Ο πρωθυπουργός της Ουγγαρίας, Βίκτορ Ορμπάν, στέκεται εμπόδιο στο σχέδιο της ΕΕ να δεσμεύσει 140 δισεκατομμύρια ευρώ από ρωσικά περιουσιακά στοιχεία υπό κυρώσεις και να τα δανείσει στην Ουκρανία. Ωστόσο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πιστεύει ότι βρήκε έναν νομικό τρόπο για να αποκλείσει την Ουγγαρία από τη διαδικασία λήψης αποφάσεων.
Κανονικά, ένα μέτρο τόσο δραματικό όσο το σχέδιο των Βρυξελλών για τη δέσμευση των αποθεμάτων της Μόσχας θα απαιτούσε ομοφωνία μεταξύ των 27 κρατών-μελών — δίνοντας ουσιαστικά βέτο στον Ορμπάν, τον ηγέτη της ΕΕ που είναι πιο κοντά στον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν.
Το νομικό σχήμα της Επιτροπής
Λαμβάνοντας υπόψη το μακροχρόνιο ιστορικό του Ορμπάν στην προσπάθεια να εμποδίσει τις κυρώσεις κατά του Κρεμλίνου, νομικοί εμπειρογνώμονες της ΕΕ εργάζονται σε ένα σχήμα που θα εξασφαλίζει ότι η απόφαση για το προτεινόμενο «Δάνειο Αποζημίωσης» προς την Ουκρανία μπορεί να ληφθεί με ειδική πλειοψηφία.
Τέσσερα άτομα που έχουν ενημερωθεί για τα σχέδια δήλωσαν στο POLITICO ότι η Επιτροπή ελπίζει να στηρίξει την ενέργειά της σε ένα σύνολο συμπερασμάτων του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, τα οποία είχαν συμφωνήσει όλοι οι ηγέτες της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένου του Ορμπάν, στις 19 Δεκεμβρίου πέρυσι.
Σε αυτή τη δήλωση, οι ηγέτες ανέφεραν: «Τα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία πρέπει να παραμείνουν ακινητοποιημένα έως ότου η Ρωσία τερματίσει τον πόλεμο επιθετικότητας κατά της Ουκρανίας και την αποζημιώσει για τις ζημιές που προκάλεσε αυτός ο πόλεμος». Την εποχή εκείνη, η δήλωση ερμηνεύθηκε κυρίως ως οδηγία τα ίδια τα περιουσιακά στοιχεία να παραμείνουν παγωμένα, κυρίως στην τράπεζα Euroclear στο Βέλγιο, χωρίς πρόσβαση από τη Ρωσία, ενώ οι τόκοι θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για τον πόλεμο.
Η νέα επιχειρηματολογία της Επιτροπής είναι ότι αυτή η δήλωση παρέχει επαρκή κάλυψη για να αλλάξουν οι κανόνες κυρώσεων από την ομοφωνία σε ειδική πλειοψηφία. Για να λειτουργήσει αυτό, όλα ή τα περισσότερα κράτη-μέλη θα πρέπει να συμφωνήσουν.
«Αυτό θα απαιτούσε πολιτική συμφωνία υψηλού επιπέδου από όλους ή τους περισσότερους αρχηγούς κρατών ή κυβερνήσεων», ανέφερε η Επιτροπή σε σημείωμά της προς τους πρέσβεις της ΕΕ που συναντήθηκαν την Παρασκευή.
Η προοπτική και οι προκλήσεις
Η επίτευξη ευρύτερης συμφωνίας δεν θα είναι εύκολη. Υπάρχουν και άλλες χώρες φιλικές προς τη Ρωσία, όπως η Σλοβακία.
Υπάρχει επίσης το πρόβλημα του Βελγίου. Η κυβέρνηση του Βελγίου έχει ήδη αντιταχθεί, εκφράζοντας ανησυχίες ότι η δέσμευση των κεφαλαίων της ΕΕ θα μπορούσε να εκθέσει το Βέλγιο και την Euroclear, έναν χρηματοπιστωτικό οργανισμό που φυλάσσει τα παγωμένα ρωσικά κρατικά περιουσιακά στοιχεία, σε νομική αντίποινα από τη Μόσχα.
