Στις 12 Απριλίου 1945, λίγες εβδομάδες πριν τελειώσει ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος, ο Φραγκλίνος Ρούζβελτ αφήνει την τελευταία του πνοή.
Έτσι ο αντιπρόεδρός του, ένας σεμνός και σχεδόν άγνωστος γερουσιαστής από το Μιζούρι, ορκίζεται 33ος Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών. Ο λόγος για τον Χάρι Τρούμαν, που γεννήθηκε σαν σήμερα, 8 Μαΐου.
Ο Τρούμαν καλείται να κυβερνήσει έναν κόσμο που αλλάζει τρομακτικά γρήγορα. Μέσα σε λίγους μήνες, ο πόλεμος τελειώνει, αλλά η ειρήνη αποδεικνύεται εξίσου απειλητική.
Εκείνος δεν είναι ένας άνθρωπος του συστήματος. Είναι παιδί φτωχής αγροτικής οικογένειας, απόφοιτος λυκείου, βετεράνος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, αποτυχημένος επιχειρηματίας, τίμιος δημόσιος υπάλληλος. Δεν μιλά με ρητορικά πυροτεχνήματα, αλλά με ευθύτητα.
Πιστεύει στο σωστό και στο λάθος. Και είναι αποφασισμένος να κρατήσει την Αμερική δυνατή — με κάθε κόστος.
Η ατομική βόμβα
Με την Ιαπωνία να αρνείται την άνευ όρων παράδοση, ο Τρούμαν εγκρίνει τη χρήση της πιο φονικής εφεύρεσης του αιώνα: της ατομικής βόμβας. Χιροσίμα, Ναγκασάκι. Ο πόλεμος τελειώνει — ο κόσμος αλλάζει για πάντα.
Όμως η επόμενη απειλή δεν είναι στρατιωτική· είναι ιδεολογική. Η Σοβιετική Ένωση, σύμμαχος στον πόλεμο, γίνεται αντίπαλος στην ειρήνη. Στην Ανατολική Ευρώπη επιβάλλονται κομμουνιστικά καθεστώτα. Η Πολωνία, η Ρουμανία, η Βουλγαρία, η Ουγγαρία περνούν στο ανατολικό μπλοκ. Η λέξη που αρχίζει να ακούγεται στους διαδρόμους της Ουάσιγκτον είναι μία: “containment” — συγκράτηση.
Το Δόγμα Τρούμαν
Το 1947, ο Τρούμαν ανεβαίνει στο βήμα του Κογκρέσου και εκφωνεί μία από τις πιο καθοριστικές ομιλίες του 20ού αιώνα. Μιλά για την Ελλάδα και την Τουρκία — δύο χώρες σε κρίσιμη καμπή. Η Βρετανία, εξαντλημένη από τον πόλεμο, δεν μπορεί πια να τις στηρίξει. Η Ελλάδα αιμορραγεί από τον εμφύλιο. Και αν πέσει η Αθήνα, η επόμενη θα είναι η Άγκυρα. Με μια φράση, ο Τρούμαν αλλάζει τον ρου της Ιστορίας:
«Πιστεύω πως είναι πολιτική των Ηνωμένων Πολιτειών να υποστηρίζουν ελεύθερους λαούς που αντιστέκονται στην υποδούλωση από ένοπλες μειοψηφίες ή εξωτερικές πιέσεις».
Γεννιέται το Δόγμα Τρούμαν. Ο απομονωτισμός τελειώνει. Η Αμερική εμπλέκεται — όχι μόνο στρατιωτικά, αλλά πολιτικά, οικονομικά, ιδεολογικά. Ο Ψυχρός Πόλεμος αρχίζει και η Ελλάδα βρίσκεται στην πρώτη γραμμή.
Ο Τρούμαν στέλνει 400 εκατομμύρια δολάρια σε βοήθεια και δεκάδες Αμερικανούς συμβούλους για να ανασυγκροτήσουν το κράτος, να εκπαιδεύσουν στρατό, να ελέγξουν τη διοίκηση, να «σώσουν» τη χώρα από τον κομμουνισμό.
Στο εσωτερικό, ο Τρούμαν μάχεται για τα δικαιώματα των Αφροαμερικανών και διατηρεί τα βασικά επιτεύγματα του New Deal. Το 1948 καταφέρνει να επανεκλεγεί κόντρα σε κάθε πρόβλεψη, με μια καμπάνια που βασίζεται στην ευθύτητα και την απρόσμενη αποφασιστικότητά του. Όμως ο πόλεμος στην Κορέα, οι κατηγορίες για διαφθορά, και η υστερία του αντικομμουνισμού ροκανίζουν τη δημοτικότητά του.
Δεν κατεβαίνει υποψήφιος το 1952. Φεύγει ταπεινά. Οι δημοσκοπήσεις τον κατατάσσουν στους λιγότερο δημοφιλείς προέδρους της εποχής του.
Κι όμως, η Ιστορία του δίνει άλλη θέση. Ο Χάρι Τρούμαν δεν ήταν ένας πολιτικός με γοητεία ή όραμα. Ήταν όμως αναμφίβολα επιδραστικός. Άνοιξε τον δρόμο για την Pax Americana, καθόρισε τα σύνορα του Ψυχρού Πολέμου. Και το έκανε με τη βεβαιότητα πως, σε στιγμές μεγάλων αλλαγών, αυτό που χρειάζεται δεν είναι η τέλεια απάντηση — αλλά η ξεκάθαρη επιλογή.
