Του Θοδωρή Σιούτα
Για να βρεις ποδοσφαιρικό σύλλογο στην Αγγλία με πράσινη περιβολή, μάλλον πρέπει να ψάξεις πολύ και τα αίτια είναι ιστορικά και δεν έχουν να κάνουν με την αισθητική.
Την ώρα που σε όλα τα κορυφαία πρωταθλήματα του κόσμου η πράσινη φανέλα συναντάται με αξιοσημείωτη συχνότητα, στο «νησί» πρέπει να φθάσεις στις μικρότερες κατηγορίες για να βρεις κλαμπ που την φοράει. Καμία από τις δεκάδες σημαντικές ομάδες της Αγγλίας δεν ντύνεται πράσινα, σε αντίθεση με ότι συμβαίνει σε κάθε γωνιά του πλανήτη που παίζεται ποδόσφαιρο.
Μεταξύ των περίπου 5.300 συλλόγων της χώρας, λιγότερες από 60 -στην συντριπτική πλειονότητα χαμηλών ερασιτεχνικών κατηγοριών- έχουν επιλέξει το χρώμα της φύσης και της οικολογίας. Πιο γνωστή είναι η Πλύμουθ που αγωνίζεται στην 3η κατηγορία και η Γέοβιλ στην 4η. Στις πράσινες ομάδες θα μπορούσαμε να τοποθετήσουμε και την Νόριτς (Championship) αν και το βασικό της χρώμα είναι το κίτρινο κι όχι το πράσινο.
Είναι το γεγονός αυτό τυχαίο; Η μήπως κρύβεται κάτι άλλο πίσω από τον… σνομπισμό προς το -συμπαθές και αγαπημένο χρώμα του πρώτου προέδρου των ΗΠΑ, Τζορτζ Ουάσινγκτον- πράσινο;
Τα αίτια της αποστροφής των αγγλικών συλλόγων προς το συγκεκριμένο χρώμα δεν κρύβουν κάποιου είδους αισθητική άποψη αλλά είναι καθαρά ιστορικά. Και θα πρέπει να ανατρέξουμε πολύ πίσω στο χρόνο για να τα εντοπίσουμε. Πόλυ πριν κι απ’ την απαρχή του αγγλικού ποδοσφαίρου, λίγο μετά με τα μισά του 19ου αιώνα, τότε που άρχισαν να ιδρύονται ένα – ένα όλα τα σπουδαία ποδοσφαιρικά κλαμπ που θα αποτελούσαν αργότερα τους γίγαντες του αθλήματος σε παγκόσμιο επίπεδο.
Η απάντηση κρύβεται στην μακραίωνη διαμάχη μεταξύ των Άγγλων και των Ιρλανδών, απόγονων των Κελτών, που ξεκινά το 1167 όταν ο βασιλιάς της Αγγλίας, Ερρίκος Β’ πραγματοποιούσε την πρώτη απόβαση στο «σμαραγδένιο νησί». Οι δύο χώρες εκ τότε μπήκαν σε μία δίνη συνεχών επιθέσεων, κυρίως απ’ την πλευρά των Βρετανών οι οποίοι προσπαθούσαν και κατάφερναν να ελέγξουν την οικονομία του τόπου.
Αρκετά χρόνια αργότερα και μετά από πολλές αποτυχημένες προσπάθειες επανάστασης από τους Ιρλανδούς, η διαμάχη θα έπαιρνε και θρησκευτικό χαρακτήρα. Στα 1534, ο Ερρίκος Η’ διαχώρισε τη θέση του απ’ τον πάπα και ίδρυσε την αγγλικανική εκκλησία των προτεσταντών. Έτσι, οι εκχριστιανισμένοι από το 400 μ.χ. Ιρλανδοί είχαν έναν καλό λόγο να μεταβληθούν, από αντίδραση, σε φανατικούς καθολικούς. Από τότε, η ιρλανδική εξέγερση ντύθηκε και με θρησκευτικό μανδύα: Καθολικοί εναντίον προτεσταντών. Προτεστάντες εναντίον καθολικών. Μια διαίρεση που ακόμα και σήμερα ταλανίζει την περιοχή αλλά και συνολικότερα το Ηνωμένο Βασίλειο.
Τι σχέση έχουν όλα αυτά με το πράσινο χρώμα; Στις αρχές του 17ου αιώνα το πράσινο ταυτίστηκε με τον ιρλανδικό εθνικισμό. Η πράσινη σημαία με την παραδοσιακή γαελική άρπα έγινε το σύμβολο των αντιφρονούντων που οργάνωσαν την επανάσταση του 1798 ζητώντας την ανεξαρτησία της χώρας. Το πράσινο μάλιστα αργότερα ενσωματώθηκε στην επίσημη σημαία του κράτους, όταν το 1922 απέκτησε την ανεξαρτησία του και έχει καθιερωθεί μέχρι και σήμερα ως εθνικό χρώμα.
