Οι πολυαναμενόμενες συνομιλίες για την ειρήνη στην Ουκρανία στην Τουρκία, μοιάζουν να εκτροχιάζονται πριν καλά – καλά ξεκινήσουν.
Η απουσία του Ρώσου προέδρου Βλαντίμιρ Πούτιν, το χαμηλό επίπεδο της ρωσικής αντιπροσωπείας, οι ειρωνικές δηλώσεις εκατέρωθεν και το παγερό κλίμα στην αμερικανική αποστολή ενισχύουν την εντύπωση ότι οι συνομιλίες στην Κωνσταντινούπολη ίσως εξελιχθούν σε ένα ακόμη διπλωματικό φιάσκο — ή ακόμη χειρότερα, σε μια συνειδητή επικοινωνιακή παγίδα.
Η ανακοίνωση της τελευταίας στιγμής από το Κρεμλίνο ότι ο Πούτιν δεν θα μεταβεί τελικά στην Τουρκία δεν εξέπληξε τους Ουκρανούς, αλλά προκάλεσε εμφανή απογοήτευση στους Αμερικανούς, οι οποίοι είχαν επενδύσει πολιτικά στην επανεκκίνηση του διαλόγου. Το αποτέλεσμα είναι μια ρωσική αντιπροσωπεία τόσο χαμηλού επιπέδου, που, κατά κοινή ομολογία, δεν έχει καμία δυνατότητα λήψης αποφάσεων. Ούτε καν ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών, Σεργκέι Λαβρόφ, δεν δίνει το «παρών». Ένας υφυπουργός, ένας συνεργάτης του Πούτιν (που ήταν επικεφαλής και στις πρώτες, απολύτως αποτυχημένες διαπραγματεύσεις του 2022) και ο επικεφαλής της GRU ανέλαβαν το έργο.
Η εκπρόσωπος του ρωσικού ΥΠΕΞ, Μαρία Ζαχάροβα, επέμεινε ότι η Μόσχα θέλει να «αφαιρέσει τις ρίζες της κρίσης» και να επιδιώξει «διαρκή ειρήνη» – φράσεις που κατά τους περισσότερους αναλυτές κρύβουν τις γνωστές μαξιμαλιστικές θέσεις του Κρεμλίνου. Σε κάθε περίπτωση η Ρωσία απορρίπτει την πρόταση 30ήμερης κατάπαυσης του πυρός που έχει καταθέσει η Ουκρανία με τη στήριξη των Ευρωπαίων συμμάχων της.
Ενδεικτικό της σύγχυσης που επικρατεί είναι το γεγονός πως αρχικά ανακοινώθηκε ότι οι συνομιλίες στην Κωνσταντινούπολη θα αρχίσουν το πρωί. Στη συνέχεια η Ζαχάροβα γνωστοποίησε ότι μετατίθενται για το απόγευμα. Αλλά πηγές του τουρκικού υπουργείου Εξωτερικών είπαν στο BBC αργά το μεσημέρι ότι δεν έχει οριστεί ακόμη η ώρα συνάντησης.
Εκατέρωθεν «φιλοφρονήσεις»
Ο Ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι, μόλις αποβιβάστηκε στην Άγκυρα, έκανε λόγο για «κομπάρσους» και «διακοσμητικού χαρακτήρα» εκπροσώπους από τη ρωσική πλευρά.
Σε πιο επίσημο τόνο, η ουκρανική προεδρία τόνισε ότι έχει αποστείλει «υψηλόβαθμη αποστολή με την εντολή να προετοιμάσει τις απαραίτητες αποφάσεις», αλλά η Ρωσία επέλεξε να στείλει «μια αποστολή ασαφούς εντολής».
Η απάντηση της Μόσχας ήταν άμεση: «Ένας κλόουν και ένας αποτυχημένος μιλάει έτσι για αξιοσεβαστούς ανθρώπους», σχολίασε δηκτικά η Ζαχάροβα.
Ωστόσο περί τις 3:30 το μεσημέρι της Πέμπτης, ουκρανική πηγή δήλωνε ότι μελετά το ενδεχόμενο να αποστείλει στην Κωνσταντινούπολη μια διαπραγματευτική ομάδα προκειμένου να δει τι έχει να πει η αντιπροσωπεία της Μόσχας αλλά και για να διαπιστώσει εάν έχει εξουσιοδότηση να λάβει την οποιαδήποτε απόφαση.
