Του Μιχάλη Ψύλου
Η διάσκεψη του ΟΗΕ για το κλίμα ολοκληρώθηκε ,αλλά η συμφωνία που επιτεύχθηκε ωστόσο, προκαλεί ποικίλες αντιδράσεις. Σύμφωνα με τον Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες ,η πρόοδος που σημειώθηκε στα ψηφίσματα της Γλασκώβης όχι μόνο «δεν ήταν αρκετή»,αλλά είναι και γεμάτη «αντιφάσεις». Οπως έγραψε στο Twitter ο Γκουτέρες το βράδυ του Σαββάτου επιστρέφοντας από τη Γλασκώβη στη Νέα Υόρκη : «Η κλιματική καταστροφή εξακολουθεί να χτυπά την πόρτα».
«Ο εύθραυστος πλανήτης μας κρέμεται από μια κλωστή», είπε ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ.
Οι εκπρόσωποι από σχεδόν 200 χώρες κατέληξαν σε συμφωνία η οποία, μεταξύ άλλων, ενισχύει τον στόχο της Συμφωνίας του Παρισιού για περιορισμό της υπερθέρμανσης του πλανήτη στον 1,5 βαθμό Κελσίου.
Στο κείμενο διατυπώνεται ο στόχος του περιορισμού της υπερθέρμανσης πιο ξεκάθαρα από τη Συμφωνία του Παρισιού για το κλίμα. Για πρώτη φορά, βασικό ψήφισμα περιέχει μάλιστα ένα απόσπασμα για τη σταδιακή κατάργηση του άνθρακα. Την τελευταία στιγμή, ωστόσο, η σχετική διατύπωση αποδυναμώθηκε σημαντικά με την υποκίνηση της Ινδίας και της Κίνας και οι συμφωνίες για την κλιματική βοήθεια είναι επίσης αμφιλεγόμενες.
Πολλές χώρες στην ολομέλεια ήταν βαθιά απογοητευμένες ή θυμωμένες για την αλλαγή στη διατύπωση σχετικά με τη σταδιακή κατάργηση του άνθρακα και την απομάκρυνση από τις επιδοτήσεις και για άλλα ορυκτά καύσιμα.
Με τη συμφωνία ,δίδεται επίσης η υπόσχεση για περισσότερη οικονομική βοήθεια για τις φτωχές χώρες, ώστε να μπορέσουν να προσαρμοστούν στις συνέπειες της κλιματικής κρίσης. Συγκεκριμένα, αυτή η οικονομική βοήθεια πρόκειται να διπλασιαστεί έως το 2025, δηλαδή από 20 σε 40 δισεκατομμύρια δολάρια.Για πρώτη φορά, γίνεται δεκτή η έκκληση των φτωχών χωρών να δημιουργηθεί ένα ταμείο για βοήθεια σε περίπτωση καταστροφών και απωλειών, μετά από ξηρασίες, καταιγίδες ή τυφώνες. Τα κράτη καλούνται να πληρώσουν χρήματα για αυτό, αλλά δεν δίνονται συγκεκριμένα ποσά ,παρά μόνο «τεχνική υποστήριξη».
Σημαντικό μήνυμα
Οι περιβαλλοντικές οργανώσεις βλέπουν τη συμφωνία ως σημαντικό μήνυμα. Άλλωστε, για πρώτη φορά σε ένα ψήφισμα μιας παγκόσμιας διάσκεψης για το κλίμα, έχει ληφθεί ρητή θέση κατά των καταστροφικών για το κλίμα πηγών ενέργειας. Η πιο διάσημη ακτιβίστρια για το κλίμα στον κόσμο ,η Γκρέτα Τούνμπεργκ, από την άλλη, μιλησε για μια καταστροφική ισορροπία. «Η COP26 τελείωσε. Εδώ είναι μια γρήγορη περίληψη: Μπλα, μπλα, μπλα», έγραψε η Σουηδέζα ακτιβίστρια στο Twitter.
Η έξοδος από τον άνθρακα
Η Γλασκώβη πρέπει να μείνει στην ιστορία ως η σύνοδος κορυφής που θα οδηγήσει στην παγκόσμια έξοδο από τον άνθρακα και στην πορεία του για την επίτευξη του στόχου του 1,5 βαθμού .Μέχρι στιγμής, 151 χώρες έχουν υποβάλει νέες εθελοντικές δεσμεύσεις (NDC) για την προστασία του κλίματος. Αυτό μειώνει την αναμενόμενη αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας στους 2,4 βαθμούς μέχρι το τέλος του αιώνα. Μακριά από τον στόχο του 1,5 βαθμού που επιδιώκουν από κοινού τα κράτη. Αλλά είναι σημαντικά καλύτερος από τους πέντε με έξι βαθμούς ,που αναμενόταν με ένα απλό «business as usual».Επιπλέον, το ένα τέταρτο των χωρών πρέπει ακόμη να υποβάλουν τέτοιες εθελοντικές δεσμεύσεις και θα υπάρξει ένας ακόμη γύρος αυστηροποίησης έως το 2025. Περισσότερο από ποτέ διατυπώνεται στα τελικά έγγραφα ότι το όριο του 1,5 βαθμού απαιτεί ταχύτερη και πιο αποφασιστική δράση και ότι η ετήσια ποσότητα CO2 που εκλύεται πρέπει πρακτικά να μειωθεί στο μισό έως το 2030. Η πίεση έχει αυξηθεί σε πολλά επίπεδα. Εάν δούμε τις μακροπρόθεσμες δηλώσεις προθέσεων από όλες τις χώρες και υποθέσουμε ότι θα αρχίσουν να εργάζονται αμέσως προς αυτήν την κατεύθυνση, το καλύτερο σενάριο είναι αυτή τη στιγμή μείωση κατά 1,8 βαθμούς της υπερθερμανσης. Αν, από την άλλη πλευρά, δούμε τους συγκεκριμένους στόχους έως το 2030, οι εκπομπές θα συνεχίσουν να αυξάνονται μέχρι τότε (συν 13,7%).
