Η ανακοίνωση για πασχαλινή εκεχειρία από τον Βλαντίμιρ Πούτιν φαίνεται να αιφνιδίασε τους πάντες. Το Κίεβο τη θεωρεί προσχηματική, ενώ από την αμερικανική πλευρά δεν υπάρχει προς το παρόν αντίδραση.
Έρχεται πάντως ως απάντηση στο τελεσίγραφο που είχαν στείλει ο Αμερικανός πρόεδρος, Ντόναλντ Τραμπ και ο υπουργός Εξωτερικών, Μάρκο Ρούμπιο, για ένα άμεσο και σαφές δείγμα από τη Μόσχα ότι επιθυμεί τον τερματισμό του πολέμου.
Αντικειμενικά η μονομερής ανακοίνωση εκεχειρίας 30 ημερών δεν σημαίνει πολλά για το εάν η ρωσική πλευρά θα δείξει διάθεση συμβιβασμού στις διαπραγματεύσεις που έχουν ξεκινήσει. Οι πρακτικές δυσκολίες εφαρμογής μιας άμεσης παύσης πυρός, εν μέσω σφοδρών συγκρούσεων σε αρκετά μέτωπα, είναι τεράστιες. Χωρίς συνεννόηση, χωρίς προετοιμασία και χωρίς καν σαφές πρωτόκολλο εφαρμογής, η πρόταση μοιάζει περισσότερο με διπλωματικό ελιγμό.
Στην πραγματικότητα, η Ρωσία επαναλαμβάνει ένα μοτίβο που έχει χρησιμοποιήσει και στο παρελθόν. Ανάλογη πρωτοβουλία είχε ανακοινωθεί τον Ιανουάριο του 2023, για τα Χριστούγεννα των Ορθοδόξων, η οποία απορρίφθηκε και τότε από το Κίεβο και τη Δύση ως προσχηματική.
Η ουκρανική ηγεσία, διά στόματος Ζελένσκι απάντησε ότι θα σεβαστεί την εκεχειρία μόνο εφόσον τηρηθεί από τη ρωσική πλευρά. «Σιωπή ως απάντηση στη σιωπή, αμυντικά πλήγματα ως απάντηση σε επιθέσεις», έγραψε χαρακτηριστικά ο Ουκρανός πρόεδρος. Σήμερα μάλιστα σε νέο μήνυμά του κατηγόρησε τη ρωσική πλευρά ότι συνεχίζει τα πλήγματα.
Το στρατηγικό αδιέξοδο και η ελπίδα
Η αποτυχία εξεύρεσης κοινής βάσης αποτυπώνει το στρατηγικό αδιέξοδο. Από τη μία πλευρά, ο Τραμπ πιέζει για αποτελέσματα. Εξαγριωμένος με τη στασιμότητα των διαπραγματεύσεων, δήλωσε ότι «οι προσπάθειες για ειρήνη μπορεί να λήξουν πολύ σύντομα». Από την άλλη, ο Πούτιν επιχειρεί να δείξει πως η Μόσχα επιθυμεί την ειρήνη, επιμένοντας όμως σε δύο βασικές απαιτήσεις: να μείνει η Ουκρανία εκτός ΝΑΤΟ, να αναγνωριστούν ως ρωσικές οι κατεχόμενες περιοχές.
Εντός αυτού του γεωπολιτικού κλοιού, η εκεχειρία του Πούτιν φαίνεται να εξυπηρετεί διττό σκοπό: πρώτον, να παρουσιάσει τη Ρωσία ως δύναμη που επιζητεί την ειρήνη. Δεύτερον, να παγιδεύσει το Κίεβο σε ένα αφήγημα όπου η Ουκρανία φαίνεται ως υπεύθυνη για την αποτυχία των διπλωματικών προσπαθειών.
«Ανακοινώνοντας μια μονομερή εκεχειρία – έστω και σύντομη – το Κρεμλίνο μπορεί να υποστηρίξει πως είναι η Ρωσία – και όχι η Ουκρανία – που επιδιώκει την ειρήνη. Η Μόσχα ήδη κατηγορεί το Κίεβο για παραβιάσεις της κατάπαυσης του πυρός και για συνέχιση των εχθροπραξιών» σχολιάζει ο Στίβεν Ρόζενμπεργκ του BBC. Υπάρχει όμως και μια πιο αισιόδοξη οπτική, προσθέτει.
Η πασχαλινή εκεχειρία του Κρεμλίνου «ήταν μια έκπληξη. Αλλά δεν προέκυψε από το πουθενά.Τις τελευταίες εβδομάδες καταβάλλονται έντονες διπλωματικές προσπάθειες σε διεθνές επίπεδο για να τερματιστούν οι συγκρούσεις. Ο απεσταλμένος του Τραμπ, Στιβ Γουίτκοφ, έχει συναντηθεί με τον Πούτιν τρεις φορές μέσα σε δύο μήνες. Ο απεσταλμένος του Ρώσου ηγέτη, Κιρίλ Ντμιτρίεφ, πέταξε πρόσφατα για την Ουάσιγκτον. Πριν από λίγες μέρες, ο κύριος Γουίτκοφ και ο Υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Μάρκο Ρούμπιο, βρέθηκαν στο Παρίσι για συνομιλίες σχετικά με την Ουκρανία με τον Πρόεδρο Εμανουέλ Μακρόν. Εκεί ήταν και ουκρανική αντιπροσωπεία. Μήπως υπάρχει ένα σπάνιο παράθυρο ευκαιρίας για ειρήνη;».
Και τώρα τι;
Πολλοί αμφιβάλλουν αν υπάρχει πραγματική βάση για αισιοδοξία, αλλά θέλουν να ελπίζουν ότι θα γίνει το «θαύμα». Αυτό που κυρίως τρομάζει την Ευρώπη είναι το να γίνει πραγματικότητα η αμερικανική απειλή για πλήρη τερματισμό των συνομιλιών.
Οι ευρωπαϊκές χώρες δεν διαθέτουν τη στρατιωτική και πολιτική ετοιμότητα να υποστηρίξουν μόνες τους την Ουκρανία. Η αποχώρηση των ΗΠΑ από τη διαπραγματευτική σκηνή θα άφηνε ένα κενό εξουσίας. Θα εξέθετε σίγουρα την Ουάσιγκτον που διεκήρυττε ότι μπορεί να τερματίσει τον πόλεμο σε 24 ώρες.
Και το πιο σημαντικό θα σήμαινε και παράταση του πολέμου, με αυξανόμενη φθορά για όλες τις εμπλεκόμενες πλευρές.
Αν η πασχαλινή εκεχειρία δεν τηρηθεί και δεν ακολουθηθεί άμεσα από διπλωματικές πρωτοβουλίες, αν δηλαδή δεν γίνει το πρώτο βήμα για κάτι πιο ουσιαστικό, αυτό που θα μένει είναι ένας πόλεμος που συνεχίζεται, μια παύση πυρός χωρίς νόημα και μια διπλωματική πρωτοβουλία που αργοσβήνει. Για όλους πια ο χρόνος μετράει αντίστροφα.
