Δεν είχε πτυχίο, δεν ήταν πιλότος, δεν είχε στρατιωτικό βαθμό. Είχε μόνο τα χέρια της, την πίστη της και μια καρδιά που δεν φοβόταν τίποτα.
Στις 16 Ιουνίου 1963, η Βαλεντίνα Τερεσκόβα εκτοξεύεται στο διάστημα και γίνεται η πρώτη γυναίκα που ταξιδεύει σε τροχιά. Στις 19 Ιουνίου επιστρέφει στη Γη. Και σαν σήμερα, στις 21 Ιουνίου 1963, η Σοβιετική Ένωση την παρουσιάζει επισήμως στα μέσα ενημέρωσης και γίνεται παγκόσμια είδηση. Όμως το πιο εντυπωσιακό δεν είναι η απογείωση και η επιστροφή στη Γη.
Είναι το πώς έφτασε εκεί.
Το υφαντουργείο και τα αλεξίπτωτα
Η Βαλεντίνα γεννιέται σε ένα μικρό χωριό της Σοβιετικής Ένωσης, τη δεκαετία του ’30, μέσα στη φτώχεια και τη σιωπή. Ο πατέρας της σκοτώνεται στον πόλεμο όταν είναι ακόμα παιδί. Η μητέρα της δουλεύει σε εργοστάσιο υφασμάτων, σε μια ζωή που μοιάζει ήδη προδιαγεγραμμένη: λίγα γράμματα, πολύς κόπος, κανένα όνειρο.
Στα 16 της αφήνει το σχολείο και πιάνει δουλειά κι εκείνη στο υφαντουργείο Krasny Perekop. Όλη μέρα ανάμεσα σε μηχανές και καρούλια, ρυθμίζει, αντικαθιστά, κουβαλά.
Είναι απλή εργάτρια, όπως εκατομμύρια άλλες γυναίκες. Μόνο που η Βαλεντίνα, κάποια στιγμή, σηκώνει το βλέμμα. Πηγαίνει σε μια λέσχη αλεξιπτωτιστών στη Γιάροσλαβλ, και κάνει το πρώτο της άλμα στο κενό. Από τότε, δεν ξανακατεβαίνει.
Η επιλογή και η εκπαίδευση
Έχει ήδη περισσότερα από 100 άλματα όταν, το 1962, το σοβιετικό διαστημικό πρόγραμμα αναζητά την πρώτη γυναίκα για να σταλεί στο διάστημα. Όχι επιστήμονα. Όχι πιλότο. Όχι στρατιωτικό. Τη θέλουν νέα, εργατική, κομματική. Ένα σύμβολο της προλεταριακής δύναμης που θα δείξει στη Δύση πως η Σοβιετική Ένωση μπορεί να κατακτήσει τα άστρα και με τις κόρες των αγροτών.
Η Βαλεντίνα Τερεσκόβα επιλέγεται. Μπαίνει στο Κέντρο Εκπαίδευσης Κοσμοναυτών. Υποβάλλεται σε εξοντωτικές δοκιμασίες: θερμοκάμερες, έλλειψη βαρύτητας, απομόνωση. Εκπαιδεύεται δίπλα σε άνδρες με στολές και τίτλους, κι όμως κρατά. Δεν είναι εκεί για να σταθεί – είναι για να αντέξει.
Στις 16 Ιουνίου 1963, με το διαστημικό σκάφος Vostok 6, γίνεται η πρώτη γυναίκα που εκτοξεύεται στο διάστημα. Το κάλεσμα από τη βάση είναι απλό: «Chaika», δηλαδή «Γλάρος» – το ψευδώνυμό της. Η φωνή της αντηχεί στη ρωσική τηλεόραση. Είναι μόλις 26 ετών.
48 πλήρεις περιστροφές γύρω από τον πλανήτη
Πετά πάνω από τη Γη για σχεδόν τρεις μέρες. Πραγματοποιεί 48 πλήρεις περιστροφές γύρω από τον πλανήτη. Είναι μόνη της. Η αποστολή είναι αυτόματη, δεν πιλοτάρει – αλλά καταγράφει δεδομένα, καταγράφει τον παλμό της, περιγράφει την κατάσταση, εκπέμπει προς τη Γη. Και το κυριότερο: επιβιώνει.
Στις 19 Ιουνίου, επιστρέφει. Η κάψουλα πέφτει στην Καζακστάν, και η ίδια εκτινάσσεται με αλεξίπτωτο. Προσγειώνεται κοντά σε ένα χωριό. Οι αγρότες που τη βλέπουν, νομίζουν ότι είναι κάποια στρατιωτική κατάρρευση – και τη ρωτούν τι κάνει εκεί. Εκείνη τους χαμογελά. Ίσως ούτε η ίδια δεν έχει ακόμη καταλάβει τι έχει καταφέρει.
Η Βαλεντίνα Τερεσκόβα δεν είναι απλώς η πρώτη γυναίκα στο διάστημα. Είναι η πρώτη πολίτης. Η πρώτη που δεν πέρασε από στρατιωτικές σχολές, που δεν είχε στα χέρια της τιμόνια μαχητικών. Είναι η πρώτη που έδειξε ότι ο ουρανός δεν ανήκει μόνο στους άνδρες, ούτε μόνο στους εκπαιδευμένους. Ότι το σύμπαν μπορεί να ξεκινά και από έναν αργαλειό.
Και η αποθέωση
Το επίτευγμά της συγκλόνισε τη NASA. Οι Αμερικανοί δεν είχαν στείλει ούτε μία γυναίκα στο διάστημα μέχρι τότε – και δεν θα το έκαναν για άλλα 20 χρόνια. Χρειάστηκε να φτάσει το 1983 για να εκτοξευθεί η Σάλι Ράιντ. Και πάλι, με τεράστια προκατάληψη.
Η Τερεσκόβα, αντίθετα, γίνεται ηρωίδα. Στην ΕΣΣΔ, την αποθεώνουν. Τη ντύνουν με στολές, την φωτογραφίζουν με ηγέτες, την στέλνουν στις παρελάσεις. Η ίδια όμως ποτέ δεν ξέχασε από πού ήρθε. Ποτέ δεν εγκατέλειψε την ιδιότητα της εργάτριας. Ποτέ δεν φοβήθηκε να δηλώσει ότι θα ξαναπήγαινε στο διάστημα – ακόμη και χωρίς επιστροφή.
