Αφιέρωμα στην Αμοργό ως το νησί που με το παράδειγμά του θα μπορούσε να σώσει τη Μεσόγειο φιλοξενούν οι Financial Times: Για έναν τόπο του Αιγαίου που, όπως γράφουν, οι ψαράδες παίρνουν την κατάσταση στα χέρια τους.
Στο βρετανικό έντυπο μιλά μεταξύ άλλων ο Γιάννης Ψάκης. Ο Αμοργιανός ψαράς περιγράφει τη στιγμή που καθώς πλησίαζε μια απομονωμένη παραλία με το ξύλινο καΐκι του, αντί για ψάρια βρήκε πλαστικά μπουκάλια, παλιά παπούτσια και ακόμη και ψυγεία.
«Υπάρχουν φαγκριά εδώ», είχε πει τότε αστειευόμενος. Μόνο που δεν εννοούσε ψάρια, αλλά τους πάσης φύσεως ρύπους.
Την πρώτη φορά που βγήκαν για καθαρισμό, ο Ψάκης ένιωσε απόγνωση: «Δεν έβλεπα καν την άμμο από τα σκουπίδια. Ένιωσα σαν να βουλιάζω μέσα σε κάτι χωρίς τέλος». Υπενθυμίζει ότι η μείωση των ψαριών είναι δραματική: «Μιλάμε για πάνω από 50% σε πολλές κατηγορίες, και σε αστακούς πάνω από 80%».
Η ελληνική κυβέρνηση ανακοίνωσε πρόσφατα δύο μεγάλα θαλάσσια πάρκα για να προστατευτεί πάνω από το 35% των ελληνικών υδάτων, αλλά οι ψαράδες δεν περίμεναν αυτό, σχολιάζει η βρετανική εφημερίδα. Ο Ψάκης εξηγεί ότι μαζί με άλλους δημιούργησαν ένα πρόγραμμα που περιλαμβάνει δίμηνη απαγόρευση αλιείας, δημιουργία προστατευόμενων ζωνών, βιώσιμο εξοπλισμό και εθελοντικούς καθαρισμούς. «Η πιο δύσκολη στιγμή ήταν να συμφωνήσουμε να αποκλείσουμε περιοχές», λέει. Και όλοι αντιδρούσαν.
«Το πιο δύσκολο ήταν να συμφωνήσουμε στο κλείσιμο περιοχών», λέει ο Ψάκης. «Υπήρχε σκεπτικισμός για το αν θα λειτουργήσει. Αλλά το αποφασίσαμε όλοι μαζί».
Αν θες τα παιδιά σου να έχουν μέλλον
Η πρωτοβουλία προέκυψε από συζητήσεις ανάμεσα στα 44 μέλη του συλλόγου ψαράδων Αμοργού. «Οι θαλάσσιες προστατευόμενες περιοχές είναι μονόδρομος. Δεν υπάρχει άλλη επιλογή για το μέλλον της αλιείας», λέει ο 65χρονος πρόεδρος Μιχάλης Κρόσμαν. «Εγώ ίσως βγω στη σύνταξη σε πέντε – δέκα χρόνια. Αλλά αν έχεις παιδί και θέλεις να έχει μέλλον κάτι πρέπει να αλλάξει».
Ο γιος του, τώρα 29 ετών, μεγάλωσε πάνω στα καΐκια, περνώντας ολόκληρα καλοκαίρια στη θάλασσα. Κάποτε τον ρώτησε: «Μπαμπά, θυμάσαι τι πιάσαμε πέρυσι το καλοκαίρι, και κοίτα τώρα. Τι θα κάνεις γι’ αυτό;»
Η έγκριση από το ελληνικό κράτος αποδείχθηκε πιο δύσκολη από την τοπική συναίνεση. Το σχέδιο απαιτούσε επιστημονική επικύρωση, και το 2022, το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών πραγματοποίησε ετήσια έρευνα πεδίου. Επιβεβαίωσε ότι οι προτεινόμενες ζώνες περιλάμβαναν πυκνά λιβάδια Ποσειδωνίας, ζωτικής σημασίας για την αναπαραγωγή.
Εντεκα χρόνια μετά
«Τα δεδομένα υποστήριξαν αυτό που πρότειναν οι ψαράδες», λέει ο θαλάσσιος βιολόγος Στέφανος Καλογήρου, που ηγήθηκε της έρευνας. «Το πραγματικό πρόβλημα είναι ότι πολλές δημόσιες υπηρεσίες δεν θέλουν να δράσουν. Όταν βλέπουν κάτι καινοτόμο, διστάζουν, από φόβο ή συνήθεια». Η ομάδα του Amorgorama έπρεπε να ξεπεράσει τεράστια αντίσταση για να προχωρήσει.
Το διάταγμα που θα τυποποιεί το σχέδιο αναμένεται να υπογραφεί έως το τέλος του μήνα, 11 χρόνια μετά τη σύλληψή του. Αν πετύχει, η απαγόρευση θα εφαρμοστεί από τον Απρίλιο του 2026, με παρακολούθηση όλων των σκαφών μέσω GPS και πενταετή περίοδο παρακολούθησης.
Η δημοσιότητα έπαιξε επίσης ρόλο. «Οι άνθρωποι χρειάζονται αναγνώριση όσο και χρηματοδότηση», λέει η A. Μητροπούλου, εκτελεστική διευθύντρια του Cyclades Preservation Fund, που βοήθησε στη χρηματοδότηση της επιστημονικής μελέτης και στη διαμόρφωση του Amorgorama για να αποκτήσει εθνική προβολή.
Η πρωτοβουλία υποστηρίχθηκε επίσης από το φιλανθρωπικό ίδρυμα Blue Marine Foundation, του οποίου η υπεύθυνη ελληνικών έργων, Άντζελα Λάζου, λέει ότι η πρωτοβουλία αποτελεί άριστο παράδειγμα δράσης από τη βάση. «Η Αμοργός μπορεί να γίνει πρότυπο — δείχνοντας πώς η θαλάσσια προστασία μπορεί να λειτουργήσει όταν εμπλέκονται οι τοπικές κοινότητες και όσοι εξαρτώνται από τη θάλασσα».
Κάποιοι ψαράδες πάντως ανησυχούν ακόμα: Οτι θα μείνουν μόνοι στην προσπάθειά τους
