Η ναυτιλία αναμένεται να εισέλθει στο 2026 πιο διασπασμένη και ευάλωτη από ποτέ. Οι εμπορικοί πόλεμοι, οι κυρώσεις, τα λιμενικά τέλη και οι απειλές ασφαλείας έχουν μετατρέψει τις θαλάσσιες μεταφορές σε ένα γεωπολιτικό πεδίο μάχης.
Όπως προειδοποιεί η νέα τριμηνιαία έκθεση της Windward για το τρίτο τρίμηνο του 2025, το παγκόσμιο θαλάσσιο εμπόριο λειτουργεί πλέον ως «όμηρος» των διεθνών συγκρούσεων, με τις εταιρείες να προσπαθούν να επιβιώσουν μέσα από ευέλικτες στρατηγικές αποφυγής κινδύνων, ανακατανομής στόλου και χρήσης εναλλακτικών διαδρομών.
Η εικόνα που σκιαγραφεί η εταιρεία ανάλυσης ναυτιλιακών κινδύνων είναι αυτή ενός κατακερματισμένου ναυτιλιακού συστήματος, όπου στόλοι χωρίζονται ανά γεωπολιτικά στρατόπεδα, καταγράφονται αποκλίνουσες πολιτικές συμμόρφωσης και περισσότερα πλοία κινούνται στην «γκρίζα ζώνη» των κυρώσεων.
Οι επόμενοι μήνες, βάσει της έκθεσης, προβλέπονται κρίσιμοι, καθώς οι ΗΠΑ, η Κίνα, η Ρωσία και η Ευρωπαϊκή Ένωση αναπροσαρμόζουν στρατηγικές, επηρεάζοντας όχι μόνο τη ροή των αγαθών, αλλά και τη δομή της ίδιας της ναυτιλιακής αγοράς.
Κυρώσεις
Το τρίτο τρίμηνο του 2025 χαρακτηρίστηκε από ρεκόρ στις κυρώσεις πλοίων και εταιρειών. Για πρώτη φορά, πάνω από 1.000 πλοία έχουν μπει σε μαύρες λίστες από τις αρχές των ΗΠΑ, της Βρετανίας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με επίκεντρο τις δραστηριότητες Ρωσίας και Ιράν. Αν και οι ΗΠΑ δεν επέβαλαν νέες κυρώσεις σε ρωσικά πλοία μέσα στο 2025, η πολιτική «μέγιστης πίεσης» στο Ιράν εντάθηκε, στοχεύοντας πάνω από 60 πλοία, μεταξύ των οποίων και containerships.
Η Ε.Ε. και το Ηνωμένο Βασίλειο εναρμόνισαν περαιτέρω τις κυρώσεις τους, προσθέτοντας εκατοντάδες νέα πλοία στη λίστα. Παρά τη μείωση του ρυθμού αύξησης των κυρώσεων (15% έναντι 35% στο προηγούμενο τρίμηνο), το σύνολο των πλοίων υπό περιορισμούς είναι 3,7 φορές υψηλότερο από πέρσι.
Πάνω από το 58% των εταιρειών που προστέθηκαν στις λίστες εδρεύουν στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και τις Νήσους Μάρσαλ, αποκαλύπτοντας σύνδεση με τις ρωσικές ροές πετρελαίου.
Ασύμμετρες απειλές
Περισσότερα από 11.600 πλοία παγκοσμίως επηρεάστηκαν από παρεμβολές GPS (satellite systems jamming) το τρίτο τρίμηνο, ποσοστό 510% υψηλότερο από την αρχή του έτους. Νέα «θερμή ζώνη» αναγνωρίστηκε στον κόλπο Nakhodka στη ρωσική Άπω Ανατολή, κοντά στον τερματικό σταθμό Kozmino.
Οι συχνές διακοπές σήματος δεν αποτελούν απλώς τεχνικό πρόβλημα, αλλά ζήτημα ασφάλειας της ναυσιπλοΐας – ιδιαίτερα σε περιοχές όπου δραστηριοποιούνται πλοία του «σκιώδους στόλου» ή στρατιωτικές δυνάμεις.
