Από την αρχαιότητα οι άνθρωποι ήθελαν να προβλέψουν το μέλλον τους. Η Πυθία και ο Κάλχας αποτελούν χαρακτηριστικά παραδείγματα, αυτής της ανάγκης. Στην εποχή μας η ανάγκη αυτή γίνεται όλο και πιο έντονη. Η μεγάλη ταχύτητα των αλλαγών, που έχει φέρει η εκρηκτική ανάπτυξη της τεχνολογίας, κάνουν την αγωνία των ανθρώπων όλο και μεγαλύτερη. Προσπαθούν να προβλέψουν την εξέλιξη του κόσμου μας, ώστε να σχεδιάσουν την πορεία τους ή, έστω, να προφυλαχθούν από τις κακοτοπιές.
Όλοι έχουμε μέσα μας το άγχος μήπως μείνουμε πίσω και δεν μπορούμε να παρακολουθήσουμε την εξέλιξη του κόσμου μας. Η τεχνητή νοημοσύνη, που προστέθηκε στο λεξιλόγιό μας τα τελευταία χρόνια, έχει αυξήσει την ανασφάλεια του κόσμου, διότι οι άγνωστες συνέπειές της αυξάνουν την αγωνία για το άγνωστο που έρχεται με ταχείς ρυθμούς.
Κάτω από αυτές τις συνθήκες προσπαθούν γονείς και μαθητές να προβλέψουν τα επαγγέλματα του μέλλοντος, ώστε να κάνουν τις σωστές επιλογές. Έρευνες γίνονται, μελέτες δημοσιεύονται, προβλέψεις και εκτιμήσεις γίνονται για τα επαγγέλματα που θα δημιουργηθούν στο μέλλον και γι’ αυτά που θα εξαφανιστούν. Όλες αυτές οι έρευνες έχουν εγγενή προβλήματα όσο σοβαροί και αν οι ερευνητές. Το πρόβλημα είναι ότι ο κόσμος μας εξελίσσεται πολύ γρήγορα και απρόβλεπτα. Δεν μπορεί κανείς με λογικές σκέψεις να δει πώς θα είναι η επόμενη δεκαετία.
Ποιος μπορούσε να φανταστεί πριν 5 χρόνια τον κορονοϊό και πώς θα άλλαζε τη ζωή μας. Ποιος μπορούσε να φανταστεί πριν 20 χρόνια ότι θα δημιουργηθούν τα smartphones, που άλλαξαν τις ζωές όλων των ανθρώπων στον πλανήτη. Αν λοιπόν πριν από 20 χρόνια έλεγε κάποιος ότι επάγγελμα του μέλλοντος θα είναι ο δημιουργός app και ότι κάποιοι δημιουργοί app θα γίνονταν πολύ γρήγορα εκατομμυριούχοι, θα τον ρωτούσε ο κόσμος: τι είναι αυτό το app; Φυσικά δεν θα ήξεραν τι είναι το app, αφού δεν υπήρχε το smartphone.
Μία κατηγορία επαγγελμάτων που θα έχουν καλές προοπτικές είναι αυτά που δεν υπάρχουν ακόμη και θα δημιουργηθούν στο μέλλον. Πρόκειται για το πιο δύσκολο, να προβλέψεις ότι θα δημιουργηθεί κάτι που δεν υπάρχει τώρα και ποιες επιπτώσεις θα έχει αυτή η δημιουργία. Οι μελέτες που ασχολούνται με αυτό το θέμα μπορεί να εξάπτουν τη φαντασία, αλλά αποτυγχάνουν παταγωδώς στην εκτίμησή τους. Αν κάποιος διαβάσει τέτοιες έρευνες κάποια χρόνια μετά από τη δημοσίευσή τους θα εκπλαγεί με αυτά που προέβλεπαν οι συγγραφείς τους και, τελικά, δεν πραγματοποιήθηκαν.
Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι η μελέτη που παράγγειλε το Βρετανικό Υπουργείο Επιχειρήσεων, Καινοτομίας και Δεξιοτήτων σε μία ομάδα επιστημόνων του ασχολούνται με τις τεχνολογίες του μέλλοντος για να περιγράψουν πώς η τεχνολογική και επιστημονική πρόοδος θα επηρεάσει τα σημερινά επαγγέλματα.
