Στην κατάμεστη αίθουσα εκδηλώσεων του Public Συντάγματος, πραγματοποιήθηκε το απόγευμα της Τρίτης η παρουσίαση του βιβλίου «Ο συντηρητισμός στην Ελλάδα» (Εκδόσεις Παπαδόπουλος), που φιλοδοξεί να δώσει μια νέα μάτια στον ελληνικό συντηρητισμό και να συμβάλλει στην ουσιαστική κατανόησή του, χωρίς συγκρούσεις και διχασμούς. Για το βιβλίο μίλησαν ο βουλευτής της Ν.Δ. και πρώην υπουργός Προστασίας του Πολίτη, Γιάννης Οικονόμου και οι καθηγητές Σωτήρης Ριζάς και Γιώργος Στείρης.
Προσδοκία των επιμελητών του βιβλίου (Άγγελος Χρυσόγελος, Ιωάννης Σ. Λάμπρου, Λεωνίδας Σταματελόπουλος) είναι η δημοσίευση αυτή να αποτελέσει το έναυσμα να τεθεί εκ νέου το ζήτημα των προϋποθέσεων, αλλά και των ορίων μιας νέας ελληνικής συντηρητικής πολιτικής.
Στην έκδοση συμμετέχουν με κείμενα τους οι:
- Κώστας Ιορδανίδης – Δημοσιογράφος
- Βαγγέλης Κουμπούλης – Σύμβουλος έκδοσης του περιοδικού Ιστορία Εικονογραφημένη
- Ιωάννης Σ. Λάμπρου – Μέλος του Ινστιτούτου Συντηρητικής Πολιτικής (ΙΝΣΠΟΛ)
- Λεωνίδας Σταματελόπουλος – Μέλος του Ινστιτούτου Συντηρητικής Πολιτικής (ΙΝΣΠΟΛ)
- Ιωάννης Κ. Φίλανδρος – Υπεύθυνος του ιστορικού αρχείου στο Ίδρυμα Κωνσταντίνος Κ. Μητσοτάκης
- Άγγελος Χρυσόγελος – Αναπληρωτής Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο London Metropolitan University και Πρόεδρος του Ινστιτούτου Συντηρητικής Πολιτικής (ΙΝΣΠΟΛ)
Περιγράφοντας εκ μέρους των επιμελητών του τόμου τους λόγους για τους οποίους αποφασίστηκε η συγγραφή του βιβλίου, ο Άγγελος Χρυσόγελος, αναπληρωτής καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης & Διεθνών Σχέσεων του London Metropolitan University, ανέφερε ότι ο όρος «συντηρητισμός» χρησιμοποιείται ακόμη στην Ελλάδα με τρόπο αντιφατικό. Σημείωσε, δε, ότι η χρήση που κυριαρχεί είναι η φοβική αντίληψή του, ως κάτι που εκφράζει οπισθοδρομισμό και ακαμψία. «Η έκδοση του βιβλίου εκφράζει τη θέληση μας να επαναδιεκδικήσουμε το περιεχόμενο και την έννοια του συντηρητισμού από τους αντιπάλους του, αλλά θα έλεγα και από αρκετούς ‘φίλους’ του. Κυρίως θέλουμε να θέσουμε το ερώτημα αν μπορεί να υπάρξει και ποιο θα ήταν το περιεχόμενο ενός ελληνικού συντηρητισμού» σημείωσε, ενώ πρόσθεσε πως η συζήτηση για τον συντηρητισμό στην Ελλάδα, αυτή πρέπει να γίνει με τρόπο συγκροτημένο, μακριά από στερεότυπα και αρνητικές, αλλά και θετικές, εργαλειοποιήσεις του όρου.
