Ο Υπουργός Πολιτισμού και Τουρισμού, Μεχμέτ Νούρι Ερσόϊ, σε απάντηση του που στάλθηκε στο Κοινοβούλιο, ύστερα από σχετική ερώτηση Τούρκου βουλευτή, είπε ότι ύστερα από σχετική πολύμηνη έρευνα, “προσδιορίστηκαν 77 κομμάτια, της Μονής της «Παναγίας Σουμελά», ενός από τα σημαντικότερα, όπως το χαρακτήρισε, μοναστήρια στην Ανατολία” και η Κυβέρνηση ήδη ξεκίνησε τις διαδικασίες για την διεκδίκηση και την επιστροφή τους στην Τουρκία.
Το Δ. Σ. της νέας Μονής της Παναγίας Σουμελά έχοντας την πληροφορία ότι οι Τουρκικές κυβερνήσεις φυλάσσουν στα υπόγεια της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη, 77 κειμήλια της μονής, ιερά σκεύη, άμφια, χειρόγραφα κείμενα και ευαγγέλια της Μονής, σε συνεργασία με ευσυνείδητους Τούρκους αρχαιολόγους που κατέγραψαν, φωτογράφισαν και παρέδωσαν το σχετικό υλικό, εξέδωσαν ένα σχετικό με τα κειμήλια τόμο, ζητώντας την τοποθέτησή και την ανάδειξή τους σε ειδικές προθήκες, στην ανακαινισμένη μονή, που οι Τούρκοι μετέτρεψαν και λειτουργούν ως Μουσείο.
Δυστυχώς, ενώ οι αρμόδιες Τουρκικές αρχές δεν έχουν ανταποκριθεί στο λογικό αυτό αίτημα, αιφνιδίως, χωρίς να έχουν δείξει μέχρι σήμερα την πρόθεση να αξιοποιήσουν και να αναδείξουν τα υπάρχοντα κειμήλια, τοποθετώντας τα μέσα στους ανακαινισμένους χώρους της Μονής, ζητούν να επιστραφούν όσα κειμήλια βρίσκονται σε άλλες χώρες.
Αφού μάλλον πρέπει να πιστεύουν, με βάση και τα στατιστικά στοιχεία επισκεψιμότητας, (περίπου 700.000 – 1.000.000 το χρόνο) που διαθέτουν, της ανακαινισμένης αλλά «τραυματισμένης» αρχιτεκτονικά με τις ουλές της να φαίνονται μέχρι σήμερα , ότι αυτά αποτελούν πόλο έλξης και μπορούν να αυξήσουν κατά πολύ την προσέλευση τουριστών και προσκυνητών προς οικονομικό όφελος της περιοχής.
Σύμφωνα με τον αρχαιολόγο Νιλάι Γιλμάζ και τον ερευνητή-συγγραφέα Ακύλα – Μήλλα, και το Διοικητικό Συμβούλιο του Σωματείου Παναγία Σουμελά που έχει στα χέρια του σχετικές φωτογραφικές διαφάνειες, εξήντα επτά (67) χειρόγραφοι κώδικες και δεκάδες βιβλία της Μονής βρίσκονται σήμερα στο Αρχαιολογικό Μουσείο της ΄Αγκυρας.
Επίσης στον όροφο των κατηχούμενων της Αγίας Σοφίας φυλάσσονται αρχιερατικές μήτρες, εκκλησιαστικά υφαντά, εγκόλπια, ένα ιερό Ευαγγέλιο με ρωσικοελληνική γραφή. Αντίγραφα Πατριαρχικών Σιγιλίων έχουν μεταφερθεί και βρίσκονται στην βιβλιοθήκη της Αγίας Σοφίας. Το Ευαγγέλιο της μονής Σουμελά, έργο του 14ου αιώνα, που περιέχει τα ευαγγέλια τριών Ευαγγελιστών ενώ το τέταρτο είναι σε σχεδιάγραμμα.
