Υπερβολική κρίνεται η χρήση της πλαστικής σακούλας στην Ελλάδα, σύμφωνα με μελέτη του Ινστιτούτου Έρευνας Λιανεμπορίου Καταναλωτικών Αγαθών (ΙΕΛΚΑ).
Η έρευνα εστιάζει στις λεπτές πλαστικές σακούλες μεταφοράς, των οποίων η χρήση έγινε δημοφιλής γιατί θεωρήθηκε από τον καταναλωτή ως ένας αποτελεσματικός, φθηνός και υγιεινός τρόπος για τη μεταφορά αντικειμένων. Όμως η υπερβολική έκταση της χρήσης τους έχει δημιουργήσει σημαντικά προβλήματα, όπως αναφέρεται και σε οδηγία που έχει εκδώσει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Ενδεικτικά για τη σημασία του προβλήματος με βάση διεθνείς έρευνες:
- 1 στα 4 ψάρια ανοιχτής θαλάσσης μπορεί να περιέχει μικροπλαστικά
- Έως το 2050 θα υπάρχουν πιο πολλά πλαστικά στη θάλασσα παρά ψάρια
- Μόλις το 1% από τις πλαστικές σακούλες ανακυκλώνεται (Life Debag)
- 1 στα 2 απορρίμματα στον βυθό της θάλασσας στην Ελλάδα είναι πλαστικές σακούλες (Life Debag)
- 90% είναι το ποσοστό που πρέπει να μειωθούν οι πλαστικές σακούλες έως το 2020 σύμφωνα με την Ε.Ε.
- Το κόστος για να συλλεχθεί από τον βυθό μια πλαστική σακούλα είναι 10 φορές περισσότερο από το να παραχθεί
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο το ΙΕΛΚΑ πραγματοποίησε μελέτη τόσο σε καταναλωτές, όσο και με συνεντεύξεις στελεχών προκειμένου να καταγράψει τα βασικά μεγέθη του προβλήματος. Η σχετική έρευνα καταναλωτών του ΙΕΛΚΑ που πραγματοποιήθηκε τον Μάιο του 2017 σε δείγμα 530 άτομα από όλη τη χώρα. Σύμφωνα με την έρευνα:
- Ο Έλληνας παίρνει κατά Μ.Ο. 3,9 σακούλες ανά επίσκεψη στο σούπερ μάρκετ. Αυτός ο αριθμός αντιστοιχεί σε περίπου 270 πλαστικές σακούλες κατά κεφαλήν μόνο από το σουπερμάρκετ ή 2,9 δισ. σακούλες συνολικά στη χώρα ανά έτος.
Τα αντίστοιχα στοιχεία από τις αγορές πλαστικής σακούλας που συγκεντρώθηκαν μέσω συνεντεύξεων κάνουν λόγο για τουλάχιστον 2,7 δισ. σακούλες από τα σούπερ μάρκετ. - Εκτιμάται ότι συνολικά οι πλαστικές σακούλες για το σύνολο του λιανεμπορίου (οργανωμένο λιανεμπόριο, μικρή λιανική και την εστίαση) ανά έτος στη χώρα ξεπερνούν 4,5 δισεκατομμύρια. Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι στην Ελλάδα αντιστοιχούν περίπου 400 σακούλες ανά κάτοικο για το 2016, περισσότερες από την ανάλογη μέτρηση του ΙΕΛΚΑ για το 2015, σύμφωνα με την οποία αντιστοιχούσαν 363 σακούλες σε κάθε κάτοικο. Η μέτρηση αυτή υπερβαίνει κατά 50% την εκτίμηση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου του 2010, για 242 σακούλες ανά κάτοικο, η οποία τότε κατέτασσε την Ελλάδα στην 4η θέση ανάμεσα σε χώρες με διαθέσιμα στοιχεία. Το ΙΕΛΚΑ σημειώνει ότι ακόμα και η συντηρητική η εκτίμηση για 363 σακούλες φέρνει την Ελλάδα στην 1η θέση σε κατανάλωση, υπερδιπλάσια από τον Ευρωπαϊκό Μέσο Όρο των 175 τεμαχίων.
- Το 21% του κοινού δηλώνει ότι παίρνει περισσότερες σακούλες από όσες χρειάζεται για τις αγορές του, βάσει των ευρημάτων της μελέτης.
