Περισσότερα από 300 χρόνια μετά τον θάνατό του, ο Μογγόλος αυτοκράτορας Αουρανγκζέμπ Αλαμγκίρ συνεχίζει να προκαλεί σεισμικές πολιτικές δονήσεις στην Ινδία.
Η μνήμη του έχει μετατραπεί σε αιτία θρησκευτικής βίας, καθώς ορισμένοι βλέπουν στο πρόσωπό του τον απόλυτο μουσουλμάνο «κακό».
Ο έκτος αυτοκράτορας της θρυλικής δυναστείας των Μογγόλων περιγράφεται από τους επικριτές του ως τύραννος που βασάνισε γυναίκες, κατέστρεψε ινδουιστικούς ναούς, εξανάγκασε ανθρώπους να αλλαξοπιστήσουν και διεξήγαγε πολέμους κατά ινδουιστών και σιχ ηγεμόνων.
Στο σημερινό πολιτικό σκηνικό της Ινδίας, όπου κυριαρχεί η σκληροπυρηνική εθνικιστική ρητορική του Ναρέντρα Μόντι, ο Αουρανγκζέμπ έχει αναδειχθεί σε σύμβολο κακοποίησης των Ινδών Χιντού από το Ισλάμ—μια αφήγηση που χρησιμοποιείται για να δικαιολογήσει τόσο τον ιστορικό αναθεωρητισμό όσο και τις επιθέσεις κατά της μουσουλμανικής μειονότητας.
Το μπούμερανγκ της ιστορίας
Τον περασμένο μήνα, ξέσπασαν συγκρούσεις στην πόλη Νάγκπουρ, όταν σκληροπυρηνικοί ινδουιστές εθνικιστές απαίτησαν την κατεδάφιση του τάφου του Αουρανγκζέμπ, περίπου 400 χλμ. μακριά.
Αφορμή, μια πρόσφατη ταινία του Μπόλιγουντ που απεικονίζει τη βάναυση καταστολή ενός ινδουιστή βασιλιά από τον Αουρανγκζέμπ. Τα επεισόδια άφησαν πίσω τους δεκάδες τραυματίες και οδήγησαν σε απαγόρευση κυκλοφορίας.
Η επανεμφάνιση του Αουρανγκζέμπ στον δημόσιο λόγο έχει προκαλέσει ανησυχία στους περίπου 200 εκατομμύρια μουσουλμάνους της Ινδίας, οι οποίοι βλέπουν την ιστορική δαιμονοποίηση να επιστρέφει με απειλητικούς όρους.
Από την ακμή στην αμφισβήτηση
Ο Αουρανγκζέμπ (1618–1707), γιος του αυτοκράτορα Σαχ Τζαχάν (ο οποίος έκτισε το Ταζ Μαχάλ) και της Μουμτάζ Μαχάλ, υπήρξε από νωρίς πειθαρχημένος και φιλόδοξος. Από την ηλικία των 18 ετών ανέλαβε σημαντικές διοικητικές και στρατιωτικές αποστολές. Όταν το 1657 ο πατέρας του αρρώστησε, ξέσπασε εμφύλιος για τη διαδοχή.
Ο Αουρανγκζέμπ φυλάκισε τον πατέρα του και νίκησε τον φιλελεύθερο αδελφό του Ντάρα Σικόχ, τον οποίο εν τέλει εκτέλεσε.
Παρά τις αιματηρές μεθόδους του, κέρδισε θαυμασμό για τη στρατηγική του ικανότητα, την πειθαρχία του και τη διοικητική του αποτελεσματικότητα. Η αυτοκρατορία των Μογγόλων έφτασε στα γεωγραφικά της όρια υπό την ηγεσία του.
Για περίπου δύο δεκαετίες μετά την άνοδό του στον θρόνο, ο Αουρανγκζέμπ διοικούσε με πυγμή αλλά και σχετική ανεκτικότητα προς τους Ινδουιστές, χωρίς να επιβάλλει θρησκευτικά τέλη και χωρίς καταστροφές ναών. Ωστόσο, το 1680 σηματοδοτεί μια θεαματική μεταστροφή.
