Για πολλές δεκαετίες οι Σοσιαλδημοκράτες ήταν το δημοφιλέστερο κόμμα στις τάξεις των μεταναστών στη Γερμανία. Τα τελευταία χρόνια όμως αυτό έχει αλλάξει άρδην. Το SPD αναζητεί τους λόγους αλλά και μια νέα στρατηγική.
Όταν η Πατρίσια Μπάουμανς, με καταγωγή από τη Σιέρα Λεόνε, αποφάσιζε πέρσι να ασχοληθεί ενεργά με την πολιτική, επισκέφθηκε καταρχήν μια ενημερωτική εκδήλωση όλων των γερμανικών κομμάτων στο Βερολίνο. Αν και η ίδια έκλινε εξαρχής προς το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα (SPD), εκείνοι που την πλησίασαν πρώτοι ήταν οι εθνολαϊκιστές της Εναλλακτικής για τη Γερμανία (AfD).
Η «πολιορκία» ωστόσο δεν απέδωσε και η Πατρίσια προσχώρησε εντέλει στο SPD. Έκτοτε όμως έχει βιώσει επανειλημμένως ότι άνθρωποι «σαν και αυτή», όπως λέει, δεν είναι πάντα ευπρόσδεκτοι στους Σοσιαλδημοκράτες. «Τα άλλα μέλη δεν θέλουν να έχουν σχέση με όσους έχουν άλλο χρώμα δέρματος ή φαίνονται ξένοι».
Τέτοιες ακριβώς ιστορίες είναι καταστροφικές για το SPD διότι καταδεικνύουν εν τοις πράγμασι πόσο βαθύ είναι το πρόβλημα στο ιστορικότερο κόμμα της Γερμανίας. Οι Σοσιαλδημοκράτες απώλεσαν το προνομιακό στάτους του κόμματος των μεταναστών που κατείχαν επί πολλές δεκαετίες. Νεότερη έρευνα του Συμβουλίου εμπειρογνωμόνων των γερμανικών Ιδρυμάτων για την Ενσωμάτωση και τους Μετανάστες (SVR) δείχνει ότι μόλις ένας στους τέσσερις ανθρώπους με μεταναστευτική βιογραφία στηρίζει σήμερα το SPD. Μέχρι πριν από δυο χρόνια το κόμμα ήταν ακόμη το δημοφιλέστερο στις τάξεις των μεταναστών.
Κοινοί εργατικοί αγώνες με το SPD
Από τις αρχές της δεκαετίας του 1950 όταν άρχισαν να έρχονται τα πρώτα κύματα των γκασταρμπάιτερ από Ιταλία, Ελλάδα, Τουρκία και Ισπανία, το εργατικό SPD έγινε το κόμμα των μεταναστών. Όπως σημειώνει ο επικεφαλής της Κ.Ο. του SPD στο τοπικό Κοινοβούλιο του Βερολίνου Ράεντ Σάλεχ ο οποίος κατάγεται από τη Δυτική Όχθη του Ιορδάνη, «το SPD έλεγε πάντα: Καλώς ήρθατε, ανήκετε και εσείς στη χώρα. Ενώ η CDU έλεγε, ”κάποια στιγμή θα γυρίσετε στις πατρίδες σας”. Γι΄ αυτό και μέχρι το 2002 το 80% των ανθρώπων τουρκικής καταγωγής ψήφιζαν τους Σοσιαλδημοκράτες».
Οι ως επί το πλείστον ανειδίκευτοι «φιλοξενούμενοι εργάτες» συνέβαλαν αποφασιστικά στο γερμανικό θαύμα μετά τον όλεθρο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Μέσα από τα συνδικάτα και κυρίως με το SPD, οι γκασταρμπάιτερ έδιναν μαζί με τους γερμανούς συναδέλφους τους διαρκείς μάχες για τα εργασιακά τους δικαιώματα.