- Αντίθετα, σύμφωνα με την έρευνα, οι επαναχρησιμοποιούμενες σακούλες (π.χ. υφασμάτινες) είναι ελάχιστες. Οι πωλήσεις υπολογίζονται με βάση την έρευνα του ΙΕΛΚΑ σε 400.000-500.000 ανά έτος, δηλαδή περίπου 0.05 σακούλες ανά κάτοικο, όταν π.χ. η Δανία έχει 75 επαναχρησιμοποιούμενες σακούλες ανά κάτοικο, ενώ ο μέσος της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι 23.
- Δύο στους τρεις καταναλωτές δηλώνουν ότι κατέχουν κάποιου είδους επαναχρησιμοποιούμενη τσάντα αλλά μόλις το 8% την χρησιμοποιεί συστηματικά (πάντα) και το 23% επαρκώς (συχνά). Ένας στους δύο δηλώνει ότι δεν τις χρησιμοποιεί επειδή δεν το θυμάται.
- Σύμφωνα με το ΙΕΛΚΑ, το 91% του κοινού συμφωνεί ότι οι σακούλες πρέπει να μειωθούν, ενώ μάλιστα το 64% θεωρεί ότι πρέπει να απαγορευτεί η διάθεση τους.
Όπως υπενθυμίζει το ΙΕΛΚΑ, η Ευρωπαϊκή Οδηγία αναφέρει ότι τα κράτη μέλη θα πρέπει να λάβουν μέτρα «που εξασφαλίζουν ότι το ετήσιο επίπεδο κατανάλωσης δεν θα υπερβαίνει τις 90 λεπτές πλαστικές σακούλες μεταφοράς κατά κεφαλήν το αργότερο στις 31 Δεκεμβρίου 2019 και τις 40 λεπτές πλαστικές σακούλες μεταφοράς κατά κεφαλήν το αργότερο στις 31 Δεκεμβρίου 2025». Προκειμένου να επιτευχθούν αυτοί οι στόχοι, θα πρέπει η κατανάλωση στην Ελλάδα να μειωθεί κατά 80% ως το 2019 και 90% ως το 2025.
Πρωτοβουλία του ΙΕΛΚΑ
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο το ΙΕΛΚΑ αποφάσισε να υλοποιήσει την πρωτοβουλία «Νοιαζόμαστε σήμερα – Ζούμε καλύτερα αύριο» με την υποστήριξη των αλυσίδων σουπερμάρκετ ΑΒ Βασιλόπουλος, Μασούτης, My Market, Σκλαβενίτης. Πρόκειται για μία προσπάθεια ανοιχτή και προς άλλες αλυσίδες σουπερμάρκετ, όπως διευκρινίζει το ΙΕΛΚΑ.
Όσον αφορά το πρόβλημα της πλαστικής σακούλας, αρχικοί στόχοι της ενημερωτικής προσπάθειας είναι, σύμφωνα με το ΙΕΛΚΑ:
- Η ενημέρωση και προετοιμασία των καταναλωτών ως ενδιάμεσο στάδιο για τα μέτρα της πολιτείας σχετικά με την μείωση της πλαστικής σακούλας
- Η μείωση χρήσης πλαστικής σακούλας από τους καταναλωτές και ειδικά στο Σούπερ Μάρκετ
- Η εκπαίδευση στη χρήση εναλλακτικών επιλογών της πλαστικής σακούλας
Το πρώτο βήμα είναι η ενημέρωση του καταναλωτή και γι’ αυτό τον λόγο από τις 20/6 σε πάνω από 1.500 καταστήματα σε όλη την Ελλάδα θα υπάρχει ειδική αφίσα.
Στη συνέχεια, στο πλαίσιο της ίδιας ενέργειας, θα ακολουθήσουν:
- Διάθεση σχετικών φυλλαδίων με τα βασικά μεγέθη του προβλήματος
- Δημιουργία και προώθηση ειδικού site
- Ενημέρωση μέσω των social media
- Ενημέρωση μέσω των έντυπων φυλλαδίων
- Αξιοποίηση των ΜΜΕ (ράδιο, τηλεόραση κλπ)
Τα επόμενα βήματα αφορούν την έντονη ενεργοποίηση των επιχειρήσεων, του κοινού, της κοινωνίας και της πολιτείας. Συγκεκριμένα προγραμματίζονται:
Ιούλιος – Αύγουστος 2017
- Καθαρισμοί ακτών από κοινού με τις αλυσίδες σούπερ μάρκετ
Σεπτέμβριος – Οκτώβριος 2017
- Ενημέρωση σχολείων και ενέργειες μαζί τους
- Κοινές δράσεις με την τοπική αυτοδιοίκηση και άλλους σχετικούς φορείς
- Προωθητικές ενέργειες σε επαναχρησιμοποιούμενες σακούλες και σακούλες απορριμμάτων
