Η ρήξη του Έλον Μασκ με τον πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ, μόλις έναν μήνα αφότου αποχώρησε από τη θέση του ομοσπονδιακού συμβούλου, μοιάζει να παίρνει θεσμική διάσταση.
Αν το «μεγάλο όμορφο νομοσχέδιο», ένα νομοσχέδιο-μαμούθ που ο ίδιος αποκαλεί «παρανοϊκό», περάσει από το Κογκρέσο, τότε, λέει, θα ιδρύσει το «America Party» την επόμενη κιόλας μέρα.
Με διαδοχικά ποστ στην πλατφόρμα Χ, ο Μασκ αποδομεί το νομοσχέδιο, κατηγορεί Τραμπικούς βουλευτές ως «προδότες του συντηρητισμού» και υπόσχεται να ξοδέψει την περιουσία του για να τους τιμωρήσει στις προκριματικές εκλογές. Παράλληλα, εμφανίζεται ως υπερασπιστής της «φωνής του λαού» απέναντι σε ένα δικομματικό σύστημα που αποκαλεί «Uniparty».
Θα το κάνει πράξη;
Ο Μασκ έχει κατά καιρούς απειλήσει με πολιτική εμπλοκή, από υποψηφιότητα για πρόεδρος μέχρι δημιουργία νέου κόμματος. Αυτή όμως είναι η πρώτη φορά που συνοδεύει την απειλή με συγκεκριμένη χρονική δέσμευση, πολιτικό αφήγημα και – το σημαντικότερο – με εμφανή οικονομική διάθεση να επενδύσει.
Ήδη εξετάζει το ενδεχόμενο να χρηματοδοτήσει ανεξάρτητους υποψηφίους στις ενδιάμεσες εκλογές του 2026 – όχι απαραίτητα για να κερδίσουν, αλλά για να προκαλέσουν ζημιά στους Ρεπουμπλικανούς που στήριξαν το νομοσχέδιο Τραμπ.
Με λιγότερο από 10 εκατομμύρια δολάρια, θα μπορούσε να ανατρέψει την ισορροπία σε μεμονωμένες κρίσιμες περιφέρειες.
Μπορεί να πετύχει; Οι πιθανότητες και οι παγίδες
Η ίδρυση τρίτου κόμματος στις ΗΠΑ είναι μια διαχρονικά αποτυχημένη προσπάθεια. Από τον Ρος Περό το 1992 μέχρι τον Άντριου Γιανγκ με το Forward Party, κανείς δεν κατάφερε να σπάσει το δικομματικό τείχος. Γιατί;
- Πολιτειακά εμπόδια: Η είσοδος στις κάλπες απαιτεί νομικά και οργανωτικά άλματα σε κάθε πολιτεία.
- Κανονισμοί εκλογικής ενίσχυσης: Οι Ρεπουμπλικάνοι και Δημοκρατικοί μοιράζονται τους κανόνες προς όφελός τους.
- Στρατηγικές ψήφου: Ο φόβος ότι μια ψήφος σε τρίτο κόμμα «χαρίζεται» στον αντίπαλο.
Ο Μασκ όμως έχει δύο όπλα: λεφτά και πλατφόρμα. Διαθέτει κεφάλαια (π.χ. 3 δισ. δολάρια είναι μόλις 1% της περιουσίας του) και το κοινωνικό του δίκτυο (το Χ) για να δημιουργήσει αντίκτυπο και αφήγημα.
Ποιος θα τον ακολουθήσει;
Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι η εκλογική απήχηση του Μασκ είναι περιορισμένη:
- Ρεπουμπλικάνοι: Τον εγκρίνει το 80%, αλλά τον Τραμπ τον εγκρίνει το 84%.
- Ανεξάρτητοι: Μόλις το 33% έχουν θετική άποψη για τον Μασκ.
- Δημοκρατικοί: Μόλις 7% τον εγκρίνουν.
Η δημοσκόπηση YouGov δείχνει ότι, αν οι ψηφοφόροι έπρεπε να διαλέξουν μεταξύ Μασκ και Τραμπ, το 28% θα επέλεγε Τραμπ και μόλις το 8% τον Μασκ. Οι περισσότεροι (52%) δεν θέλουν κανέναν από τους δύο.
Η realpolitik πίσω από την απειλή
Η πιο πιθανή στρατηγική του Μασκ δεν είναι να κερδίσει, αλλά να… καταστρέψει. Να αποσπάσει κρίσιμο ποσοστό από τους Ρεπουμπλικανούς.
Με τις αμερικανικές εκλογές να κρίνονται σε ελάχιστες πολιτείες και περιφέρειες, ακόμα και μια μικρή παρέμβαση 3%-5% μπορεί να γείρει την πλάστιγγα. Οι πολιτικοί επιστήμονες μιλούν για «ασταθές σύστημα τέλειας ισορροπίας». Και αυτό είναι το αδύναμο σημείο που ο Μασκ φαίνεται να στοχεύει.
Μοναδική ευκαιρία ή θόρυβος για διαπραγμάτευση;
Πολλοί αναλυτές βλέπουν την απειλή του Μασκ ως μοχλό πίεσης για να αποτραπεί η ψήφιση του νομοσχεδίου. Ο ίδιος, ως μηχανικός, ξέρει να αναγνωρίζει ρωγμές στα συστήματα και να τις εκμεταλλεύεται.
Η «America Party» μπορεί να μην κερδίσει ποτέ εκλογές. Αλλά μπορεί να λειτουργήσει ως πολιτικός μοχλός χάους — ακριβώς όπως λειτούργησε και το Twitter στην πρώτη του φάση: όχι για να φέρει λύσεις, αλλά για να ταράξει τα νερά.
- Το εννοεί; Ναι, ως απειλή και πιθανή πλατφόρμα επιρροής.
- Θα πετύχει; Όχι με την έννοια της κυβερνητικής εξουσίας. Αλλά ναι, αν στόχος του είναι να αποσταθεροποιήσει το ρεπουμπλικανικό κατεστημένο ή να αποκτήσει διαπραγματευτική ισχύ.
- Και μετά; Αν η σύγκρουση με τον Τραμπ κλιμακωθεί, ο Μασκ ίσως επιχειρήσει την πρώτη σοβαρή τεχνοκρατική-λαϊκιστική απόπειρα δημιουργίας νέου κόμματος στις ΗΠΑ με κεφάλαιο, αφήγημα και κοινό — όσο περιορισμένο κι αν είναι αυτό.
Η Αμερική του 2025 είναι θυμωμένη, πολωμένη και ασταθής. Αυτό δεν εγγυάται την επιτυχία του Μασκ. Αλλά σίγουρα κάνει την απειλή του πιθανότερη από ποτέ.