Ανοίγοντας τη συζήτηση η Νατάσα Στασινού, Διευθύντρια Σύνταξης του Naftemporiki.gr, παρατήρησε πως όταν πήρε στα χέρια της το βιβλίο, η πρώτη της σκέψη ήταν πως δεν έχει ακούσει ποτέ πολιτικό στην Ελλάδα να αυτοπροσδιορίζεται ως «συντηρητικός». Όπως τόνισε, είναι ένας όρος που στον ελληνικό δημόσιο λόγο έχει σταθερά αρνητικό πρόσημο και αντιμετωπίζεται με μεγάλη καχυποψία. «Άλλοι χρησιμοποιούν την έννοια του συντηρητισμού αντί του παρωχημένου, του οπισθοδρομικού, άλλοι για να προσδιορίσουν φοβικά ένστικτα απέναντι στην όποια αλλαγή και εξέλιξη και για άλλους πρέπει να πω είναι το εύκολο επιχείρημα: Αν κάποιος διαφωνεί με μία προτεινόμενη αλλαγή, μπορούμε να τον καταγγείλουμε ως συντηρητικό και να κλείσουμε τη συζήτηση εκεί» είπε. Την ίδια ώρα, τα διεθνή μέσα ενημέρωσης, όταν αναφέρονται στη Νέα Δημοκρατία, το κόμμα που έχει απόλυτη κυριαρχία σήμερα στην ελληνική πολιτική σκηνή, χρησιμοποιούν τον όρο Greek Conservatives.
Ο βουλευτής της Ν.Δ. και πρώην υπουργός Προστασίας του Πολίτη, Γιάννης Οικονόμου, ανέφερε ότι ο συλλογικός τόμος είναι ένα εξαιρετικό πόνημα, το οποίο δίνει ολοκληρωμένες απαντήσεις για τον συντηρητισμό. Πρόσθεσε ότι οι συγγραφείς, έχοντας πλήρη συνείδηση ότι στον δημόσιο λόγο η λέξη «συντηρητικός» έχει στιγματιστεί με αρνητικό πρόσημο, φροντίζουν με επιστημονική τεκμηρίωση, παράθεση ιστορικών γεγονότων, επιχειρηματολογία και νηφαλιότητα να αποδομήσουν αυτήν την αφοριστική προς τον συντηρητισμό προσέγγιση. Είπε επιπλέον ότι μπορεί επίσης ο αναγνώστης να αντιληφθεί τη στάση του συντηρητισμού απέναντι στην πρόοδο, την οποία –όπως συμπλήρωσε- «φυσικά και δεν απεχθάνεται ούτε αντιστρατεύεται. Την επιδιώκει, χωρίς να την θεοποιεί, προβάλλοντας τα δικά του μέτρα για τον ρυθμό, το βάθος της και τα πεδία της». Ο κ. Οικονόμου τόνισε ότι η συνάρθρωση της δημοκρατικής με τη φιλελεύθερη αρχή δεν είναι εύκολη, ούτε αυτονόητη, ενώ επεσήμανε ότι χρειάζεται μεγάλη προσοχή και υπευθυνότητα, ώστε να μην φτάσουμε ούτε στο ένα άκρο, ούτε στο άλλο.
Ο βουλευτής της Ν.Δ. εξέφρασε τον προβληματισμό του πως «ο υπερτονισμός της φιλελεύθερης αρχής φοβάμαι ότι στρέφει την πλάτη στους παραδοσιακούς ψηφοφόρους μας. Η παραδοσιακή μας βάση είναι άνθρωποι που αγαπούν την οικογένεια, την εργασία, την τιμιότητα, τη λιτότητα, σέβονται τον νόμο, την παράδοση και τη θρησκεία. Αν εγκαταλείψουμε τα παραδοσιακά και συντηρητικά κοινά μας, τα στρώματα αυτά ενδέχεται να στραφούν εντέλει σε αντισυστημικές πολιτικές δυνάμεις με συγκεχυμένο ιδεολογικά πρόγραμμα, αλλά σαφή αντιφιλελεύθερο και εθνολαϊκίστικο προσανατολισμό». Παρατήρησε δε ότι «εσχάτως στην Ελλάδα επικρατεί μια σύγχυση, όπου η όποια επιθυμία του οποιοδήποτε φτάνει να θεωρηθεί αμέσως δικαίωμα και να διεκδικεί αντίστοιχες απαιτήσεις. Ας διευκρινιστεί ότι είναι διεσταλμένος φιλελευθερισμός η θέση ότι, εξαιτίας ενός φανταστικού “δικαιώματος στην επιθυμία”, κάθε επιθυμία συνιστά και δικαίωμα».
