Ένας διπλωματικός μαραθώνιος βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη μετά την απόφαση που εξέδωσε αιγυπτιακό δικαστήριο για το ιδιοκτησιακό καθεστώς της Ιεράς Μονής Αγίας Αικατερίνης στο Σινά – ένα από τα αρχαιότερα και σημαντικότερα χριστιανικά μοναστήρια στον κόσμο.
Παρά τις διαβεβαιώσεις της αιγυπτιακής πλευράς ότι το θρησκευτικό καθεστώς της Μονής παραμένει ανέγγιχτο, οι μοναχοί φοβούνται ότι χάνουν την ιδιοκτησία και γίνονται «νοικάρηδες στο σπίτι τους» και κάνουν λόγο για δήμευση της ίδιας της Μονής και της περιουσίας της.
Διπλωματικός συναγερμός και ελληνική αποστολή στο Κάιρο
Ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης είχε τηλεφωνική επικοινωνία με τον πρόεδρο της Αιγύπτου, Αμπντέλ Φατάχ αλ Σίσι, ενώ τη Δευτέρα μεταβαίνει στο Κάιρο ελληνική αποστολή. Στόχος της είναι η αποκατάσταση της εμπιστοσύνης και η διασφάλιση του ιστορικού χαρακτήρα της Μονής, με τις δύο πλευρές να υπογραμμίζουν στις ανακοινώσεις τους τη σημασία του σεβασμού της θρησκευτικής ελευθερίας και της διατήρησης του λατρευτικού χαρακτήρα του μοναστηριού.
Ωστόσο, όπως τονίζουν οι ίδιοι οι μοναχοί, το πραγματικό διακύβευμα δεν είναι η ελευθερία λατρείας – η οποία ποτέ δεν αμφισβητήθηκε – αλλά το ιδιοκτησιακό καθεστώς.
«Γινόμαστε νοικάρηδες»: Το ιδιοκτησιακό στο στόχαστρο
Ο πατήρ Πορφύριος, εκπρόσωπος της Μονής, μιλώντας σήμερα στο ERTnews, κατήγγειλε ότι η δικαστική απόφαση είναι «λεόντειος υπέρ του αιγυπτιακού κράτους».
Παρότι η αιγυπτιακή προεδρία ισχυρίζεται ότι δεν θίγεται το καθεστώς της Μονής, η απόφαση –όπως υποστηρίζει ο ίδιος– δεν αφορά μόνο μακρινά χωράφια αλλά και: το κεντρικό κτίριο της Μονής δεκάδες ακόμη ακίνητα και τους ιστορικούς κήπους της, κρίσιμους για την επιβίωση των μοναχών.
Η ρητή αναφορά στον Αρχιεπίσκοπο Δαμιανό ως επισκοπικό προϊστάμενο της Μονής, με βάση προεδρικό διάταγμα του 1974, εντείνει τις ανησυχίες. Ο 91χρονος ιεράρχης είναι ο μοναδικός κάτοχος αιγυπτιακής υπηκοότητας. Όλοι οι υπόλοιποι μοναχοί διαμένουν με ανανεούμενη ετήσια βίζα. Το ερώτημα τι θα συμβεί όταν έρθει η ώρα της διαδοχής παραμένει ανοιχτό και ανησυχητικό.
Ο νομικός εκπρόσωπος της Μονής, Αχιλλέας Δημητριάδης, μιλώντας στο Naftemporiki TV προειδοποίησε ότι «η απόφαση αυτή επιφέρει de facto αλλαγή ιδιοκτησιακού καθεστώτος και καθιστά το μοναστήρι και τα ακίνητά του αντικείμενα διαχείρισης από το αιγυπτιακό κράτος». Όπως εξήγησε, «δεν πρόκειται για μια απλή διαφορά επί τίτλων ιδιοκτησίας, αλλά για βαθιά παρέμβαση στο αυτοδιοίκητο της Μονής».
Το Οικουμενικό Πατριαρχείο παίρνει θέση
Το Οικουμενικό Πατριαρχείο εξέδωσε σκληρή ανακοίνωση εκφράζοντας «απογοήτευση και θλίψη» για τις εξελίξεις. Καλεί την αιγυπτιακή κυβέρνηση να σεβαστεί το ιστορικό status quo της Μονής Σινά: «Οι αιώνες σεβάστηκαν τη Μονή του Σινά. Ας τη σεβαστεί σήμερα και η Αίγυπτος, ως μία πολιτισμένη και ευνομούμενη χώρα, σεβόμενη τις θρησκευτικές ελευθερίες και τα ανθρώπινα δικαιώματα γενικώς». Το Πατριαρχείο υπενθυμίζει επίσης τον μοναδικό ρόλο της Μονής, που ενώνει συμβολικά και ουσιαστικά τον Χριστιανισμό και το Ισλάμ στο έδαφος της Αιγύπτου.
