Η Ιαπωνία κατέβαλε σκληρές προσπάθειες την τελευταία δεκαετία να προσελκύσει ξένους εργαζομένους και τουρίστες, σε μια προσπάθεια να προσφέρει τονωτικές ενέσεις στην οικονομία και να αντιμετωπίσει την ταχύτατη γήρανση του πληθυσμού. Το κλίμα όμως έχει αλλάξει.
Η εικόνα ότι «υπάρχουν πια υπερβολικά πολλοί ξένοι» κερδίζει έδαφος και ώθησε τον πρωθυπουργό Σιγκερού Ισιμπά να δημιουργήσει μια νέα κρατική task force για την «αρμονική συμβίωση με τους αλλοδαπούς», επικαλούμενος αύξηση παραβατικών συμπεριφορών και «καταχρήσεις» δημοσίων πόρων.
Η επίσημη ονομασία της νέας δομής είναι «Γραφείο Προώθησης μιας Κοινωνίας Αρμονικής Συνύπαρξης με Αλλοδαπούς», και αποτελεί το πιο πρόσφατο σημάδι της εντεινόμενης πολιτικοποίησης του μεταναστευτικού στη χώρα, που οδηγείται την Κυριακή σε κάλπες. Σε προεκλογικό φόντο και με την άνοδο του ακροδεξιού κόμματος Sanseito, που προωθεί ρητορική τύπου «Οι Ιάπωνες πρώτα», η κυβέρνηση του Ισιμπά προσπαθεί να ανακόψει τη ροή ψήφων προς τα δεξιά της.
Από το άνοιγμα στην αποστροφή
Η Ιαπωνία ακολουθούσε διαχρονικά ιστορικά αυστηρή μεταναστευτική πολιτική και είχε υιοθετήσει μια κουλτούρα πολιτισμικής απομόνωσης. Όμως, με τη γήρανση του πληθυσμού και το ποσοστό γεννήσεων να βυθίζεται (μόλις 1,15 το 2024), το Τόκιο αναγκάστηκε να αλλάξει γραμμή. Επιδιώκει την προσέλκυση ξένων εργαζομένων και τουριστών.
Οι αριθμοί επιβεβαιώνουν τη μεταστροφή:
- 2,3 εκατομμύρια αλλοδαποί εργάζονταν στη χώρα τον Οκτώβριο του 2024. Πρόκειται για ιστορικό ρεκορ.
- Στο πρώτο εξάμηνο του 2025, η Ιαπωνία υποδέχτηκε 21,5 εκατ. τουρίστες, ενώ ήταν η 8η πιο επισκέψιμη χώρα στον κόσμο το 2024 και 1η στην Ασία.
Όμως η επιτυχία αυτή έφερε και παρενέργειες.
Ξένοι και τουρίστες στο στόχαστρο
Κάτοικοι σε τουριστικά hot spots παραπονούνται για υπερπληθυσμό, οχλήσεις και αλλαγή του καθημερινού ρυθμού ζωής. Από το Κιότο ως τις Ιαματικές Πηγές του Χακόνε, αναφέρονται περιστατικά που ποικίλλουν: από ουρές έξω από παντοπωλεία για τη «σωστή γωνία θέασης του Φούτζι» ως και ελλείψεις ρυζιού, με κάποιους να κατηγορούν τουρίστες και ξένους επενδυτές για άνοδο τιμών.
Στον δημόσιο διάλογο έχουν εισβάλει καταγγελίες για κακοπληρωτές αλλοδαπούς που φεύγουν χωρίς να πληρώνουν ιατρικούς λογαριασμούς, για επενδυτές που αγοράζουν γη και ανεβάζουν τις τιμές, για ξένους εργαζομένους που «παίρνουν δουλειές από Ιάπωνες».
Ένας 78χρονος συνταξιούχος είπε στο CNN:
«Ήρθαν στην Ιαπωνία γιατί δεν μπορούσαν να ζήσουν στις χώρες τους. Δεν μπορούμε όμως να ζήσουμε μαζί. είμαστε διαφορετικοί». Αντίστοιχα, μια 23χρονη υπάλληλος γραφείου δήλωσε ότι «πολλά επιδόματα πάνε σε μη Ιάπωνες και δεν προτεραιοποιούνται οι πολίτες».
Η παραπληροφόρηση και η πραγματικότητα
Όμως, τι λένε τα δεδομένα;
Ο καθηγητής Κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο Waseda, Σουνσούκε Τανάμπε, υπογραμμίζει ότι η εγκληματικότητα δεν έχει αυξηθεί, παρότι αυξήθηκαν οι τουρίστες και οι αλλοδαποί. Στην πραγματικότητα, δεν υπάρχει στατιστικά σημαντική διαφορά σε ποσοστά εγκλημάτων μεταξύ Ιαπώνων και ξένων κατοίκων.
Σύμφωνα με λευκή βίβλο του υπουργείου Δικαιοσύνης, το 2023 συνελήφθησαν 9.726 αλλοδαποί, ήτοι μόλις 5,3% του συνόλου των συλλήψεων – ποσοστό που περιλαμβάνει και τουρίστες.
Ωστόσο, οι αρνητικές αφηγήσεις κυριαρχούν, κυρίως μέσω social media και της ρητορικής κομμάτων όπως το Sanseito.
Η πολιτική πίεση και η task force
Ο Ισίμπα, βλέποντας την ακροδεξιά να ενισχύεται, προσπαθεί να δείξει πυγμή. Το νέο γραφείο, όπως είπε, θα είναι «κέντρο συντονισμού πολιτικής για Ιάπωνες και ξένους». Θα ασχολείται με:
- Μετανάστευση και βίζες
- Αγορά γης από αλλοδαπούς
- Καθυστέρηση πληρωμών σε δημόσια ταμεία (π.χ. ιατρικά έξοδα, ασφάλιση)
- Έχει ήδη προταθεί να μην δίνονται βίζες ή άδειες επανεισόδου σε όσους έχουν οφειλές προς το ιαπωνικό κράτος.
Το Sanseito, που διεκδικεί 10 –15 έδρες στην άνω βουλή, δηλώνει: «Δεν είναι μίσος, είναι κοινή λογική. Δεν γίνεται να πληρώνουμε ξένους ή να τους δίνουμε κερδοφόρες επιχειρήσεις».
Το δίλημμα της Ιαπωνίας
Ο Ισίμπα αναγνώρισε ότι η Ιαπωνία χρειάζεται εξωστρέφεια: «Για να περάσουμε σε οικονομία ανάπτυξης, πρέπει να ενσωματώσουμε τη δυναμική της διεθνούς κοινότητας». Η χώρα βρίσκεται ενώπιον ενός υπαρξιακού διλήμματος: Θα συνεχίσει να ανοίγεται στον κόσμο για να επιβιώσει δημογραφικά και οικονομικά, ή θα κλείσει τα σύνορα;
Το διακύβευμα της κάλπης δεν είναι απλώς έδρες. Είναι η ταυτότητα της μετα-πανδημικής Ιαπωνίας.