Η έκθεση με τίτλο «Shape of Jobs to Come» δημοσιεύτηκε το 2010 και μιλούσε για τα επαγγέλματα που θα δημιουργούνταν μέχρι το 2030. Μεταξύ αυτών ήταν οι κατασκευαστές ζωντανών μελών του ανθρωπίνου σώματος, χειρουργοί αύξησης μνήμης, που θα προσθέτουν επιπλέον μνήμη στους ανθρώπους, διαστημικοί πιλότοι, τουριστικοί ξεναγοί και αρχιτέκτονες που θα δημιουργούσαν θερμοκήπια στον Άρη, σεληνιακά φυλάκια και άλλα έργα σε άλλους πλανήτες. Αστυνομία καιρικών μετατροπών: η κλοπή των σύννεφων για να δημιουργηθεί βροχή πίστευαν ότι θα ήταν πραγματικότητα και θα ήταν απαραίτητη μία αστυνομία για να βάζει σε τάξη τους… κλέφτες των σύννεφων. Οι συγγραφείς της μελέτης προέβλεψαν ότι θα προέκυπτε ένας φονικός ιός, αλλά πίστευαν ότι θα υπάρξει και επάγγελμα εφαρμοστής καραντίνας, κάτι που δεν έγινε, όπως είδαμε.
Θα μπορούσαμε να συζητάμε πολύ για όλα αυτά που περιμένουμε να έρθουν, αλλά αυτό δεν είναι κάτι που αφορά τους υποψηφίους που καλούνται να επιλέξουν σπουδές. Μία τέτοια συζήτηση μπορεί να τους αποπροσανατολίσει. Αυτό που μπορούμε να πούμε είναι ότι τρεις είναι οι κλάδοι που περιμένουμε ανάπτυξη και επενδύσεις.
Η τεχνολογία, το περιβάλλον και η ενέργεια και οι ιατρικές υπηρεσίες. Για την τεχνολογία δεν χρειάζεται να πούμε κάτι, η εκρηκτική ανάπτυξή της και η μεγάλη έλλειψη προγραμματιστών κάθε ειδικότητας παγκοσμίως, μιλούν από μόνα τους. Πρέπει να αναστρέψουμε την καταστροφή που προκαλέσαμε στο περιβάλλον από την έναρξη της βιομηχανικής επανάστασης. Μέσα σ’ αυτή τη διαδικασία εντάσσεται και η αλλαγή του τρόπου παραγωγής της ηλεκτρικής ενέργειας. Τέλος, στο δυτικό κόσμο, που οι γεννήσεις μειώνονται συνεχώς, η αύξηση του ποσοστού των ηλικιωμένων δημιουργεί μεγαλύτερη ανάγκη για υπηρεσίες υγείας.
Αυτοί οι τρεις κλάδοι που θα γνωρίσουν ανάπτυξη δεν θα απασχολούν μόνο τους επαγγελματίες του εκάστοτε αντικειμένου. Μία εταιρία ανανεώσιμων πηγών ενέργειας θα απασχολεί λογιστές, εκπαιδευτές, νομικούς συμβούλους, θα έχει τμήμα μάρκετινγκ, θα έχει μάνατζερς και πολλές άλλες ειδικότητες, εκτός από μηχανικούς και τεχνικούς. Είναι προφανές ότι θα αυξηθεί η απασχόληση των μηχανικών και των τεχνικών, αλλά αυτό δε σημαίνει ότι θα εξαφανιστούν τα άλλα επαγγέλματα.
Μια άλλη κατηγορία επαγγελμάτων που θα παρουσιάσουν αυξημένη ζήτηση είναι επαγγέλματα που ήδη υπάρχουν. Οι εκπαιδευτικοί δεν θα υποκατασταθούν από ψηφιακά συστήματα μάθησης. Αυτά θα είναι βοηθητικά στο έργο του εκπαιδευτικού. Θα λειτουργούν μόνο εκεί που δεν υπάρχουν εκπαιδευτικοί, και σε μικρά μαθήματα για τη βελτίωση των δεξιοτήτων των εργαζομένων. Η περιπέτεια του κορονοϊού έβαλε οριστικά τέλος στις δοξασίες κάποιων ότι θα υποκαθιστούσε το δάσκαλο η μηχανή. Το επάγγελμα θα συνεχίσει να υπάρχει, όπως και πολλά άλλα. Μηχανικοί, γιατροί, δικηγόροι, οι παλιές δόξες του παρελθόντος θα συνεχίσουν να υπάρχουν, απλά όπως όλες οι εργασίες θα μετεξελιχθούν, αφού νέοι τρόποι εργασίας και νέα εργαλεία θα εισαχθούν.
