Μοιάζει με ανέκδοτο, αλλά δεν είναι. Οι δικαστές του Ανωτάτου Δικαστηρίου των Ηνωμένων Πολιτειών κάθονται με τη μέγιστη σοβαρότητα για να απαντήσουν σε μια ερώτηση που διχάζει γευσιγνώστες, επιστήμονες και τελωνειακούς: είναι η ντομάτα φρούτο ή λαχανικό;
Το ημερολόγιο γράφει 10 Μαΐου 1893 και το όλο ζήτημα πυροδοτείται από έναν νόμο. Ο Τελωνειακός Νόμος του 1883 απαλλάσσει από δασμούς τα φρούτα, αλλά όχι τα λαχανικά. Έτσι, όταν ο Τζον Νιξ –εισαγωγέας ντομάτας από τις Δυτικές Ινδίες στη Νέα Υόρκη– καλείται να πληρώσει δασμούς το 1886, διαμαρτύρεται. Η ντομάτα, υποστηρίζει, είναι φρούτο – όπως διδάσκει η βοτανική. Έχει σπόρους, αναπτύσσεται από το άνθος, ανήκει στην ίδια κατηγορία με το πεπόνι ή το ροδάκινο.
Ο Νιξ κάνει το αδιανόητο για την εποχή: οδηγεί το αμερικανικό κράτος στο Ανώτατο Δικαστήριο. Η υπόθεση Nix v. Hedden φτάνει στους 9 δικαστές το 1893. Εκείνοι δεν καλούνται να κρίνουν φόνο, δωροδοκία ή συνταγματική παραβίαση, αλλά το τι σημαίνει «φρούτο» και «λαχανικό» στην καθημερινή γλώσσα. Και το κάνουν με κάθε επισημότητα.
Οι συνήγοροι διαβάζουν ορισμούς από λεξικά: Webster, Worcester, το Imperial Dictionary. Καταθέτουν μάρτυρες: έμποροι φρούτων και λαχανικών με 30 χρόνια εμπειρίας.
Διεξάγεται μία σφοδρή μάχη λέξεων. Τι είναι ο αρακάς; Φρούτο ή λαχανικό; Το αγγουράκι; Η μελιτζάνα; Οι δικηγόροι απαντούν με νέα αποσπάσματα από λεξικά, επιμένοντας πως η ντομάτα είναι φρούτο – αλλά η κυβέρνηση διαφωνεί: στη λαϊκή κουλτούρα, λέει, τρώγεται με το κυρίως γεύμα, όχι στο επιδόρπιο. Άρα είναι λαχανικό.
Ο δικαστής Χόρας Γκρέι ανακοινώνει την απόφαση. Η ομοφωνία είναι απόλυτη. Ναι, πράγματι από βοτανικής άποψης η ντομάτα είναι «ο καρπός του φυτού, όπως το αγγούρι, η κολοκύθα και ο αρακάς», λέει . Αλλά η ζωή δεν είναι εργαστήριο. «Στη γλώσσα του λαού», εξηγεί, «όλα αυτά τα λαχανικά σερβίρονται στο δείπνο και όχι σαν φρούτα, ως επιδόρπιο».
Όχι μόνο μια γευστική περιπέτεια
Επομένως, η ντομάτα είναι τεχνικά φρούτο, αλλά νομικά λαχανικό. Ο Νιξ χάνει. Ο δασμός παραμένει. Η απόφαση αυτή έχει απρόσμενη διάρκεια ζωής. Χρησιμοποιείται ως νομικό προηγούμενο για να καθορίσει πότε τα λεξικά έχουν βάρος στις δικαστικές ερμηνείες. Γίνεται παράδειγμα σε σχολές νομικής και αστείο σε εφημερίδες. Το 2005, το Νιου Τζέρσεϊ, τιμώντας την απόφαση, ανακηρύσσει τη ντομάτα επίσημο κρατικό λαχανικό.
Και όμως, η υπόθεση Nix v. Hedden δεν είναι απλώς μια γευστική περιπέτεια του 19ου αιώνα. Είναι υπενθύμιση ότι το δίκαιο δεν ζει μγόνο σε θεωρίες. Ζει στη γλώσσα, στη χρήση, στην καθημερινότητα. Και κάποιες φορές, ζει και στην κουζίνα. Όπου η ντομάτα –πείτε την όπως θέλετε– παραμένει βασίλισσα.