Εξαγωγές πετρελαίου
Σύμφωνα με τα δεδομένα της Vortexa που αποκαλύπτονται στην έκθεση της Windward, οι παγκόσμιες εξαγωγές αργού και προϊόντων πετρελαίου ανήλθαν κατά μέσο όρο σε 43,1 εκατ. βαρέλια/ημέρα (bpd) το τρίτο τρίμηνο, ξεπερνώντας τα προ πανδημίας επίπεδα. Μάλιστα, τον Σεπτέμβριο, ο μέσος όρος εκτοξεύτηκε στα 45,5 εκατ. βαρέλια/ημέρα – υψηλότερα επίπεδα από το 2020.
Η Σαουδική Αραβία κατέγραψε τη μεγαλύτερη άνοδο (+700.000 bpd), η Ρωσία αύξησε τις εξαγωγές της σε 3,9 εκατ. βαρέλια/ημέρα, ενώ η Κίνα αύξησε τις εισαγωγές της κατά 13% ετησίως. Οι ναύλοι στα VLCC ξεπέρασαν πρόσκαιρα τα 100.000 δολάρια ημερησίως, καταδεικνύοντας τη στενότητα προσφοράς που προκαλούν οι γεωπολιτικές αναταράξεις.
Ψευδείς σημαίες
Η Windward καταγράφει εκρηκτική αύξηση (22%) στα πλοία με ψευδείς σημαίες (false flags), δηλαδή σε πλοία που εγγράφονται σε ανύπαρκτα ή εικονικά νηολόγια για να αποφύγουν ελέγχους.
Από τον Ιανουάριο, ο αριθμός αυτών των πλοίων έχει διπλασιαστεί. Νέες «ψευδο-νηολογήσεις» εντοπίστηκαν σε Τόνγκα, Μαλδίβες, Μοζαμβίκη και Αγκόλα, καθώς οι κυβερνήσεις πιέζονται να διαγράψουν πλοία που υπόκεινται σε κυρώσεις και οι εταιρείες καταφεύγουν σε παράλληλα συστήματα.
Το φαινόμενο συνδέεται άμεσα με την εξάπλωση των στόλων που κινούνται με απενεργοποιημένο AIS ή υπό σημαίες χωρών που δεν συμμετέχουν στις δυτικές κυρώσεις. Πάνω από το 64% του «σκιώδους στόλου» βρίσκεται πλέον σε καθεστώς κυρώσεων, ενώ το 60% των πραγματικών ιδιοκτητών παραμένει άγνωστο.
Η Windward επισημαίνει σε άλλο σημείο ότι η Ελλάδα παραμένει σημαντικός παράγοντας στις νόμιμες μεταφορές ρωσικού πετρελαίου -στο πλαίσιο του πλαφόν που έχει επικυρωθεί από την Ε.Ε.-, καθώς κατά το τρίτο τρίμηνο το 39% των σχετικών πλοίων ανήκε σε ελληνικά συμφέροντα.
Στον αντίποδα, σύμφωνα με την έκθεση, το 91% των «σκοτεινών δραστηριοτήτων» σχετίζεται με τη Ρωσία ή το Ιράν. Η δραστηριότητα στη Συρία μειώθηκε 44% λόγω μερικής άρσης κυρώσεων, ενώ η Βενεζουέλα κατέγραψε αύξηση 45% σε αντίστοιχες κινήσεις. Οι προσεγγίσεις σε συριακά λιμάνια αυξήθηκαν κατά 28%, σηματοδοτώντας την επιστροφή της χώρας στο διεθνές εμπόριο.
Η Windward προειδοποιεί ότι το τελευταίο τρίμηνο του έτους θα είναι «ανώμαλο» – με τις εντάσεις ΗΠΑ-Κίνας, τον πόλεμο Ρωσίας-Ουκρανίας και τις απειλές στη Μαύρη Θάλασσα και την Ερυθρά Θάλασσα να διατηρούν την αστάθεια στα ύψη. Οι εταιρείες πλέον κινούνται σε λειτουργικό περιβάλλον υψηλής αβεβαιότητας, όπου η ανθεκτικότητα, η διαφάνεια και η ευελιξία αποτελούν τα κύρια εργαλεία επιβίωσης. Όπως καταλήγει η Windward, η αγορά «δεν μπορεί πλέον να διαχωριστεί από τη γεωπολιτική – είναι προϊόν της».