Όταν τη δεκαετία του 1980 οι μετανάστες άρχισαν να πέφτουν θύματα ρατσιστικών επιθέσεων, οι Σοσιαλδημοκράτες -υπό τον τότε πρόεδρό τους Βίλι Μπραντ- στάθηκαν στο πλευρό τους με το σύνθημα «Μην πειράζεις το φίλο μου». Την ίδια ώρα το SPD τασσόταν υπέρ του εκλογικού δικαιώματος των μεταναστών στις δημοτικές εκλογές ενώ ο μετέπειτα σοσιαλδημοκράτης καγκελάριος Γκέρχαρντ Σρέντερ και με τη μεταρρύθμιση της νομοθεσίας περί ιθαγένειας έδωσε στα παιδιά των μεταναστών τη δυνατότητα να αποκτήσουν γερμανικό διαβατήριο. Και σήμερα;
Ο ρόλος του Σάρατσιν
Ο Ράεντ Σάλεχ διακρίνει έναν βασικό λόγο για την καθοδική -το τελευταίο διάστημα- πορεία του κόμματός του: στο γεγονός ότι έχασε τη φιλική προς τους αλλοδαπούς στάση και πολιτική του. «Θα πρέπει να κοιτάξουμε στον καθρέπτη. Πολλά έγιναν επειδή δεν είπαμε με σαφήνεια, ‘ως εδώ και μη παρέκει’». Ο Σοσιαλδημοκράτης παραπέμπει στην υπόθεση του Τίλο Σάρατσιν, ενός αμφιλεγόμενου σοσιαλδημοκράτη πολιτικού και συγγραφέα. Το βιβλίο του «Η Γερμανία αυτοκαταργείται» που κυκλοφόρησε το 2010 και στο οποίο διατύπωνε αρνητικές θέσεις για τους μουσουλμάνους μετανάστες στη Γερμανία, θεωρείται η απαρχή του ξενοφοβικού κινήματος στη Γερμανία που οδήγησε και στην άνοδο του AfD. Ο Σάλεχ εκτιμά ότι ο Σάρατσιν έπρεπε να έχει διαγραφεί προ πολλού από το SPD. Αντ΄ αυτού παρέμεινε, λειτουργώντας ως αποτρεπτικός παράγοντας ένταξης μεταναστών στο κόμμα, εκτιμά, ο Σάλεχ.
Ενδεικτική της κατάστασης στο Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα είναι και η περίπτωση της τουρκικής καταγωγής Αϊντάν Οζογκιούζ η οποία στην τελευταία κυβέρνηση Μέρκελ είχε διατελέσει εντεταλμένη της κυβέρνησης για την Ενσωμάτωση. Η νεαρή σοσιαλδημοκράτισσα πολιτικός είχε γίνει στόχος λεκτικών επιθέσεων του AfD, με αποκορύφωμα τη δήλωση του νυν επικεφαλής της Κ.Ο. των εθνολαϊκιστών Γκάουλαντ ο οποίος το 2017 είχε πει ότι η Οζογκιούζ «θα πρέπει να εκδιωχθεί στην Ανατολία». Στη νέα κυβέρνηση, η τουρκικής καταγωγής πολιτικός τελικά δεν υπουργοποιήθηκε ενώ «εξαφανίστηκε» και από το προεδρείο του SPD. Αναλυτές εκτιμούν ότι υπό το φόβο του AfD το κόμμα δεν τη στήριξε. Ένα καταστροφικό μήνυμα.
Οι περιπτώσεις Οζογκιούζ και Σάρατσιν έβλαψαν το κόμμα, αλλά την ίδια ώρα το SPD δεν είχε και στρατηγική προσέλκυσης ψηφοφόρων με ξένες ρίζες, εκτιμά ο Ραλφ Στέγκνερ, που ανήκει στην αριστερή πτέρυγα του SPD. «Δε δώσαμε σημασία και πιστεύαμε ότι θα λυθεί από μόνο του, αλλά αυτό δεν έγινε».
«Το SPD πρέπει να γίνει πιο πολυπολιτισμικό», επισημαίνει ο νεαρός Γενικός Γραμματέας του SPD Λαρς Κλινγκμπάιλ, ο οποίος έχει αναλάβει την ανανέωση του κόμματος. Διακηρυγμένος στόχος του 40χρονου είναι όχι μόνον να «επαναπατρίσει» παραδοσιακούς ψηφοφόρους, αλλά να βρει και νέους υποψήφιους με ξένες ρίζες προκειμένου να καταδείξει ότι «οι άνθρωποι με μεταναστευτικό υπόβαθρο είναι ευπρόσδεκτοι». Και δη και για υψηλά πόστα.
Αυτό είναι και ένα από τα κεντρικά μηνύματα της απόφασης του SPD να ορίσει την βρετανικής καταγωγής νυν υπουργό Δικαιοσύνης Καταρίνα Μπάρλεϊ κεντρική υποψήφια του κόμματος στις επικείμενες Ευρωεκλογές. Η 50χρονη είναι η μοναδική υπουργός της κυβέρνησης Μέρκελ με μεταναστευτική βιογραφία. Το SPD ελπίζει ότι θα γίνει και το σύμβολο της νέας αρχής του κόμματος.
