Με μνήμες από Ελλάδα – και όχι μόνο – η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα σε μελέτη που δημοσιεύθηκε αυτή την εβδομάδα, συνιστά στους Ευρωπαίους: «Μείνετε ψύχραιμοι και κρατήστε μετρητά». Η έκκληση της ΕΚΤ, έρχεται σε συνέχεια της προτροπής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την δημιουργία «κιτ έκτακτης ανάγκης για 72 ώρες» ώστε να είναι καλύτερα προετοιμασμένοι για κλυδωνισμούς στην καθημερινότητα.
Τα λεγόμενα πακέτα επιβίωσης, σύμφωνα με την Επιτροπή, πρέπει να περιέχουν αρκετό νερό, τρόφιμα που δεν αλλοιώνονται, βασικά φάρμακα και, φυσικά, ένα απόθεμα μετρητών.
Το «πακέτο» που προκρίνει η ΕΚΤ, προτρέπει τα νοικοκυριά να κρατούν στο σπίτι τους μεταξύ 70 και 100 ευρώ ανά άτομο, ποσό που επαρκεί για την κάλυψη των βασικών αναγκών για περίπου 72 ώρες σε περίπτωση «συστημικής αστάθειας».
Οι 4 μεγάλες κρίσεις που ανέδειξαν την αξία των μετρητών
Ενώ ο κόσμος οδεύει με γοργά βήματα προς τις ψηφιακές πληρωμές, η ΕΚΤ υπενθυμίζει στους πολίτες ότι τα τραπεζογραμμάτια εξακολουθούν να έχουν ρόλο στις δύσκολες στιγμές.
Η λογική πίσω από την προειδοποίηση είναι απλή: όταν η εμπιστοσύνη κλονίζεται ή τα συστήματα αποτυγχάνουν, οι άνθρωποι επιστρέφουν ενστικτωδώς στα φυσικά χρήματα.
Οι αναλυτές της ΕΚΤ εξέτασαν τέσσερις από τις μεγαλύτερες κρίσεις που αντιμετώπισε η Ευρώπη τα τελευταία χρόνια και σε κάθε περίπτωση η ζήτηση για μετρητά αυξήθηκε κατακόρυφα.
Η πανδημία
Κατά τις πρώτες ημέρες της πανδημίας Covid-19, οι αναλήψεις αυξήθηκαν κατακόρυφα, καθώς οι οικογένειες αναζητούσαν ασφάλεια. Πάνω από 140 δισεκατομμύρια ευρώ σε επιπλέον τραπεζογραμμάτια τέθηκαν σε κυκλοφορία στην ευρωζώνη, έναντι ενός μέσου όρου 55 δισεκατομμυρίων ευρώ σε ένα τυπικό έτος.
Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία
Το ίδιο μοτίβο επαναλήφθηκε μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Στις γειτονικές χώρες, η ζήτηση για ευρώ αυξήθηκε κατά 36%, καθώς οι φόβοι για ευρύτερη αστάθεια εξαπλώνονταν.
Το μεγάλο μπλακ άουτ της Ισπανίας
Η Ισπανία γνώρισε την ίδια κατάσταση τον περασμένο Απρίλιο, όταν ένα εκτεταμένο μπλάκ-άουτ άφησε εκατομμύρια ανθρώπους χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα. Ακόμα και μετά την αποκατάσταση της παροχής ρεύματος, σχηματίστηκαν ουρές στα ΑΤΜ, καθώς οι άνθρωποι συμπλήρωναν τα αποθέματά τους «για κάθε ενδεχόμενο». Είναι ενδιαφέρον ότι οι αναλήψεις αυξήθηκαν απότομα ακόμη και σε περιοχές που δεν επηρεάστηκαν από τη διακοπή ρεύματος, αποδεικνύοντας ότι η ανησυχία μεταδίδεται ταχύτερα από τυχόν τεχνικά προβλήματα.
Η κρίση χρέους στη Ελλάδα
Και μετά υπήρξε η μακροχρόνια κρίση του δημόσιου χρέους της Ελλάδας, η οποία προκάλεσε σταθερά κύματα από ουρές στα ΑΤΜ κάθε φορά που η πολιτική ή οι αγορές κλονίζονταν.
Για τους Francesca Faella και Alejandro Zamora-Pérez, συγγραφείς της έκθεσης της ΕΚΤ, αυτά τα παραδείγματα δείχνουν μια σαφή τάση: όταν η σταθερότητα φαίνεται εύθραυστη, τα μετρητά ξαφνικά αποκτούν και πάλι σημασία.
Πρακτική και ψυχολογική ασφάλεια
Σύμφωνα με τη μελέτη, η χρησιμότητα των τραπεζογραμματίων δεν περιορίζεται μόνο στην αγορά τροφίμων ή καυσίμων. Τα μετρητά λειτουργούν εκτός διαδικτύου, γεγονός που τα καθιστά ανεκτίμητα όταν τα ψηφιακά συστήματα παρουσιάζουν βλάβες, είτε λόγω διακοπών ρεύματος, είτε λόγω κυβερνοεπιθέσεων, είτε λόγω τεχνικών προβλημάτων.
Υπάρχει όμως και μια ψυχολογική διάσταση. Η έκθεση σημειώνει ότι η κατοχή μετρητών προσφέρει «αίσθηση ασφάλειας και ελέγχου» σε μια εποχή που κυριαρχεί η αβεβαιότητα. Με άλλα λόγια, τα λίγα χαρτονομίσματα που φυλάσσονται στο σπίτι δεν χρησιμεύουν μόνο για συναλλαγές, αλλά και για να προσφέρουν ασφάλεια.
Ένα «παράδοξο» σε έναν κόσμο χωρίς μετρητά
Η σύσταση υπογραμμίζει αυτό που η ίδια η ΕΚΤ αποκαλεί παράδοξο. Σε όλη την Ευρώπη, η πορεία προς μια κοινωνία χωρίς μετρητά επιταχύνεται. Πολλά καταστήματα προτιμούν πλέον τις πληρωμές με κάρτα, μερικά δεν δέχονται καν νομίσματα, και οι νεότερες γενιές μεγαλώνουν με ελάχιστη επαφή με τα φυσικά χρήματα. Η Σουηδία έχει προχωρήσει τόσο πολύ στον ψηφιακό δρόμο που αυξάνονται οι ανησυχίες για το τι θα συμβεί σε όσους μένουν πίσω.
Την ίδια στιγμή που τα μετρητά φαίνεται να εξαφανίζονται, η ΕΚΤ επιχειρηματολογεί υπέρ της διατήρησής τους, όχι επειδή θέλει να γυρίσει τον χρόνο πίσω, αλλά επειδή η πρόσφατη ιστορία έχει δείξει ότι, όταν συμβαίνει κάτι απρόσμενο, το ψηφιακό χρήμα δεν είναι πάντα αρκετό.
Το μήνυμα δεν είναι να εγκαταλείψουμε την ψηφιακή ευκολία. Η ΕΚΤ προτρέπει τους Ευρωπαίους να σκεφτούν την ισορροπία: να απολαμβάνουν την ταχύτητα των ψηφιακών πληρωμών, αλλά να αναγνωρίζουν την ανθεκτικότητα των τραπεζογραμματίων.
Όπως το έθεσαν οι Faella και Zamora-Pérez, «η χρησιμότητα των μετρητών εντείνεται όταν απειλείται η σταθερότητα».