«Να πάρουμε τα χρήματα του Πούτιν και να αφήσουμε εμάς με τους κινδύνους. Αυτό δεν πρόκειται να συμβεί, να είμαι σαφής. Αν οι χώρες δουν ότι τα χρήματα της κεντρικής τράπεζας μπορούν να εξαφανιστούν αν το αποφασίσουν οι Ευρωπαίοι πολιτικοί, ίσως αποφασίσουν να αποσύρουν τα αποθέματά τους από την ευρωζώνη», δήλωσε ο πρωθυπουργός Μπαρτ ντε Βέβερ στη Νέα Υόρκη, στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ.
Ωστόσο, ο De Wever παραδέχθηκε ότι είναι διατεθειμένος να συζητήσει το ζήτημα, και το Βέλγιο στηρίζει γενικά τα μέτρα κατά του Πούτιν, σε αντίθεση με την Ουγγαρία και τη Σλοβακία.
Η βασική διαβεβαίωση προς το Βέλγιο πιθανόν θα προέλθει από άλλες χώρες της ΕΕ που θα αναλάβουν να αντικαταστήσουν τα περιουσιακά στοιχεία της Euroclear που αποστέλλονται στο Κίεβο με αμοιβαία εγγυημένα IOUs.
Οι επόμενες συναντήσεις και η στρατηγική
Οι ηγέτες της ΕΕ θα συναντηθούν την επόμενη εβδομάδα στην Κοπεγχάγη, όπου προγραμματίζονται συζητήσεις για το δάνειο. Δεν θα ληφθούν επίσημες αποφάσεις — αυτό προβλέπεται για την σύνοδο κορυφής στα τέλη Οκτωβρίου, αφού οι υπουργοί Οικονομικών εξετάσουν την πρόταση στο Λουξεμβούργο στις 10 Οκτωβρίου.
«Ο στόχος [στην Κοπεγχάγη] είναι να συγκεντρωθεί επαρκής υποστήριξη από άλλες χώρες για να απομονωθεί ο Ορμπάν», δήλωσε ένας διπλωμάτης της ΕΕ υπό τον όρο της ανωνυμίας. «Βρισκόμαστε σε γκρίζα περιοχή».
Η Γερμανία, η Ισπανία, η Πολωνία και οι χώρες της Βαλτικής που συνορεύουν με την Ουκρανία είναι βασικοί υποστηρικτές του σχεδίου της Επιτροπής. Ωστόσο, η Γαλλία και η Ιταλία έχουν δείξει προσοχή όσον αφορά οποιεσδήποτε καινοτόμες ιδέες για χρήση των ακινητοποιημένων κρατικών περιουσιακών στοιχείων.
Ο γραμματέας του υπουργείου Διεθνούς Επικοινωνίας της Ουγγαρίας, Ζολτάν Κοβάτς, δεν απάντησε σε αιτήματα για σχόλιο.
Το στοίχημα των 140 δισ. ευρώ
Τα περισσότερα ρωσικά κρατικά περιουσιακά στοιχεία έχουν παραμείνει παγωμένα στην Euroclear από τότε που ο Πούτιν ξεκίνησε την πλήρη εισβολή στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022. Μεγάλο μέρος αυτών είχε επενδυθεί σε ομόλογα δυτικών κυβερνήσεων, τα οποία ωρίμασαν σε μετρητά. Αυτά τα μετρητά βρίσκονται σήμερα σε λογαριασμό κατάθεσης στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα.
Οι Βρυξέλλες έχουν στο παρελθόν εξετάσει την ιδέα χρήσης των παγωμένων κεφαλαίων, αλλά οι προηγούμενες προσπάθειες αντιμετωπίστηκαν με ισχυρή πολιτική αντίσταση.
Το «Δάνειο Αποζημίωσης» θα εκταμιευθεί σε δόσεις και θα χρησιμοποιηθεί για «συνεργασία στην ευρωπαϊκή άμυνα» και «για την κάλυψη αναγκών του προϋπολογισμού», ανέφερε η Επιτροπή σε σημείωμά της.
Ένα βέτο από τη Βουδαπέστη θα επέστρεφε ουσιαστικά τα ρωσικά κεφάλαια στη Μόσχα, αφήνοντας τις πρωτεύουσες υπόχρεες να αποπληρώσουν το δάνειο. Το νέο νομικό «παραθυράκι» θα μείωνε αυτόν τον κίνδυνο. Ωστόσο, αρκετές χώρες ανησυχούν ότι η χρήση παλαιών πολιτικών δηλώσεων για τον καθορισμό μελλοντικής πολιτικής θα θέσει επικίνδυνο προηγούμενο.
