Η τελευταία σύρραξη στη Μέση Ανατολή, όσο σύντομη και αν αποδείχθηκε εκ του αποτελέσματος, αφήνει πίσω της ένα βαρύ φορτίο αβεβαιότητας για τη διεθνή ναυτιλία.
Με τα στρατηγικά θαλάσσια περάσματα να παραμένουν εύθραυστα, αναλυτές εκφράζουν ανησυχία για νέα σενάρια αστάθειας στην περιοχή. Όπως σημειώνει η Lloyd’s List σε ανάλυσή της με τίτλο «Εκεχειρία ή όχι, η ναυτιλία εξακολουθεί να αντιμετωπίζει πολλούς άλυτους κινδύνους», η κατάπαυση του πυρός μπορεί να έθεσε προσωρινό τέλος στις συγκρούσεις, αλλά δεν έχει διαγράψει τον δομικό κίνδυνο που συνεχίζει να απειλεί τις θαλάσσιες ροές πετρελαίου και τις ναυτιλιακές αγορές.
Η βασική απορία που κυριαρχεί ανάμεσα στα στελέχη του ναυτιλιακού κλάδου τις τελευταίες ημέρες είναι απλή αλλά ουσιαστική: «Σημαίνει η εκεχειρία ότι οι πλοιοκτήτες θα επιστρέψουν στην Ερυθρά Θάλασσα;». Παρά την αναζωπύρωση των ναύλων -με κάποιους δείκτες να υπερβαίνουν τα 100.000 δολάρια την ημέρα- και τις απότομες διακυμάνσεις στην τιμή του πετρελαίου, η εικόνα που προκύπτει σήμερα είναι περίπλοκη και γεμάτη αντιφάσεις.
Βusiness as usual
Ουσιαστικά, όπως τονίζεται, η ρητορική περί «πολέμου 12 ημερών», την οποία υιοθέτησε ο Ντόναλντ Τραμπ, ίσως ταιριάζει περισσότερο στο πολιτικό αφήγημα παρά στην πραγματικότητα της ναυτιλιακής αγοράς. Οι αγορές πετρελαίου και οι ναύλοι άρχισαν ήδη να επιστρέφουν στα επίπεδα προ της επίθεσης του Ισραήλ, στις 13 Ιουνίου, ενώ αρκετοί αναλυτές συμφωνούν ότι, παρότι ο κίνδυνος παραμένει «υψηλός», δεν έχει ακόμη διαταράξει ουσιαστικά τις θαλάσσιες ροές και τα ασφάλιστρα κινδύνου εμφανίζουν μικρή πτώση. «Παρά το γεγονός ότι οι εντάσεις στη Μέση Ανατολή παραμένουν υψηλές, η διακίνηση πετρελαίου στον Περσικό Κόλπο συνεχίζεται, business as usual (όλα συνεχίζουν όπως πριν)».
Αξιοσημείωτο είναι ότι το ιρανικό πετρέλαιο συνέχισε να ρέει ανεμπόδιστα καθ’ όλη τη διάρκεια των εχθροπραξιών. Σύμφωνα με τον αναλυτή σε θέματα πετρελαίου Javier Blas, η παραγωγή του Ιράν αναμένεται να αγγίξει υψηλό επταετίας αυτόν τον μήνα, ξεπερνώντας τα 3,5 εκατομμύρια βαρέλια ημερησίως. «Παρά τις βραχύβιες ανακατευθύνσεις από το νησί Kharg, οι Ιρανοί συνέχισαν να φορτώνουν και να εξάγουν, επιβεβαιώνοντας ότι ο όγκος μεταφερόμενων φορτίων δεν υπέστη ουσιώδη μεταβολή».
Σύμφωνα με τα ίδια στοιχεία, η παρασκηνιακή διαχείριση του κινδύνου είναι έντονη. Οι ναυλωτές στρέφονται σε «ουδέτερα» πλοία – κινεζικά, τουρκικά ή άλλων χωρών που δεν συνδέονται άμεσα με τις συγκρουόμενες πλευρές. Παράλληλα, το φαινόμενο spoofing (παραποίηση των δεδομένων γεωεντοπισμού) GPS και AIS εξακολουθεί να αποτελεί πρόβλημα, ενώ η «σκιώδης» διακίνηση πετρελαίου αναμένεται να αυξηθεί, ιδίως μέσω παράνομων μεταφορτώσεων στη Νοτιοανατολική Ασία.
