Επιστροφή στο παλαιό εθνικό κράτος ή συνέχιση της ευρωπαϊκής ενοποίησης με νέες προτεραιότητες; Σε αυτό το κρίσιμο ερώτημα καλούνται να απαντήσουν οι ψηφοφόροι στις προσεχείς ευρωεκλογές.
«Στις 26 Μαΐου κρίνεται η μοίρα της Ευρώπης» έλεγε στην τελευταία σύνοδο του Ευρωκοινοβουλίου ο Μάνφρεντ Βέμπερ, επικεφαλής της Κ.Ο. του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος (ΕΛΚ) και υποψήφιος για την προεδρία της Κομισιόν. Το ίδιο πιστεύουν πολλοί άλλοι κορυφαίοι πολιτικοί, από όλες τις πολιτικές ομάδες, στις Βρυξέλλες και στο Στρασβούργο. Ο Μάνφρεντ Βέμπερ βλέπει και ένα ακόμη κομβικό δίλημμα: την αντιπαράθεση ανάμεσα σε φιλοευρωπαίους και εθνικιστές.
«Η Ευρώπη πάει καλά. Δεν θα αφήσουμε τους εθνικιστές να την καταστρέψουν» επισημαίνει ο υποψήφιος της Κεντροδεξιάς. Η αλήθεια είναι ότι ποτέ άλλοτε εθνολαϊκιστές και ευρω-σκεπτικιστές δεν φαίνονταν τόσο ισχυροί ενόψει ευρωεκλογών. Σύμφωνα με τελευταίες δημοσκοπήσεις μπορούν να αισιοδοξούν ότι θα καταλάβουν το 20% των εδρών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.
Είναι χαρακτηριστική η διατύπωση του υπερσυντηρητικού πρωθυπουργού της Ουγγαρίας Βίκτορ Όρμπαν, που υποστηρίζει ότι οι ευρωεκλογές είναι μία αντιπαράθεση ανάμεσα στη «μη φιλελεύθερη δημοκρατία», την οποία ευαγγελίζεται ο ίδιος, και τους «φιλελεύθερους δημοκράτες». Εκείνοι, υποστηρίζει, θέλουν μία ανταλλαγή πληθυσμών, η οποία θα εξισλαμίσει την Ευρώπη μέσω της εισροής μεταναστών.
Σε ομιλία του για την εθνική εορτή της Ουγγαρίας ο Όρμπαν προειδοποιεί ότι «όποιος υποδέχεται παράνομους μετανάστες και πρόσφυγες δημιουργεί έθνη με ανάμεικτες ράτσες, με αποτέλεσμα να τερματίζονται οι ιστορικές παραδόσεις και να δημιουργείται μία νέα τάξη πραγμάτων». Αγαπημένος εχθρός των εθνολαϊκιστών είναι ο πρόεδρος της Γαλλίας Εμανουέλ Μακρόν, ο οποίος έχει κηρύξει πόλεμο στη «μη φιλελεύθερη δημοκρατία» και απαιτεί μία αναγέννηση της Ευρώπης με αλληλεγγύη. Ο ίδιος έχει δηλώσει ότι βλέπει τις ευρωεκλογές ως μία μάχη «ανάμεσα σε αυτούς που πιστεύουν στην Ευρώπη και σε εκείνους που δεν πιστεύουν».
Όχι μόνο το μεταναστευτικό στην ατζέντα
Για τα φιλοευρωπαϊκά κόμματα το μέλλον της Ευρώπης κρίνεται σε θέματα όπως η αγορά εργασίας, η μετανάστευση, η προστασία του κλίματος, η εμπορική πολιτική και οι εξωτερικές δράσεις της Ε.Ε, δηλαδή ο ρόλος που καλείται να διαδραματίσει στους διεθνείς συσχετισμούς δυνάμεων. Σε όλη αυτή την ατζέντα δεν υπάρχουν ουσιώδεις διαφορές ανάμεσα στον χριστιανοδημοκράτη Μάνφρεντ Βέμπερ και τον σοσιαλιστή Φρανς Τίμερμανς. Για παράδειγμα, στο μεταναστευτικό και οι δύο εκτιμούν ότι πρέπει να δοθεί προτεραιότητα σε μία εταιρική σχέση με την Αφρική και στην υλοποίηση επενδύσεων στις χώρες προέλευσης των προσφύγων και μεταναστών.
Από την πλευρά τους οι εθνολαϊκιστές είναι απόλυτοι. Όπως λέει χαρακτηριστικά ο υπουργός Εξωτερικών της Ουγγαρίας Πίτερ Σιάρτου «ο πιο σημαντικός στόχος των ευρωεκλογών είναι μία πλειοψηφία εναντίον της μετανάστευσης και η Ουγγαρία θα συνεισφέρει σε αυτό».