Η στροφή στον θρησκευτικό φανατισμό
Ο Αουρανγκζέμπ καθαίρεσε ινδουιστές αξιωματούχους, ξεκίνησε αιματηρό πόλεμο στον Νότο και επανέφερε τον φόρο jizya για μη μουσουλμάνους υπηκόους. Εκτέλεσε τον ένατο γκουρού των Σιχ, Τεγκ Μπαχαντούρ, πυροδοτώντας μίσος που επιβιώνει μέχρι σήμερα.
Η ταινία “Chhaava” αναπαριστά τον αυτοκράτορα ως φανατικό ισλαμιστή. Πολιτικοί του BJP, όπως ο Ντεβέντρα Φαντνάβις (πρωθυπουργός της Μαχαράστρα), δηλώνουν ανοιχτά ότι «ο κόσμος εξοργίστηκε με τον Αουρανγκζέμπ». Κάποιοι καίνε ιερά κείμενα των μουσουλμάνων και απαιτούν την κατεδάφιση του τάφου του.
Από την ιστορία στον μύθο
Ο Ινδός ιστορικός Ναδήμ Ρεζαβί σημειώνει στο CNN ότι, μέχρι πρότινος, ιστορικά πρόσωπα όπως ο Ακμπάρ και ο Σαχ Τζαχάν διδάσκονταν στα σχολεία ως φιλελεύθεροι, δημιουργοί πολιτισμού και τέχνης. Τώρα, εξοβελίζονται από τα σχολικά βιβλία, ενώ ο Αουρανγκζέμπ μετατρέπεται σε αποδιοπομπαίο τράγο. Η πόλη Αουρανγκαμπάντ μετονομάστηκε το 2023 προς τιμήν του Σαμπάτζι.
«Προσπαθούν να αντικαταστήσουν την ιστορία με φαντασία», λέει ο Ρεζαβί. «Ο Αουρανγκζέμπ χρησιμοποιείται για να δαιμονοποιηθεί μια ολόκληρη κοινότητα».
Ο ίδιος σημειώνει πως η Ινδία, όπως τη γνωρίζουμε σήμερα, δεν υπήρχε τότε. «Δεν υπήρχε σύνταγμα, ούτε δημοκρατία», λέει. Ο καθηγητής Αμπισέκ Καϊκερ από το UC Berkeley συμφωνεί: «Δεν αξίζει ούτε εγκώμια ούτε κατάρες. Οι ιστορικές μορφές πρέπει να κρίνονται με βάση την εποχή τους».
Ο ρόλος του Μόντι
Ο πρωθυπουργός Ναρέντρα Μόντι, μέλος του εθνικιστικού Rashtriya Swayamsevak Sangh, οικοδομεί τη ρητορική του στην ιδέα ότι οι ινδουιστές υπήρξαν ιστορικά καταπιεσμένοι—πρώτα από τους Μογγόλους, μετά από τους Βρετανούς. Και για πολλούς, ήρθε η ώρα να διαγραφούν όλα τα ίχνη αυτής της ιστορίας.
Η κυβέρνηση Μόντι αρνείται πως στοχοποιεί τους μουσουλμάνους μέσω της επίκλησης του Αουρανγκζέμπ. Όμως η επανεμφάνιση του ονόματός του στον δημόσιο λόγο προκαλεί τρόμο στη μειονότητα.
Στην πόλη Νάγκπουρ, η ένταση δεν έχει κοπάσει. Ο τάφος του Αουρανγκζέμπ παραμένει στη θέση του, αλλά κάποιοι εθνικιστές ακόμα ζητούν την κατεδάφισή του.
Ο Άσιφ Κουρέσι, μουσουλμάνος κάτοικος της πόλης, δήλωσε: «Ποτέ δεν είδαμε τέτοια βία. Αυτό είναι ένα στίγμα στην ιστορία της πόλης μας».