Η αιγυπτιακή πλευρά: Καθησυχαστική αλλά σιωπηλή για τα κρίσιμα
Η αιγυπτιακή προεδρία υποστηρίζει ότι η απόφαση «ευθυγραμμίζεται με την αφοσίωση της Αιγύπτου στην ιερότητα των θρησκευτικών και εκκλησιαστικών χώρων» και ότι το «μοναδικό και ιερό θρησκευτικό καθεστώς της Μονής παραμένει ανέγγιχτο».
Ωστόσο, δεν γίνεται καμία αναφορά στο κρίσιμο ζήτημα της ιδιοκτησίας. Αυτό ακριβώς –η παράλειψη κάθε αναφοράς στο ιδιοκτησιακό καθεστώς– ερμηνεύεται από τη Μονή και την Ορθόδοξη Εκκλησία ως σκόπιμη αποσιώπηση, προκειμένου να παρουσιαστεί μια εικόνα κανονικότητας.
Επόμενα βήματα: Κλιμάκωση ή αποκλιμάκωση;
Η ελληνική πλευρά προετοιμάζεται για διαβουλεύσεις με υψηλόβαθμους αξιωματούχους στο Κάιρο, περιμένοντας το πλήρες κείμενο της απόφασης. Διπλωματικές πηγές εκτιμούν ότι η πίεση της διεθνούς κοινότητας μπορεί να αποτρέψει μια τετελεσμένη μεταβολή του καθεστώτος της Μονής. Εν τω μεταξύ, μοναχοί και εκκλησιαστικοί παράγοντες απευθύνουν εκκλήσεις σε ΟΗΕ, UNESCO και διεθνείς οργανώσεις.
Το διακύβευμα ξεπερνά τα σύνορα της Αιγύπτου: αγγίζει την παγκόσμια κληρονομιά, τα δικαιώματα των θρησκευτικών μειονοτήτων και το διεθνές κύρος της χώρας του Νείλου.
Η Ιερά Μονή Σινά δεν είναι απλώς ένα μοναστήρι. Είναι σύμβολο. Και τα σύμβολα δεν δημεύονται.
Το αρχαιότερο εν λειτουργία χριστιανικό μοναστήρι στον κόσμο
Η Ιερά Μονή Αγίας Αικατερίνης βρίσκεται στους πρόποδες του Όρους Σινά, στο νότιο άκρο της χερσονήσου του Σινά στην Αίγυπτο, και θεωρείται το αρχαιότερο εν λειτουργία χριστιανικό μοναστήρι στον κόσμο.
Ιδρύεται τον 6ο αιώνα από τον αυτοκράτορα Ιουστινιανό Α΄, στο σημείο όπου, σύμφωνα με τη Βίβλο, ο Μωυσής βλέπει τη φλεγόμενη βάτο.
Η Μονή υπάγεται απευθείας στο Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως, αλλά διατηρεί αυτοδιοίκητο καθεστώς. Επικεφαλής είναι ο Αρχιεπίσκοπος Σινά, ο οποίος έχει την ιδιότητα τόσο του ηγούμενου όσο και του επισκόπου της περιοχής.
Διαθέτει μια από τις παλαιότερες και πλουσιότερες βιβλιοθήκες στον κόσμο, με σπάνια χειρόγραφα, παπύρους και τον περίφημο Κώδικα Σιναϊτικό – ένα από τα αρχαιότερα σωζόμενα αντίγραφα της Βίβλου. Από το 2002 περιλαμβάνεται στον Κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO.
Πέρα από τη θρησκευτική της σημασία, αποτελεί σημείο συνάντησης πολιτισμών, καθώς είναι ένας από τους ελάχιστους τόπους στον κόσμο που χαίρει σεβασμού από Χριστιανούς, Μουσουλμάνους και Εβραίους. Η μακραίωνη επιβίωσή της είναι σύμβολο ανοχής, διαλόγου και πολιτιστικής συνέχειας.