Γενικότερα οι εθνολαϊκιστές υπόσχονται μία εντελώς διαφορετική Ευρώπη, στην οποία τα εθνικά κράτη θα ανακτήσουν πλήρως κυριαρχικά δικαιώματα που είχαν εκχωρήσει τα προηγούμενα χρόνια, ενώ η συγκεντρωτική εξουσία των Βρυξελλών θα αποδυναμωθεί. Η απάντηση του Φρανς Τίμερμανς, αντιπροέδρου της απερχόμενης Επιτροπής Γιούνκερ και υποψηφίου των σοσιαλιστών για την προεδρία της Κομισιόν: «Δεν θα παραδώσουμε στους εξτρεμιστές την εξουσία στην Ευρώπη. Είναι μία εκλογική αναμέτρηση, στην οποία κρίνεται η μοίρα της Ευρώπης, η απόφαση είναι δική σας. Εσείς θα αποφασίσετε ποια Ευρώπη χρειαζόμαστε στα επόμενα πέντε χρόνια», λέει ο Τίμερμανς μιλώντας στη γερμανική δημόσια τηλεόραση.
«Η Ε.Ε. έχει τη δύναμη να αντισταθεί»
Συγκρατημένα αισιόδοξος φαίνεται ο αναλυτής Γιάννης Εμμανουηλίδης, επικεφαλής του European Policy Center στις Βρυξέλλες. Θεωρεί ότι η σύνθεση του νέου Ευρωκοινοβουλίου θα αναγκάσει Χριστιανοδημοκράτες, Σοσιαλιστές, Φιλελεύθερους και Πράσινους να συνεργαστούν σε έναν μεγάλο συνασπισμό, αλλά αυτό δεν θα οδηγήσει την Ε.Ε. σε ριζική αλλαγή πορείας. «Πρέπει να έχουμε κριτική διάθεση, αλλά καλό είναι να μην υπερβάλλουμε. Τα προηγούμενα χρόνια η ΕΕ είχε αποδείξει ότι έχει τη δύναμη να αντισταθεί, το ίδιο θα συμβεί και στο μέλλον», επισημαίνει. Ο ίδιος εκτιμά ότι αυτό που είναι ιδιαίτερα σημαντικό για το νέο Κοινοβούλιο είναι να θωρακίσει την Ευρώπη για ενδεχόμενες νέες κρίσεις στην οικονομία, αλλά και στις σχέσεις με ΗΠΑ, Ρωσία, Κίνα. «Θα υπάρξουν και άλλες κρίσεις, ακόμη δεν γνωρίζουμε αν θα είναι επακόλουθο παλαιών προβλημάτων ή αν ανακύψουν νέες προκλήσεις», λέει ο ίδιος.
Για τον Κάρελ Λανού, ερευνητή στο Κέντρο Ευρωπαϊκών Πολιτικών Σπουδών στις Βρυξέλλες, η πρόκληση είναι πολύ συγκεκριμένη: «Η Ε.Ε. πρέπει να εστιάσει στην οικονομική ανάπτυξη και στην σύγκλιση ανάμεσα στον πιο πλούσιο Βορρά και τον πιο φτωχό Νότο», επισημαίνει. Μόνο έτσι θα αντιμετωπιστεί και το πρόβλημα του εθνολαϊκισμού, ο οποίος άλλωστε είναι ισχυρότερος στις πιο φτωχές χώρες, εκτιμά ο ίδιος και προτείνει «περισσότερη Ευρώπη», αλλά σε συγκεκριμένους τομείς:
«Το σημαντικό είναι να ενισχύσουμε ακόμη περισσότερο την ενιαία εσωτερική αγορά στην Ευρώπη και να δράσουμε πιο αποτελεσματικά εκτός Ευρώπης. Στο εσωτερικό θα έπρεπε να συζητήσουμε εκτενέστερα για την πολιτική ενέργειας, την ψηφιακή οικονομία και μία ευρύτερη ελευθερία κυκλοφορίας των εργαζομένων. Όσο για το εξωτερικό: όσο παραμένει πρόεδρος στις ΗΠΑ ο Ντόναλντ Τραμπ, το ελεύθερο εμπόριο κινδυνεύει, η επιβολή νέων δασμών φαίνεται πιθανή».
Για το τέλος, μία αισιόδοξη φωνή από τον εκπρόσωπο της Κομισιόν Μαργαρίτη Σχοινά, ο οποίος, μιλώντας στο Euronews, ανέφερε τα εξής: «Μετράω πλέον πολλά χρόνια στην ευρωπαϊκή πολιτική και δεν θυμάμαι καμία εκλογική αναμέτρηση για την οποία δεν λεγόταν ότι η Ευρώπη ‘είναι σε σταυροδρόμι’. Πάντα σε σταυροδρόμι βρισκόμαστε, καλό είναι αυτό. Ας μην γινόμαστε υπερβολικά δραματικοί ενώπιον των ευρωεκλογών. Είναι μία κορυφαία στιγμή της ευρωπαϊκής δημοκρατίας, ας την απολαύσουμε».
