Είναι ο ισχυρός άνδρας στο Ιράν εδώ και 35 χρόνια: ο Αλί Χαμενεΐ, ο Ανώτατος Ηγέτης της χώρας κλείνει σε λίγες ημέρες τα 85 του χρόνια. Έχει την εικόνα ενός «Πρίγκιπα του σκότους». Και αυτό δεν οφείλεται μόνο στην πάντα ζοφερή έκφραση του προσώπου του, ούτε στη μαύρη ρόμπα ή στο μαύρο τουρμπάνι, που τον χαρακτηρίζει ως «Σαγέντ», απόγονο του Προφήτη.
Αλλά μετά την επικίνδυνη επίθεση στο Ισραήλ, έχει βάλει πλέον το Ιράν σε μια νέα φάση κλιμάκωσης με τη Δύση και σε ένα επικίνδυνο τεστ αντοχής.
Όταν ο Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ εμφανίστηκε μπροστά σε χιλιάδες υποστηρικτές στην Τεχεράνη λίγες ημέρες πριν την επίθεση στο Ισραήλ, το πλήθος περίμενε με ανυπομονησία τα λόγια του. Ο ισχυρότερος άνδρας της Ισλαμικής Δημοκρατίας έστειλε για άλλη μια φορά ένα απειλητικό μήνυμα στον απόλυτο εχθρό, ενώ με το αριστερό του χέρι έπιανε σφιχτά την κάννη ενός τουφεκιού. Το δεξί του χέρι, παράλυτο μετά από μια απόπειρα δολοφονίας το καλοκαίρι του 1981, ήταν ακίνητο κάτω από τη ρόμπα του.
Ανελέητη σκληρότητα
Πολιτικός και θρησκευτικός ηγέτης του Ιράν από το 1989,που απεβίωσε ο Αγιατολλάχ Χομεϊνί, ο Αλί Χαμενεΐ έχει εφαρμόσει μια πολιτική ανελέητης σκληρότητας στο εσωτερικό του Ιράν και ολομέτωπης αντιπαράθεσης, στο εξωτερικό. Στο εσωτερικό, το Ιράν είναι η χώρα με τον υψηλότερο επίσημα καταγεγραμμένο αριθμό εκτελέσεων στον κόσμο. Οι εκτελέσεις γίνονται και δημόσια.
Στο εξωτερικό, επιδίδεται σε μια συνεχή επίδειξη στρατιωτικής δύναμης: Στον Λίβανο, τη Λωρίδα της Γάζας, τη Συρία και την Υεμένη, η Τεχεράνη υποστηρίζει είτε το καθεστώς είτε πολιτοφυλακές, παρέχοντας όπλα, χρήματα και το ιδεολογικό υπόβαθρο. Αυτό κοστίζει στην Τεχεράνη τεράστια χρηματικά ποσά.
Ιρανός «Πάπας»
Στην πραγματικότητα, ο Χαμενεΐ είναι κάτι σαν Ιρανός Πάπας: είναι η υπέρτατη αρχή τόσο σε θρησκευτικά όσο και σε πολιτικά ζητήματα. Είναι ο πνευματικός ηγέτης και επομένως και ο ανώτατος ηγέτης.
Διορίζει τον διοικητή των Φρουρών της Επανάστασης. Μιας δύναμης που είναι κάτι σαν κράτος εν κράτει στο Ιράν. Και αυτό, είπε ο Χαμενεΐ σε εκδήλωση των Φρουρών της Επανάστασης, είναι μια «θεοκρατία με λαμπρό μέλλον», αναφερόμενος στο καθεστώς του Ιράν. Όπως είπε σε συγκέντρωση των Φρουρών, «Θεού θέλοντος, αυτό το δέντρο θα βαθύνει και θα δυναμώσει τις ρίζες του και όποιος του αντιτίθεται θα καταστραφεί μπροστά στα μάτια σας».
Ο Χαμενεΐ εξακολουθεί να θεωρείται «ανέγγιχτος» σήμερα και η κριτική του δεν γίνεται ανεκτή. «Ο Χαμενεΐ εξακολουθεί να είναι μακράν το πιο ισχυρό πρόσωπο στο κράτος και να πρωτοστατεί σε όλα τα βασικά ζητήματα της εξωτερικής και εσωτερικής πολιτικής. Ο λόγος του φαίνεται να έχει ακόμα βαρύτητα», εξηγεί ο ειδικός στο Ιράν, Αζαντέχ Ζαμιριράντ, από το Γερμανικό Ίδρυμα Επιστήμης και Πολιτικής. «Το γεγονός ότι κατάφερε να εδραιώσει τη δύναμή του για τόσο καιρό οφείλεται εν μέρει στο ό,τι μερικές φορές εξατομίκευε σε μεγάλο βαθμό το σύστημα – ειδικά όσον αφορά τις παραστρατιωτικές δυνάμεις – και ήταν σε θέση να αντιμετωπίσει επιδέξια όταν άλλα κέντρα εξουσίας απειλούσαν να γίνουν πολύ ισχυρά », λέει ο Ζαμιριράντ.