Όταν μετά το 1860 άρχισαν να γεννιούνται οι πρώτες ποδοσφαιρικές ομάδες στην Αγγλία, η διαμάχη φούντωσε ξανά για τα καλά, με την ίδρυση της «Αδελφότητας των Φενιανών» στην Αμερική από Ιρλανδούς μετανάστες που είχε βρει καταφύγιο εκεί κατά εκατοντάδες χιλιάδες. Η αδελφότητα απλώθηκε στην Ιρλανδία, οι ηγέτες εκεί συνελήφθησαν από τους Άγγλους, η κατάσταση αγρίευε και οι εξεγέρσεις πολλαπλασιάζονταν.
Οι συντηρητικοί και αμείλικτοι σε περιπτώσεις ανταρσιών Άγγλοι λοιπόν, είχαν σημαντικούς λόγους να… σιχαίνονται το πράσινο που παρέπεμπε στους αποστάτες, ταραχοποιούς Ιρλανδούς. Τα πρώτα ποδοσφαιρικά κλαμπ της χώρας, δεν θα ήταν δυνατόν λοιπόν να κάνουν μια τέτοια επιλογή αφού στράφηκαν στα παραδοσιακά για τους Άγγλους κόκκινο, μπλε κι άσπρο.
Είναι χαρακτηριστικό το πόσο έχει συνδεθεί το πράσινο με τους επαναστατημένους Ιρλανδούς και τον καθολικισμό στο «νησί» που πριν από μόλις δέκα χρόνια, στην πόλη Λαρκχάλ της Γλασκώβης, γνωστές αλυσίδες καταστημάτων αναγκαστήκαν να αλλάξουν τα λογότυπα και τις πινακίδες τους, επειδή… μαντέψτε, ήταν πράσινα. Φυσικά εδώ μιλάμε για μια περίπτωση ακραίου σεκταρισμού.
Η θρυλούμενη κακοτυχία
Πέρα από την αποδιδόμενη στο αέναο μίσος με την Ιρλανδία, μη προτίμηση προς το πράσινο, η απουσία του από τις επιλογές των αγγλικών συλλόγων αποδίδεται και στην κατά την αγγλική παράδοση, κακοτυχία που φέρνει το χρώμα. Αν και δεν υπάρχουν επιβεβαιωμένες πηγές σχετικά με τα παραπάνω, αναφορές θέλουν τις αιτίες της φήμης αυτής να εντοπίζονται στα 1778 όταν ο Σουηδός χημικός, Καρλ Σκιλ χρησιμοποίησε σε πειράματα του για τη δημιουργία αποχρώσεων του πράσινου την γνωστή, δηλητηριώδη ουσία, αρσενικό. Το προϊόν που παρήχθη, λέγεται ότι χρησιμοποιήθηκε ευρέως στην βιομηχανία ένδυσης αλλά και ως χρώμα για τα σπίτια. Η τοξικότητα του αρσενικού προκάλεσε αρκετούς θανάτους γεγονός που συνέδεσε το πράσινο με την κακοτυχία.
Μετρημένες στα δάχτυλα
Μία από τις μόλις τέσσερις ομάδες που επέλεξε στα χρόνια της ίδρυσης της να ντυθεί στα πράσινα ήταν η Νιούτον Χιθ (1878), που μετέπειτα μετονομάστηκε σε Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ. Το γεγονός ότι αυτός ο σύλλογος είχε μια αντικομφορμιστική χροιά, αφού ιδρύθηκε από εργάτες του σιδηρόδρομου, όταν οι περισσότερες ομάδες εκείνη την εποχή αποτελούνταν από μέλη της ανώτερης αγγλικής τάξης, ίσως λέει πολλά σχετικά με την επιλογή της απόχρωσης.
Αντίστοιχο παράδειγμα και η πράσινη Πλύμουθ (1886), οπού εδρεύει στο Ντέβον. Μια πόλη νοτιοδυτικά της Αγγλίας που διατηρεί έναν εσωστρεφή χαρακτήρα και οι παραδόσεις της διαφοροποιούνται αισθητά απ’ την υπόλοιπη χώρα. Το πράσινο αποτελεί σήμα κατατεθέν του κλαμπ αφού ήταν πάντα η ειδοποιός διαφορά του.
Μια άλλη ομάδα που ξεκίνησε με πράσινα αρκετά χρόνια αργότερα, η Πιτερμπόρο (1934) αναγκάστηκε μετά από απαίτηση των φιλάθλων της να αλλάξει σε μπλε το 1937, χρώματα που διατηρεί μέχρι και σήμερα.
Όσο για την Νόριτς, το πράσινο είναι καθαρά συμπληρωματικό, αφού η επιλογή του βασικού κίτρινου έχει να κάνει με τα καναρίνια που έφεραν τον 16ο αιώνα στην πόλη, Φλαμανδοί πρόσφυγες.
Πάντως, εδώ και δεκαετίες, τα περισσότερα απ’ τα μεγάλα κλαμπ της Αγγλίας όπως η Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ, η Τσέλσι, η Άρσεναλ και Λίβερπουλ έχουν φορέσει ως δεύτερη φανέλα την πράσινη, η οποία μάλιστα σε πολλές περιπτώσεις θεωρείται πλέον κλασσική. Το ταμπού με το πράσινο χρώμα, τουλάχιστον στο ποδόσφαιρο, έχει πάψει να υπάρχει…