Μη δεσμευτικές πρωτοβουλίες
Πολλές πρωτοβουλίες για την προστασία του κλίματος έχουν ξεκινήσει ή επεκταθεί στη Γλασκώβη. Ωστόσο, δεν είναι δεσμευτικές και σε πολλές περιπτώσεις δεν είναι δυνατό να ελεγχθεί εάν και τι φέρνουν πέρα από τις εθνικές δεσμεύσεις. Υπάρχει μια πρωτοβουλία για την προστασία των δασών, πολλές πλατφόρμες για το θέμα του άνθρακα και μια δήλωση από πολλές χώρες που δεν θα προωθούν πλέον τα ορυκτά καύσιμα στο εξωτερικό. Η πρωτοβουλία του προέδρου των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν για το μεθάνιο έχει επεκταθεί. Μια ομάδα κρατών συμφώνησαν να επιταχύνουν το τέλος του κινητήρα εσωτερικής καύσης. Τουλάχιστον η πρόοδος στο μεθάνιο, το δεύτερο πιο σημαντικό αέριο του θερμοκηπίου, και τα δάση θα μπορούσε επίσης να έχει πρακτικό αποτέλεσμα.
Χρηματοδότηση
Οι βιομηχανικές χώρες είχαν ήδη υποσχεθεί το 2009 ότι θέλουν να κινητοποιούν 100 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως από το 2020 και μετά για να βοηθήσουν τις φτωχότερες να καταργήσουν σταδιακά τα ορυκτά καύσιμα και να προσαρμοστούν στις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής. Πρόκειται για βοήθεια, αλλά πολύ περισσότερο για δάνεια και επενδύσεις, για παράδειγμα, σε σύγχρονες τεχνολογίες και δομές. Επικερδείς επιχειρήσεις για εταιρείες από βιομηχανικές χώρες είναι σίγουρα εφικτές. Ωστόσο, η υπόσχεση δεν εκπληρώθηκε. Τα κεφάλαια πιθανότατα δεν θα αυξηθούν σε αυτό το ποσό μέχρι το 2023.
Το πώς θα συνεχιστούν τα πράγματα θα ξεκαθαρίσει πλέον μέχρι το 2024 . Το σημαντικό είναι το κριτήριο: οι ανάγκες όσων επηρεάζονται. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε πολύ υψηλότερες χρηματοοικονομικές ροές καθώς οι αναπτυσσόμενες χώρες ανεβάζουν τις ανάγκες τους σε τρισεκατομμύρια.
Για χρόνια, οι αναπτυσσόμενες χώρες απαιτούν έναν μηχανισμό με τον οποίο μπορούν να αντισταθμιστούν οι ζημιές και οι απώλειες που προκαλούνται από την κλιματική αλλαγή. Αλλά οι βιομηχανικές χώρες φοβούνται ότι θα μπορούσαν να προκύψουν απρόβλεπτα υψηλές οικονομικές απαιτήσεις.
Οι φτωχότερες χώρες χρειάζονται περαιτέρω βοήθεια για το κλίμα
Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, οι οικονομικές απαιτήσεις για προστασία από τις κλιματικές επιπτώσεις είναι έως και δέκα φορές υψηλότερες από τις προγραμματισμένες.
Από τον άνθρακα στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας
Οι ανακοινώσεις όλων των σημαντικών χωρών ότι θέλουν να γίνουν κλιματικά ουδέτερες γύρω στα μέσα του αιώνα είναι ένα σαφές μήνυμα: σε μια κλιματικά ουδέτερη οικονομία, ο άνθρακας, το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο δεν μπορούν πλέον να διαδραματίσουν ουσιαστικό ρόλο.Επιπλέον, υπάρχει το μήνυμα από το κείμενο της Γλασκώβης ότι τα κράτη πρέπει να εντείνουν τις προσπάθειές τους για τη σταδιακή κατάργηση του άνθρακα. Αυτό θα δοκιμαστεί χρησιμοποιώντας τη Νότια Αφρική ως παράδειγμα. Ορισμένα κράτη, έχουν ξεκινήσει μια πρωτοβουλία για να επιτρέψουν στη χώρα αυτή να εφαρμόσει μια ενεργειακή μετάβαση και έτσι να αποτρέψει την κατασκευή νέων σταθμών ηλεκτροπαραγωγής με καύση άνθρακα. Η Ινδονησία και πολλές άλλες ασιατικές και αφρικανικές χώρες έχουν εκφράσει ενδιαφέρον να ενταχθούν.
Ο χρηματοπιστωτικός τομέας κατέστησε επίσης, σαφές στη Γλασκώβη ότι στο μέλλον δεν θα χρηματοδοτεί πλέον επενδύσεις σε σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής με καύση άνθρακα.
