Για πρώτη φορά έπειτα από σχεδόν έξι χρόνια, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν θα καθίσει απέναντι από τον Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο.
Δεν πρόκειται απλώς για μια διπλωματική επαναπροσέγγιση, αλλά για μια συνάντηση που έχει βαθιά συμβολική διάσταση: δύο ηγέτες που μιλούν την ίδια «γλώσσα» εξουσίας προσπαθούν να επανασυνδεθούν με μία ατζέντα γεμάτης ανοικτά μέτωπα.
Κοινή κοσμοθεωρία
Η σχέση Τραμπ – Ερντογάν αναγεννιέται όχι μόνο ως μια πολιτική σύμπτωση, αλλά ως κοινό αφήγημα εξουσίας, σχολιάζει το Brookings Institute.
Πολύ πριν ο Τραμπ έρθει στο προσκήνιο της πολιτικής σκηνής, ο Ερντογάν είχε χτίσει έναν λαϊκιστικό λόγο «με επιστροφή στην αναγέννηση» – βάζοντας στο επίκεντρο την εθνική υπερηφάνεια, την κυριαρχία και την απόρριψη των ελίτ. Ο Τραμπ έκανε σλόγκαν του το «Make America Great Again» – μια ρητορική που μιλά σε όσους αισθάνονται ότι αποκλείστηκαν από το υπάρχον πολιτικό και οικονομικό σύστημα.
Και οι δύο είδαν την πολιτική σκηνή ως πεδίο μάχης εναντίον του «κατεστημένου» — των παλιών ελίτ, των διεθνών θεσμών, της παγκοσμιοποιημένης ισχύος.
Πιστεύουν ότι η Ιστορία επιφυλάσσει για αυτούς ξεχωριστή θέση. Ότι τους έχει επιλέξει να αναμορφώσουν τον κόσμο — και ότι η εξουσία πρέπει να ασκηθεί προσωπικά, όχι μέσω ανωνύμων θεσμών. Αυτή η κοινή κοσμοθεωρία είναι που τους ενώνει. .
Η εικόνα και τα άμεσα κέρδη
Η επιστροφή στον Λευκό Οίκο παρουσιάζεται από την Άγκυρα ως ένα success story. Μετά την παγωμάρα της περιόδου Μπάιντεν, όταν οι ΗΠΑ κράτησαν τον Ερντογάν σε απόσταση λόγω δημοκρατικής οπισθοδρόμησης και γεωπολιτικών τυχοδιωκτισμών, ο Τούρκος ηγέτης θέλει να δείξει ότι η εποχή της ψυχρότητας ανήκει στο παρελθόν.
Στην Ουάσιγκτον, από την άλλη, ο Τραμπ προτίθεται να δώσει πλήρη προβολή στο προσωπικό του «bromance» με τον Ερντογάν: με θερμές χειραψίες, μεγάλα λόγια και εντυπωσιακές ανακοινώσεις. εικόνα ενός Αμερικανού προέδρου που «επαναφέρει» έναν δύσκολο σύμμαχο στο δυτικό στρατόπεδο θα παρουσιαστεί ως διπλωματική επιτυχία· για τον Ερντογάν, το ίδιο μήνυμα θα σταλεί ως απόδειξη ότι παραμένει παίκτης πρώτης γραμμής.
Νέα ευθυγράμμιση στη Συρία
Ένα ακόμη στοιχείο που ξεχωρίζει είναι η Συρία. Χάρη στον νέο ισχυρό απεσταλμένο των ΗΠΑ, τον Τομ Μπαράκ, οι δύο πλευρές εμφανίζονται πιο συντονισμένες από ό,τι στο παρελθόν.
Όπως και η Άγκυρα, έτσι και η Ουάσιγκτον στηρίζει πλέον την ιδέα μιας μεταβατικής κυβέρνησης στη Δαμασκό υπό τον Αχμάντ αλ-Σαράα και την ενότητα του συριακού κράτους. Η ενσωμάτωση των κουρδικών δυνάμεων SDF στον εθνικό στρατό – με μεγαλύτερη αυτονομία από όση θα ήθελε η Τουρκία – είναι πάντως ένα αγκάθι.
Οι δύο ηγέτες έχουν την ευκαιρία μπροστά στις κάμερες να μιλήσουν για «σταθεροποίηση» και «νέα αρχή» στη Μέση Ανατολή.
Η μόνιμη σκιά των S-400
Παρά τις φιλοφρονήσεις, τα αγκάθια δεν εξαφανίζονται. Η αγορά των ρωσικών S-400 παραμένει η πιο εκρηκτική διαφορά. Οι κυρώσεις του νόμου CAATSA εξακολουθούν να ισχύουν, ενώ η αποπομπή της Τουρκίας από το πρόγραμμα των F-35 δεν έχει ανατραπεί.