Μεγάλη οργή
Τα τελευταία χρόνια πάντως, ο αρχηγός του ιρανικού κράτους έχει προκαλέσει επίσης μεγάλη οργή. «Για μεγάλα τμήματα του πληθυσμού δεν υπάρχει τίποτα για να γιορτάσει. Πολλοί είναι θυμωμένοι, απογοητευμένοι και δεν βλέπουν καμία προοπτική για τον εαυτό τους σε αυτή τη χώρα. Αυτό που θέλετε είναι ολική κατάρρευση του συστήματος» λέει ο Ζαμιριράντ.
Οι περισσότεροι Ιρανοί ανησυχούν επίσης για τη στρατιωτική κλιμάκωση με το Ισραήλ. Όλα τα βλέμματα είναι στραμμένα στον Χαμενεΐ. Ως γενικός διοικητής των ιρανικών ενόπλων δυνάμεων, έχει τον τελευταίο λόγο σε περίπτωση ισραηλινών αντιποίνων.
Το μέλλον του Ιράν
Το μέλλον της Ισλαμικής Δημοκρατίας συζητείται επίσης στο Ιράν, αλλά όχι πάντα δημόσια. Οι μυημένοι βλέπουν τώρα τον Χαμενεΐ να σπρώχνεται στη γωνία. «Όχι μόνο επειδή δεν υπάρχουν πλέον χαρισματικοί κληρικοί, αλλά επειδή το ίδιο το Ισλάμ αμφισβητείται στη χώρα», εξηγεί ένας Ιρανός καθηγητής που δεν θέλησε να κατονομαστεί.
Οι πανίσχυροι Φρουροί της Επανάστασης, θα μπορούσαν να συγκεντρώσουν την εξουσία στα χέρια τους. Τις τελευταίες δεκαετίες, οι Φρουροί της Επανάστασης δεν έχουν αναβαθμιστεί μόνο στρατιωτικά, αλλά έχουν επεκτείνει και την κοινωνική και οικονομική τους επιρροή. Σήμερα θεωρούνται οικονομική δύναμη, με συμφέροντα, μεταξύ άλλων, σε αλυσίδες ξενοδοχείων και αεροπορικές εταιρείες. «Αυτός ο στρατιωτικός αστερισμός, πιθανώς με κάποιες περιορισμένες κοινωνικές ελευθερίες, θα μπορούσε επίσης να λειτουργήσει για μερικά χρόνια», λέει ο Ιρανός ειδικός. Είναι πιθανό να προσπαθήσουν να διατηρήσουν τη στρατιωτική τους ισχύ στην περιοχή.
LIVE: Το Ισραήλ επέλεξε τον τρόπο επίθεσης στο Ιράν – «Θα τους αφήσουμε να αγωνιούν»
Οι Φρουροί της Επανάστασης
Οι Φρουροί της Επανάστασης ιδρύθηκαν το 1979 και δραστηριοποιούνται και στο εξωτερικό με τις Ταξιαρχίες τους Al-Kuds. Δύο από τους ταξίαρχούς τους σκοτώθηκαν πρόσφατα στην ισραηλινή αεροπορική επιδρομή στο ιρανικό προξενείο στη Δαμασκό. Τις τελευταίες δεκαετίες, οι Φρουροί της Επανάστασης δεν έχουν αναβαθμιστεί μόνο στρατιωτικά, αλλά έχουν επεκτείνει και την κοινωνική και οικονομική τους επιρροή. Σήμερα θεωρούνται οικονομική δύναμη, με συμφέροντα, μεταξύ άλλων, σε αλυσίδες ξενοδοχείων και αεροπορικές εταιρείες.
Πολλοί βλέπουν πάντως το ισλαμικό σύστημα σε κρίση 45 χρόνια μετά την επανάσταση. Ένας νέος θρησκευτικός ηγέτης θα μπορούσε επίσης να αναλάβει έναν πιο συμβολικό ρόλο. «Οι πιθανοί διάδοχοι όπως ο Πρόεδρος Εμπραχίμ Ραίσι δεν λαμβάνονται σοβαρά υπόψη από τον κόσμο. «Αλλά πρέπει να διοριστεί νέος ηγέτης», προσθέτει ο Ιρανός ειδικος: «Τα κρατικά πράγματα θα ελέγχονται και θα κατευθύνονται, όπως τα τελευταία χρόνια, από τους Φρουρούς της Επανάστασης».
Ο πολιτικός επιστήμονας Ζαμιραράντ βλέπει τη χώρα σε μια κρίσιμη μεταβατική περίοδο. Όπως λέει, «τέτοιες φάσεις μπορεί γρήγορα να συνοδεύονται από αστάθεια. Ο κίνδυνος εντεινόμενων αγώνων εξουσίας, απόπειρας πραξικοπήματος ή πραξικοπήματος αυξάνεται εδώ».
Όλες οι εξελίξεις στη Μέση Ανατολή λεπτό προς λεπτό