Οι θέσεις εργασίας που θα χαθούν είναι οι θέσεις χαμηλών προσόντων. Κάθε εργασία που είναι επαναλαμβανόμενη θα γίνεται από μηχανές και θα καταργηθούν οι αντίστοιχες θέσεις εργασίας. Οι υπάλληλοι που εισπράττουν τα διόδια στις εθνικές οδούς, οι ταμίες στα super markets και στις τράπεζες είναι το άμεσα ορατό, δίπλα μας. Είναι κάτι που γίνεται συνεχώς στην ιστορία του ανθρώπινου είδους. Όταν ανακαλύφθηκαν οι γεωργικές μηχανές εκμηχανίστηκε η γεωργία και καταργήθηκαν εκατομμύρια θέσεις εργασίας· δημιουργήθηκαν άλλες στη βιομηχανία που κατασκεύαζε τις μηχανές. Όταν εμφανίστηκαν οι κλωστοϋφαντουργικές μηχανές οι εργάτες φοβούνταν ότι θα χάσουν την εργασία τους· κάποιοι κατέστρεφαν τις μηχανές από το φόβο τους ότι θα μείνουν άνεργοι.
Αυτό που θα γίνει στο μέλλον δεν ξέρουμε τι θα είναι. Η τεχνητή νοημοσύνη θα αλλάξει πολλά, απλά δεν ξέρουμε πώς. Ο πρωθυπουργός δημιούργησε μία επιτροπή, με τους σπουδαιότερους επιστήμονες που διαθέτουμε για να συμβουλεύουν την κυβέρνηση για τις επιπτώσεις της τεχνητής νοημοσύνης. Αυτή η σωστή ενέργεια μας δείχνει ότι πράγματι κανείς δεν γνωρίζει τις επιπτώσεις της. Είναι, λοιπόν, τουλάχιστον αστείο να συζητάμε για τα επαγγέλματα στον καιρό της τεχνητής νοημοσύνης.
Ξέρουμε, όμως, ότι τα καινούρια επαγγέλματα που θα δημιουργηθούν θα τα ασκήσουν οι σημερινοί μαθητές, όποια και αν είναι αυτά τα επαγγέλματα. Αν οι αλλαγές είναι πολύ μεγάλες θα χρειαστεί οι εταιρείες να τους επανεκπαιδεύσουν, ώστε να αποκτήσουν τις απαραίτητες γνώσεις. Δεν θα υπάρχουν άλλοι άνθρωποι να εργαστούν παρά μόνο οι σημερινοί νέοι. Ας μην τρομάζουν, λοιπόν, οι νέοι μας από το άγνωστο μέλλον που έρχεται αλλά ας προετοιμαστούν γι’ αυτό. Αντί να ασχολούνται με τα επαγγέλματα του μέλλοντος καλό είναι να ασχοληθούν με την επιλογή των κατάλληλων γι’ αυτούς σπουδών. Ας επιλέξουν αυτό που αγαπούν να σπουδάσουν και στο οποίο μπορούν να γίνουν καλοί. Ας προσπαθήσουν να καλλιεργήσουν τις ήπιες δεξιότητες που απαιτούν πια όλοι οι εργοδότες και δεν θα μείνουν άνεργοι. Το μεγαλύτερο, όμως, όπλο για να αντεπεξέλθουν στις προκλήσεις που θα συναντήσουν στη ζωή τους είναι να μάθουν να μαθαίνουν μόνοι τους. Αυτή η δεξιότητα είναι που θα του επιτρέψει να κρατήσουν την επαφή τους με τις εξελίξεις όποιες και αν είναι αυτές. Γιατί τα παιδιά που θα εισαχθούν φέτος στα Πανεπιστήμια θα εργάζονται ακόμη το 2070, σε μια δουλειά που δεν μπορούμε να φανταστούμε πώς θα είναι. Εκτός αν δεν χρειάζεται πια να εργάζεται κανείς. Ποιος ξέρει;
www.stadiodromia.gr
