Πλοία έχουν πιάσει φωτιά, έχουν προσαράξει, έχουν προκαλέσει διαρροές πετρελαίου, έχουν χάσει το πηδάλιο και έχουν συγκρουστεί με άλλα σκάφη. Ο σκιώδης στόλος είναι μάστιγα. Και από τότε που οι δυτικές κυβερνήσεις έβαλαν πλαφόν στην τιμή του ρωσικού πετρελαίου, αυξάνεται ακατάπαυστα, εκθέτοντας τα παράκτια κράτη κατά μήκος της διαδρομής του, με κινδύνους ατυχημάτων και διαρροών πετρελαίου.
Από τότε που η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία, δεκάδες ετοιμόρροπα πλοία χωρίς ασφαλιστική προστασία έχουν ενταχθεί στον ονομαζόμενο «σκιώδη στόλο» που μεταφέρει παράνομα ρωσικό πετρέλαιο.
Η κατάσταση διευκολύνεται από κράτη με σημαίες ευκαιρίας, τα οποία επιτρέπουν στα σκιώδη πλοία να τις χρησιμοποιούν.
Τώρα, όμως, μια νέα κατηγορία πλοίων αναδύεται. Μια κατηγορία που είναι ακόμη πιο σκοτεινή και πιο δύσκολο να ελεγχθεί: Ο «στόλος των αποστατών». Δεν φέρει καμία σημαία.
Από τότε που η Δύση επέβαλε ανώτατο όριο τιμών 60 δολαρίων ανά βαρέλι στο ρωσικό αργό τον Δεκέμβριο του 2022, οι αρχές της Εσθονίας και της Φινλανδίας έχουν συνηθίσει σε σκιώδεις θαλάσσιους επισκέπτες, με τον αριθμό αυτών που μπαινοβγαίνουν στα λιμάνια της Ρωσίας, στη Βαλτική, να αυξάνεται κατακόρυφα.
«Σημαίες ακραίας ευκολίας»
Συνήθως, τα σκιώδη πλοία φέρουν σημαίες ευκολίας ή τις πρόσφατα ανερχόμενες σημαίες ακραίας ευκολίας -όπως τις αποκαλεί η Elisabeth Braw, ανώτερη συνεργάτιδα στο Atlantic Council, και συγγραφέας η οποία αρθρογράφησε για το θέμα στον Guardian.
Οι τελευταίες είναι σημαίες χωρών όπως η Γκαμπόν, η Μογγολία, οι Νήσοι Κουκ, οι Νήσοι Κομόρο και η Γουινέα-Μπισσάου, οι οποίες δεν έχουν ουσιαστικά καμία ναυτική επάρκεια, αλλά έχουν γίνει προορισμός για πλοία που δεν μπορούν να αποκτήσουν σημαία από οπουδήποτε αλλού.
Πλοίο χωρίς «πατρίδα»
Αλλά, το μυστηριώδες πλοίο Kiwala, που πλησίασε στον Κόλπο της Φινλανδίας, στη μέση της νύχτας της 10ης Απριλίου, ήταν διαφορετικό. Δεν έφερε καθόλου σημαία. Ένα σκάφος χωρίς πατρίδα.
Το Kiwala, όταν εισήλθε στα ύδατα της Εσθονίας που το κατάσχεσε, κατείχε και διαχειριζόταν η Tirad Shipping Inc. στον Μαυρίκιο
Τον Μάιο του 2023, ο ιδιοκτήτης άλλαξε τη σημαία του πλοίου, αρχικά με σημαία Μογγολίας, στη συνέχεια με αυτή της Γκαμπόν και τελικά, στα τέλη του 2024, με του Τζιμπουτί. Στη συνέχεια, απλώς έπλεε χωρίς σημαία.
Πάνω από 40 προβλήματα ασφαλείας που δε είχαν «δει» οι Ρώσοι
Η κατάσχεση αποδείχθηκε μάλλον αναγκαία, καθώς οι εσθονικές αρχές ανακάλυψαν ότι το δεξαμενόπλοιο είχε τουλάχιστον 40 προβλήματα ασφαλείας.
Κατά κάποιο περίεργο τρόπο, η τελευταία επιθεώρησή του, που ολοκληρώθηκε στο ρωσικό λιμάνι του Νοβοροσίσκ τον Ιούνιο του 2024, δεν έδειξε κανένα απολύτως πρόβλημα.
Δεκαπέντε ημέρες αργότερα, με τα σοβαρότερα από αυτά διορθωμένα, επετράπη στο Kiwala να αναχωρήσει και το Τζιμπουτί συμφώνησε να το αφήσει να πλεύσει υπό τη σημαία του μέχρι τις 7 Μαΐου.
Παραβίαση των θεμελιωδών κανόνων της παγκόσμιας ναυτιλίας
Κατά κάποιο στρεβλό τρόπο, είναι καλό που το Kiwala έπλεε χωρίς σημαία, σημειώνει η Braw: Σημαίνει ότι ακόμη και οι σημαίες ευκαιρίας βρήκαν το σκάφος πολύ επικίνδυνο.
Από την άλλη πλευρά, το γεγονός ότι αυτό δεν το εμπόδισε να πλεύσει, υποδηλώνει μια ανησυχητική πραγματικότητα: Είναι τόσο αδιάφοροι οι ιδιοκτήτες τους για τους διεθνείς ναυτιλιακούς κανόνες που είναι πρόθυμοι να αφήσουν τα πλοία να παραβιάσουν τους πιο θεμελιώδεις κανόνες της παγκόσμιας ναυτιλίας.
Τι θα συμβεί σε περίπτωση ατυχήματος;
Ο «στόλος των αποστατών», ενέχει τους ίδιους σημαντικούς κινδύνους με τον σκιώδη στόλο, με το θεμελιώδες ερώτημα του τι θα συμβεί σε περίπτωση ατυχήματος, να μην έχει απάντηση.
«Η ανομία γεννά περισσότερη ανομία»
Η διεθνής τάξη της ναυτιλίας εξαρτάται από την τήρηση κανόνων από τα κράτη και τις εταιρείες. Σήμερα, βλέπουμε τη «θεωρία των σπασμένων παραθύρων» να εφαρμόζεται στην ανοικτή θάλασσα: η ανομία γεννά περισσότερη ανομία. Ήταν σχεδόν αναπόφευκτο ότι τον σκιώδη στόλο θα ακολουθούσε ο αναδυόμενος στόλος των αποστατών.