Σιγή Πούτιν, διφορούμενες δηλώσεις Τραμπ
Ο Ντόναλντ Τραμπ, που παραμένει στο Κατάρ, απέφυγε να επικρίνει τη μη εμφάνιση Πούτιν. Αντίθετα, δήλωσε ότι «δεν σχεδίαζε να πάει ο ίδιος στην Τουρκία και άρα δεν περίμενε ούτε τον Πούτιν να πάει». Σε μια αποστροφή που σχολιάστηκε ευρέως, είπε: «Δεν νομίζω πως ήταν δυνατόν να πάει ο Πούτιν αν δεν πήγαινα εγώ».
Ταυτόχρονα ωστόσο άφησε ανοιχτό το ενδεχόμενο να μεταβεί αύριο, Παρασκευή, στην Τουρκία, αν «κριθεί σκόπιμο». Είναι ένα μικρό παράθυρο ελπίδας; Ή μία δήλωση που έγινε για να γίνει; Κανείς δεν μπορεί να πει με βεβαιότητα, όταν επικρατεί τέτοια σύγχυση.
Αντιθέτως, ο υπουργός Εξωτερικών Μάρκο Ρούμπιο, που βρίσκεται στην Αντάλεια για την άτυπη συνάντηση των υπουργών Εξωτερικών του ΝΑΤΟ, εμφανίστηκε εμφανώς αποστασιοποιημένος: έκανε λόγο για “βλέπουμε πού θα οδηγήσει” η διαδικασία και “όποιος μηχανισμός οριστεί”. Ο τόνος του δεν θύμιζε καθόλου τις προειδοποιήσεις του περασμένου μήνα, όταν απειλούσε με απόσυρση των ΗΠΑ από τη διαμεσολάβηση αν δεν υπήρχε απτή πρόοδος.
Και οι Ευρωπαίοι… στην άκρη
Οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι προσπαθούν να διατηρήσουν το κλίμα ελπίδας, τονίζοντας ότι μόνο ο Ζελένσκι απέδειξε ότι επιθυμεί ειρήνη με την παρουσία του στην Τουρκία. Όμως δεν δείχνουν καμία ικανότητα πίεσης.
Παρά τη δυσμενή εικόνα πάντως, εφόσον οι συνομιλίες προχωρήσουν αύριο και υπάρξει έστω και μία συμβολική χειρονομία από ρωσικής πλευράς, το κλίμα θα μπορούσε και πάλι να αλλάξει γρήγορα. Αν όχι, θα μιλάμε για απόλυτο φιάσκο.
Το χρονικό
11 Μαΐου: Ο Πούτιν απορρίπτει το αίτημα για κατάπαυση του πυρός και ζητά συνομιλίες χωρίς προϋποθέσεις στην Κωνσταντινούπολη.
14 Μαΐου: Ο Τραμπ δηλώνει ότι θα πάει στην Τουρκία αν πάει και ο Πούτιν. Ο Ζελένσκι δηλώνει ότι «θα αποφασίσει τα επόμενα βήματα με βάση το ποιος θα έρθει από τη Ρωσία».
15 Μαΐου: Ο Πούτιν επιβεβαιώνεται ότι δεν θα παραστεί. Η ρωσική αντιπροσωπεία φτάνει στην Τουρκία. Ο Ζελένσκι δίνει το παρών, ο Ρούμπιο μιλά σε χαμηλούς τόνους στην Αττάλεια, ο Τραμπ λέει πως «ίσως» ταξιδέψει αύριο.
Η προσπάθεια για ειρήνη δείχνει να σκοντάφτει στις γνωστές παγίδες: πολιτικοί εγωισμοί, αμοιβαία δυσπιστία και στρατηγικοί υπολογισμοί. Ούτε η Τουρκία ούτε οι ΗΠΑ κατάφεραν να φέρουν τους δύο ηγέτες στο ίδιο τραπέζι. Όσο και εάν οι προβολείς πέφτουν σε Τραμπ και Ερντογάν, τα χαρτιά βρίσκονται στα χέρια του Πούτιν.