Ο Ερντογάν θα επιμείνει ότι είναι άδικο να τιμωρείται μια χώρα-μέλος του ΝΑΤΟ, ο Τραμπ θα αφήσει να εννοηθεί ότι βλέπει θετικά την επιστροφή, αλλά το Κογκρέσο εξακολουθεί να έχει τον τελευταίο λόγο.
Ακόμη και αν η Ουάσιγκτον συμφωνήσει, οι καθυστερήσεις στην παραγωγή σημαίνουν ότι η παράδοση θα αργήσει χρόνια και θα εξαρτηθεί από τον εκάστοτε ένοικο του Οβάλ Γραφείου.
Η Γάζα ως «κόκκινη γραμμή»
Το πιο δύσκολο ζήτημα είναι ο πόλεμος Ισραήλ – Χαμάς. Η Γάζα έχει εξελιχθεί στον μόνιμο παράγοντα τριβής. Ο Ερντογάν έχει χτίσει την εικόνα του ως ο σκληρότερος επικριτής του Τελ Αβίβ και υπέρμαχος των Παλαιστινίων.
Ο Τραμπ, αντίθετα, έχει αποκαταστήσει την παραδοσιακή «ολική στήριξη» της Ουάσιγκτον προς το Ισραήλ.
Το χάσμα αυτό μπορεί να οδηγήσει τον Αμερικανό πρόεδρο στον άχαρο ρόλο του διαιτητή για να αποφευχθεί μια απευθείας σύγκρουση Τουρκίας–Ισραήλ στη Συρία. Δεν αποκλείεται, μάλιστα, το θέμα να βγει και δημόσια στη συνέντευξη Τύπου, με εμφανείς εντάσεις.
Χημεία χωρίς θεσμούς
Τραμπ και Ερντογάν μοιράζονται την ίδια εκτίμηση για την «προσωποποιημένη διπλωματία» και τον ρόλο του ισχυρού ηγέτη. Αλλά η εμπειρία της πρώτης θητείας του Αμερικανού προέδρου έδειξε ότι η παράκαμψη θεσμών και η αποκλειστική εξάρτηση από προσωπικές σχέσεις δημιουργεί περισσότερα προβλήματα από όσα λύνει.
Οι εκκρεμότητες —S-400, Ισραήλ, Κούρδοι— δεν θα εξαφανιστούν με ένα χαμόγελο μπροστά στις κάμερες. Ούτε με την αγορά εκατοντάδων Boeing (για τα οποία σημειωτέον ο Ερντογάν θέλει μέρος της παραγωγής στην Τουρκία).
Τι περιμένουμε να δούμε
- Αν ο Τραμπ — μπροστά στις κάμερες — δεσμευτεί έστω ρητορικά για επανένταξη της Τουρκίας στο πρόγραμμα F-35.
- Αν υπάρξουν δηλώσεις για ενίσχυση της τουρκικής πολεμικής αεροπορίας
- Πώς θα χειριστούν τις διαφορετικές θέσεις στο ζήτημα της Γάζας
- Ποιες λεπτομέρειες θα διαφανούν στις συμφωνίες Boeing / επενδύσεων — αν υπάρχει συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα ή παραγωγή μέρους στην Τουρκία.
- Πώς θα παρουσιαστεί η συμμετοχή ή ο ρόλος των SDF σε μια νέα συριακή δομή.
- Πόσο δυνατά θα «βγει» το θέμα των δημοκρατικών ελευθεριών στην Τουρκία στο παρασκήνιο — ή αν θα αποσιωπηθεί εντελώς.
Η σημερινή επίσκεψη είναι σχεδιασμένη για εντυπωσιακές εικόνες: συμφωνίες, δηλώσεις, χειραψίες. Για τον Τραμπ, θα είναι ευκαιρία να εμφανιστεί ως ο πρόεδρος που ξαναφέρνει την Τουρκία πιο κοντά στη Δύση.
Για τον Ερντογάν, ως απόδειξη ότι η Άγκυρα εξακολουθεί να μετρά στη διεθνή σκηνή. Όμως χωρίς σταθερό μηχανισμό συνεργασίας, οι εντυπώσεις θα ξεθωριάσουν και τα αγκάθια θα επιστρέψουν. Η Ιστορία έχει δείξει ότι το «bromance» μπορεί να προσφέρει καλές φωτογραφίες, όχι όμως ανθεκτικές λύσεις.