Εν μέσω όλων αυτών των δεδομένων, επισημαίνει η Lloyd’s List, η πολιτική διάσταση της κρίσης αποκτά όλο και μεγαλύτερη σημασία. Μετά την ανακοίνωση της εκεχειρίας, ο Τραμπ άφησε να εννοηθεί ότι οι κυρώσεις ενδέχεται να χαλαρώσουν, επιτρέποντας στην Κίνα να συνεχίσει τις αγορές ιρανικού πετρελαίου. Παρότι ο Λευκός Οίκος έσπευσε να διευκρινίσει ότι δεν πρόκειται για άμεση αλλαγή πολιτικής, είναι σαφές ότι μια νέα διαπραγμάτευση με την Τεχεράνη έχει τεθεί στο τραπέζι. Και σε αυτό το πλαίσιο, εάν οι κυρώσεις αρθούν ή περιοριστούν, μπορεί να μειωθεί η χρήση του «σκιώδους στόλου» και να επιστρέψουν οι συμβατικοί ναυλωτές στα ιρανικά φορτία.
Ο παράγοντας «Χούθι»
Όμως, η κρίση δεν περιορίζεται στον Περσικό Κόλπο. Η επόμενη μεγάλη αβεβαιότητα αφορά την Ερυθρά Θάλασσα και τους Χούθι. Παρά τη σχετική ηρεμία μετά την εκεχειρία, κανείς δεν είναι σίγουρος για τον βαθμό ελέγχου που διατηρεί το Ιράν στους αντάρτες της Υεμένης. Οι Χούθι δεν αποτελούν απλώς όργανα της Τεχεράνης, έχουν δική τους στρατηγική ατζέντα και επιχειρησιακή αυτονομία και ο κίνδυνος για ένοπλες επιθέσεις εξακολουθεί να υφίσταται, ανεξαρτήτως πολιτικών εξελίξεων.
Σε αυτή την ασταθή εικόνα, η ανάλυση της Arrow Research προσφέρει μία πιο στρατηγική προοπτική: ακόμη κι αν η ένταση δείχνει σημάδια αποκλιμάκωσης, τα δομικά αίτια της κρίσης -το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, οι στοχευμένες επιθέσεις του Ισραήλ, η στάση των ΗΠΑ- παραμένουν ενεργά. Σύμφωνα με την Arrow, το Ιράν διαθέτει ακόμη ισχυρή ικανότητα αποτροπής και αντεπίθεσης, μέσω πυραύλων, drones, αντιπροσώπων (proxies) και cyber attacks. Εάν υπάρξει νέα πρόκληση ή πολιτική αλλαγή πλεύσης, η κατάσταση μπορεί να εκτραπεί ξανά, με πιθανό κλείσιμο των Στενών του Ορμούζ και σοβαρή διατάραξη της παγκόσμιας ναυσιπλοΐας.
Η Arrow υπογραμμίζει ότι οι ναυτιλιακοί κίνδυνοι -είτε πρόκειται για την Ερυθρά Θάλασσα είτε για τον Περσικό Κόλπο- δεν εξαλείφονται, αλλά επαναπροσδιορίζονται από την εκάστοτε γεωπολιτική συγκυρία. Μάλιστα, τονίζει ότι οι πλοιοκτήτες και οι ναυλωτές οφείλουν να διατηρούν στρατηγική επιφυλακή, ενισχυμένες διαδικασίες ασφάλειας και επαρκή κάλυψη πολεμικού κινδύνου.
Συνοψίζοντας, οι αναλυτές υπογραμμίζουν χαρακτηριστικά ότι η παρούσα περίοδος χαρακτηρίζεται από επιφανειακή σταθερότητα και ισχυρή ρευστότητα «πίσω από τις κουρτίνες». Η τρέχουσα ρητορική από όλες τις εμπλεκόμενες πλευρές υποδηλώνει πρόθεση αποκλιμάκωσης. Ωστόσο, οι ανησυχίες αφορούν το ενδεχόμενο αλλαγής δεδομένων που θα μπορούσε να πυροδοτήσει νέα στρατιωτική ή ναυτιλιακή κρίση. Σε αυτό το ενδεχόμενο, όπως σημειώνουν, η διεθνής ναυτιλία οφείλει να είναι έτοιμη – όχι μόνο να αντιδράσει, αλλά και να προνοήσει.