Καταλήγοντας, τόνισε ότι ο συντηρητισμός, όπως προσδιορίζεται και αναλύεται με σαφήνεια μέσα από το βιβλίο, μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην Ελλάδα σήμερα: τη σύνθεση φιλελεύθερης και δημοκρατικής αρχής με τη συντήρηση των θεμελιωδών αρχών και αξιών μας, οι οποίες προσδιορίζουν τι είμαστε και τι εκφράζουμε.
Ο διευθυντής του Κέντρου Ερεύνης της Ιστορίας του Ελληνικού Νεωτερισμού της Ακαδημίας Αθηνών, Σωτήρης Ριζάς, ανέφερε ότι το βιβλίο είναι ένα πρωτότυπο και ενδιαφέρον εγχείρημα, επισημαίνοντας ότι δεν υπάρχει η έννοια του συντηρητισμού στην ελληνική πολιτική και τη δημόσια συζήτηση. Όπως σημείωσε, η προσπάθεια των συγγραφέων είναι η πρώτη που προσπαθεί να χαρτογραφήσει τον ελληνικό συντηρητισμό. Πρόσθεσε ότι καταγράφεται με επιτυχία η εννοιολογική απεικόνιση του συντηρητισμού, ενώ επεσήμανε ότι δεν είναι αυστηρή και άκαμπτη ιδεολογία, αλλά μια ιστορική και πνευματική οντότητα που είναι πλαστική και προσαρμόζεται εύκολα ή δύσκολα σε πολύ διαφορετικές καταστάσεις. Καταλήγοντας, τόνισε ότι είναι άλλο πράγμα ο συντηρητισμός και άλλο τα κινήματα της λαϊκιστικής άκρας δεξιάς.
Από την πλευρά του, ο καθηγητής Φιλοσοφίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Γιώργος Στείρης, παρατήρησε ότι ο συντηρητισμός ως πολιτικό φαινόμενο είναι συνδυασμένος με ένα εθνικό χρώμα και αν τον δούμε διεθνιστικά τον απονευρώνουμε. Στάθηκε επίσης στο γεγονός πως στον τόμο αυτό, συνδέεται ο συντηρητισμός με συγκεκριμένα ιστορικά φαινόμενα. Τόνισε, δε, ότι οι συγγραφείς προσπαθούν να τιμήσουν αυτό που λέει ο τίτλος του βιβλίου, μιλώντας για έναν συντηρητισμό στην Ελλάδα. «Είναι ένα βήμα μπροστά σε όσες προσπάθειες είχαν γίνει μέχρι τώρα» συμπλήρωσε.
Ο γάμος των ομόφυλων ζευγαριών
Στο επίκεντρο της συζήτησης που ακολούθησε βρέθηκε η ρύθμιση για τον γάμο των ομόφυλων ζευγαριών. Η Νατάσα Στασινού, Διευθύντρια Σύνταξης του Naftemporiki.gr, παρατήρησε ότι σε μεγάλες ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Βρετανία και η Γερμανία, ένα κεντροδεξιό κόμμα έφερε στο προσκήνιο και νομοθέτησε τελικά το συγκεκριμένο ζήτημα.
Εκφράζοντας την άποψή του, ο βουλευτής της Ν.Δ. και πρώην υπουργός, Γιάννης Οικονόμου, ανέφερε ότι θέλει προσοχή η σύγκριση με άλλες χώρες, καθώς υπάρχουν έννοιες και θεσμοί που δεν έχουν ούτε το ίδιο βάρος, ούτε την ίδια σημασία σε όλα τα κράτη. Έφερε, δε, ως παράδειγμα την οικογένεια στην Ελλάδα, σε σύγκριση με την Ολλανδία ή το Βέλγιο. Ο βουλευτής της Ν.Δ. επεσήμανε ότι η πρόοδος και οι αλλαγές πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τα βιώματα, τις ιδιαιτερότητες και τις ευαισθησίες και να έρχονται με έναν τρόπο περισσότερο ομαλό στις κοινωνίες. Συμπλήρωσε, εξάλλου, ότι πρέπει να αναγνωρίζουμε ότι σε κάποια ζητήματα δεν υπάρχει το απόλυτο προς τη μία ή προς την άλλη κατεύθυνση.