Θέλω να πιστεύω ότι και η πρωτοβουλία του Τουρκικού Υπουργείου Τουρισμού, έχει σαν στόχο την συλλογή όλων των εκτός μονής κειμηλίων που τα περισσότερα εδώ και έναν αιώνα βρίσκονται αναξιοποίητα στις αποθήκες της Αγίας Σοφίας Κωνσταντινουπόλεως, σε μουσεία και ιδιωτικές συλλογές, για να επανατοποθετήθουν στον φυσικό τους χώρο, την ιστορική Μονή της «Παναγίας Σουμελά» στην περιοχή Ματσούκας της Τουρκίας.
Ελπίζω το πρόσφατο ενδιαφέρον της Τουρκικής κυβέρνησης για τα κειμήλια, να δώσει την ευκαιρία στα Υπουργεία πολιτισμού και εξωτερικών των δύο χωρών, το Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως, το Σωματείο Παναγία Σουμελά, σε συνεργασία να καταγράψουν, να κωδικοποιήσουν και να τα τοποθετήσουν στη ανακαινισμένη ιστορική μονή, στη θέση που τα αρμόζει..
Ασφαλώς η πρότασή μας αυτή απευθύνεται και προκαλεί και τους σύγχρονους πολιτικούς στην Ελλάδα και την Τουρκία, ακολουθώντας τα βήματα του Ελευθέριου Βενιζέλου και του Ισμέτ Ινονού, τουλάχιστον σ’ αυτό το θέμα, να συμβάλλουν ώστε να ελευθερωθούν όλα αυτά τα ιστορικά κειμήλια.
Να βγουν στο φως από τα σκοτεινά υπόγεια που για δεκαετίες παραμένουν αδρανή, και να επιτραπεί να τα μελετήσουν νέοι ιστορικοί και ερευνητές, αναδεικνύοντας έτσι την προέλευση τους καθώς και πιθανώς νέα στοιχεία, για την ιστορία δεκαέξι αιώνων, της Μονής Σουμελά.
Για να τα μπορούν οι χιλιάδες που κάθε χρόνο επισκέπτονται τη ιστορική Μονή Σουμελά στην Ματσούκα της Τραπεζούντας, αλλά και τη νέα Μονή στην Καστανιά Βεροίας στην Ελλάδα, να μελετούν, να μαθαίνουν, να θαυμάζουν, να προσκυνούν κειμήλια ανεκτίμητης καλλιτεχνικής, ιστορικής, και πνευματικής αξίας.
Γιατί πιστεύω ότι τα ενθυμήματα αυτά της ιστορικής μονής της Παναγίας Σουμελά που βρίσκονται διάσπαρτα σε διάφορα μέρη, δεν πρέπει να αποτελέσουν κάποια ακόμη κομμάτια που θα πλουτίσουν μουσεία και ιδιωτικές συλλογές, αφού η Μονή Σουμελά στον Πόντο, παρόλο που σήμερα λειτουργεί ως Μουσείο, για τους Έλληνες ποντιακής καταγωγής παραμένει ζωντανός εκκλησιαστικός χώρος που κουβαλάει μαζί του ιστορία αιώνων.
Γιατί όλα αυτά είναι που συνθέτουν την ιστορία αιώνων της Μονής της Παναγίας Σουμελά στον Πόντο, και παράλληλα είναι η ζωντανή και αέναη απόδειξη της παρουσίας των Ελλήνων για δεκαέξι αιώνες σ’ αυτή την περιοχή του πολιτισμού που αναπτύχθηκε εκεί, αλλά και της συμβίωσης για αιώνες Χριστιανών και Μουσουλμάνων.
Τότε είναι βέβαιο ότι οι Έλληνες Ποντιακής καταγωγής, αλλά και πιστοί χριστιανοί που προσέρχονται κατά χιλιάδες όλο τον χρόνο με ευλάβεια στην νέα Μονή της Παναγίας Σουμελά, αφού την θεωρούν πηγή θρησκευτικής έξαρσης, σύμβολό της ιστορίας του Ποντιακού Ελληνισμού, άλλα και εθνικής ανάστασης όπου συμπλέκονται αρμονικά η πίστη στον Χριστό και την μητέρα του Θεοτόκο Παναγία Σουμελά, θα θελήσουν να επισκεφτούν την ιστορική Μονή να δουν τα κειμήλια, να ταξιδέψουν μαζί τους στην ιστορία και τον χρόνο και να προσκυνήσουν στη χάρη τους.
