Κάποτε τους τρόμαζαν οι συμμορίες. Τώρα τους τρομάζει το κράτος. Οι δρόμοι είναι πιο ήσυχοι από ποτέ. Το ποσοστό ανθρωποκτονιών αγγίζει ιστορικά χαμηλά.
Η νύχτα δεν ανήκει πια στις maras. Ανήκει σε ένα καθεστώς που υποσχέθηκε να προστατεύσει τη χώρα — και την κλείδωσε. Αλλά όλο αυτό το σκηνικό της ασφάλειας έχει χτιστεί…με τρόμο. Κυρίες και κύριοι, καλώς ήλθατε στο Ελ Σαλβαδόρ.
Ο Ναγίμπ Μπουκέλε ανεβαίνει στην εξουσία ως λαμπερός μεταρρυθμιστής. Νέος, άφθαρτος, τεχνολογικά savvy, καταγγέλλει τα παλιά κόμματα και υπόσχεται κάτι ριζικά διαφορετικό. Το 2019 εκλέγεται πρόεδρος με την υπόσχεση να εξαλείψει τη βία των συμμοριών που επί δεκαετίες λυμαίνονταν τη χώρα. Και το κάνει.
Κατάσταση εξαίρεσης… για πάντα
Μόνο που το τίμημα είναι η Δημοκρατία.Το 2022 κηρύσσει «κατάσταση εξαίρεσης» με πρόσχημα την εγκληματικότητα — και δεν την αίρει ποτέ. Η καταστολή γίνεται μόνιμο καθεστώς.
Όποιος μοιάζει ύποπτος, όποιος έχει τατουάζ, όποιον υποψιαστεί ένας αστυνομικός, μπορεί να συλληφθεί και να κρατηθεί επ’ αόριστον. Πάνω από 85.000 άνθρωποι φυλακίζονται χωρίς δίκη. Η χώρα φτάνει να έχει το υψηλότερο ποσοστό εγκλεισμού στον κόσμο. Η βία στους δρόμους υποχωρεί. Η βία στις φυλακές θεριεύει.
Καταστολή παντού
Το 2024 επανεκλέγεται με 85% των ψήφων, παραβιάζοντας απροκάλυπτα το Σύνταγμα. Το δικαστικό σώμα, έχοντας ήδη περάσει από διαδικασία εκκαθάρισης και διορισμένο από την κυβέρνησή του, εγκρίνει την επανεκλογή. Όποια φωνή αντιδρά — δημοσιογράφοι, δικηγόροι, αγρότες, ακτιβιστές — συλλαμβάνεται. Η επιλεκτική καταστολή γίνεται καθολική.
Ο Μπουκέλε δεν χρειάζεται πια να φορέσει τη μάσκα του μεταρρυθμιστή. Αρπάζει την ευκαιρία. Στέλνει την αστυνομία να συλλάβει τη Ρουθ Λόπες, μία από τις σημαντικότερες δικηγόρους ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Δύο μέρες μετά, το κοινοβούλιο – απολύτως ελεγχόμενο από το κόμμα του – ψηφίζει έναν «νόμο ξένων πρακτόρων»: κάθε οργάνωση που χρηματοδοτείται από το εξωτερικό καταγράφεται, φορολογείται και μπορεί να διαλυθεί οποτεδήποτε.
Deals με τις συμμορίες;
Η στροφή στον αυταρχισμό δεν είναι προϊόν ατυχήματος. Είναι στρατηγική. Και στηρίζεται σε συμφωνίες με τις ίδιες τις συμμορίες που υποτίθεται ότι πολεμά. Σύμφωνα με αποκαλύψεις του El Faro και αμερικανικές δικαστικές καταθέσεις, το καθεστώς του Μπουκέλε είχε συνάψει μυστική συμφωνία με την MS-13 ώστε να μειώνονται οι δολοφονίες, να εξαφανίζονται τα πτώματα και να στηρίζεται το κόμμα του στις εκλογές.
Σε αντάλλαγμα, όπως καταγγέλεται, τα ηγετικά στελέχη των συμμοριών έπαιρναν όπλα, σπίτια, ακόμη και πρόσβαση στη συνοριακή έξοδο. Όσοι μίλησαν κινδυνεύουν. Όσοι αποκάλυψαν το σκάνδαλο, αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τη χώρα.
Το bromance με τον Τραμπ
Και οι ΗΠΑ; Ο Τραμπ υποδέχεται τον Μπουκέλε σαν εταίρο. Του αναθέτει να κρατά εκατοντάδες απελαθέντες σε φυλακές εκτός κάθε έννομης τάξης, με αντάλλαγμα εκατομμύρια δολάρια. Οι απελάσεις μεταναστών προς τις φυλακές Cecot γίνονται εργαλείο γεωπολιτικής συναλλαγής. Οι κρατούμενοι απομονώνονται. Κανείς δεν ξέρει πού βρίσκονται ή αν ζουν.
Στο εσωτερικό, η οικονομία φυτοζωεί. Η φτώχεια αυξάνεται, οι επενδύσεις δεν έρχονται. Το πείραμα του Bitcoin αποτυγχάνει, και ο Μπουκέλε ποντάρει τώρα στην εξόρυξη χρυσού, ανατρέποντας την απαγόρευση του 2017. Περιβαλλοντικές οργανώσεις και κοινότητες αντιδρούν. Η απάντηση: συλλήψεις, ποινικές διώξεις, εκκενώσεις με στρατιωτικά μέσα.
Και πώς έγινε… παράδειγμα (προς αποφυγή)
Ο Μπουκέλε παραμένει δημοφιλής. Έχει μετατρέψει το Twitter σε όπλο μαζικής αποδοχής. Στρέφεται εναντίον των «εχθρών του κράτους», των «πρακτόρων», των «παλιών διεφθαρμένων κομμάτων». Το αφήγημα είναι γνωστό. Η κατάληξή του, επίσης.
Στην πράξη, κυβερνά μία χώρα όπου ο νόμος υποχωρεί μπροστά στο θέλημα του ενός. Η ασφάλεια έγινε το προπέτασμα. Η ελευθερία, το θύμα. Και ο κόσμος, σε αναζήτηση παραδειγμάτων, τον κοιτά.
Γιατί η περίπτωση Μπουκέλε προσφέρει ένα μάθημα που δεν πρέπει να αγνοηθεί: όταν κάποιος υπόσχεται να σε σώσει από το έγκλημα, αναστέλλοντας το κράτος δικαίου, υπάρχει μια πιθανότητα — πολύ μεγάλη — να μη σε σώσει από τον ίδιο.