Ο καθηγητής Φιλοσοφίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Γιώργος Στείρης, ανέφερε ότι ένα από τα ζητήματα που υπάρχουν γενικώς στην πολιτική στην Ελλάδα εδώ και δεκαετίες, είναι ότι μερικές φορές τα κόμματα και οι πολιτικοί πιστεύουν ότι πρέπει να αλλάξουν την κοινωνία, ενώ κατά βάση είναι δουλειά τους να την εκφράσουν.
Σχετικά με το πώς μπορείς κάποιος συντηρητικών πεποιθήσεων πολίτης να προσεγγίσει το ζήτημα για τα ομόφυλα ζευγάρια, ο Ιωάννης Σ. Λάμπρου, μέλος του Ινστιτούτου Συντηρητικής Πολιτικής (ΙΝΣΠΟΛ) και εκ των επιμελητών του βιβλίου, επεσήμανε ότι «με μετριοπάθεια θα μπορεί να προτάξει το εξής: ότι υπάρχουν στην εξέλιξη του ανθρώπου και των κοινωνιών συγκεκριμένα όρια. Υπάρχουν όρια βιολογικά, κοινωνικά, ιστορικά, τα οποία ο ατομοκεντρικός εξισωτικός φιλελευθερισμός συνήθως αγνοεί». «Οπότε μια πολύ μετριοπαθής και με σεβασμό στην απέναντι πλευρά θέση ενός πολίτη με μια συντηρητική προδιάθεση, είναι ότι δεν μπορεί ο άνθρωπος να κάνει ό,τι θέλει» συμπλήρωσε και πρόσθεσε: «Δεν λέω ότι τα όρια αυτά είναι σταθερά και απαρασάλευτα (τα βιολογικά όρια είναι), αλλά σίγουρα είναι σημεία αναφοράς για να κριθεί οποιαδήποτε αλλαγή».
Η συζήτησε περιστράφηκε και γύρω από τις δυνάμεις που αυτοπροσδιορίζονται ως προοδευτικές ή συντηρητικές. Ο Λεωνίδας Σταματελόπουλος, μέλος του Ινστιτούτου Συντηρητικής Πολιτικής (ΙΝΣΠΟΛ) και εκ των επιμελητών του βιβλίου, σχολίασε πως, κατά τη γνώμη του, η λέξη πρόοδος στέκεται απέναντι στη συντήρηση και η συντήρηση στέκεται απέναντι στην πρόοδο. «Είναι μια μεταφυσική στάση η έννοια της προόδου, έχει να κάνει με μια συνολική αντίληψη περί μόνιμης βελτίωσης του ανθρώπου. Αυτό ερμηνεύεται κυρίως με κοσμικούς όρους, ουσιαστικά πρόκειται για μια ιδεολογία του Διαφωτισμού» σημείωσε και πρόσθεσε: «Η δε κομμουνιστική αριστερά εμφανιζόταν ως κληρονόμος της αστικής αυτής κοσμοθεωρίας του Διαφωτισμού, δηλαδή έλεγε ότι μιλάτε για ελευθερία, ισότητα, αδελφότητα, αλλά εμείς θα το κάνουμε πράξη». Οι δε συντηρητικοί στην Ευρώπη, αρχικώς ήταν αντίπαλοι με τους φιλελεύθερους και ήταν οι πρώτοι που άσκησαν κριτική στον καπιταλισμό, επεσήμανε και πρόσθεσε: «Μετά συμμαχούν, γιατί έχουν έναν αντίπαλο μπροστά τους, τους κομμουνιστές, πάνω στο θέμα της ιδιοκτησίας. Εκεί γίνεται μια συμμαχία συντηρητισμού και φιλελευθερισμού». «Καταγωγικά, λοιπόν, έχουν αυτή την αντίληψη. Ένας συντηρητικός δεν ξέρω αν θα πρόβαλε την ιδέα της προόδου μεταφυσικά. Μπορούμε να μιλάμε για μια βελτίωση εδώ ή εκεί, αλλά δεν θα πίστευε ότι πάμε ως όλον σε κάτι καλύτερο». Εξήγησε ότι ο συντηρητικός πρέπει να ασκείται μονίμως για να βλέπει τις συνέπειες αυτού που αποκαλείται πρόοδος, εστιάζοντας στο τι χάνεται όταν συμβαίνει μία αλλαγή.
