Τον μακροπρόθεσμο προϋπολογισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης-που ακούει στο όνομα «Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο»-για την περίοδο 2028-2034, πρόκειται να παρουσιάσει σε λίγες ημέρες η Κομισιόν, μπροστά σε ένα δύσκολο γεωπολιτικό πλαίσιο, που έχει αλλάξει τους όρους ανταγωνισμού.
Το Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο καθορίζει πόσα χρήματα διατίθενται και σε ποιους τομείς – από τη γεωργία και τα περιφερειακά προγράμματα έως την έρευνα, την εκπαίδευση και την άμυνα.
Το τρέχον διεθνές σκηνικό-με την επιστροφή του Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο και την απειλή εμπορικών πολέμων– έχει αλλάξει ριζικά σε σύγκριση με το παρελθόν, γεγονός που θα έχει αντίκτυπο στη συζήτηση: «αν το 2020 ο μαύρος κύκνος της πανδημίας απαιτούσε έκτακτες δαπάνες, τώρα ο πόλεμος στην Ουκρανία και η κοινή άμυνα, το υψηλό κόστος της ενέργειας και η εχθρική εμπορική πολιτική της νέας κυβέρνησης Τραμπ απαιτούν έναν δομικά μεγαλύτερο προϋπολογισμό από αυτόν των κύκλων πριν από την Covid», δηλώνουν στη Ναυτεμπορική, Ευρωπαίοι διπλωμάτες.
Ο τρέχων πολυετής προϋπολογισμός 2021-2027, που εγκρίθηκε εν μέσω της πανδημίας Covid-19, προβλέπει τη διάθεση κάπου 1,2 τρισεκατομμυρίων ευρώ στην πολιτική συνοχής και την αγροτική οικονομία και κάπου 806 δισεκατομμύρια για το πρόγραμμα «Next Generation EU» με στόχο τη χρηματοδότηση των εθνικών σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας των κρατών μελών.
Τρεις προτεραιότητες
Η συζήτηση για τον νέο πολυετή προϋπολογισμό ξεκινά πάντως με πολύ διαφορετικές βάσεις από το 2020. Καταρχάς, όσον αφορά τους πόρους, επειδή στον νέο κύκλο τα 357 δισεκατομμύρια ευρώ σε δάνεια που συνήψε η ΕΕ στις κεφαλαιαγορές για τη χρηματοδότηση του Next Generation EU» θα πρέπει να αρχίσουν να αποπληρώνονται από το 2028 – πρόβλεψη είναι περίπου 25-30 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως- συμπεριλαμβανομένων των τόκων, που θα αποπληρωθούν έως το 2058.
Σύμφωνα με τις ίδιες πηγές, τρεις είναι οι σαφείς προτεραιότητες της Κομισιόν:
- Αποπληρωμή του κοινού χρέους για το NextGenerationEU , που χρησιμοποιήθηκε για την ανάκαμψη από την πανδημία Covid-19
- Ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας : Το νεοσύστατο Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανταγωνιστικότητας, που μερικές φορές αναφέρεται ως «μεγαταμείο», με στόχο την προώθηση της ευρωπαϊκής ανταγωνιστικότητας με σημαντικούς οικονομικούς πόρους ύψους περίπου 200 δισεκατομμυρίων ευρώ. Με αυτό το νέο ταμείο, η Επιτροπή σχεδιάζει μια ριζική στροφή προς έναν πιο ευέλικτο, πιο συγκεντρωτικό προϋπολογισμό. Οι πόροι του θα προέρχονται από τα υπάρχοντα ταμεία συνοχής και άλλα ταμεία.
- Η Αμυντική θωράκιση αποτελεί επίσης βασική προτεραιότητα και κατέχει εξέχουσα θέση στα σχέδια προϋπολογισμού. Τα έγγραφα που έχουν δημοσιευτεί μέχρι στιγμής καθιστούν σαφές ότι η χρηματοδότηση για την άμυνα, την ασφάλεια και τη διαχείριση κρίσεων πρόκειται να αυξηθεί σημαντικά.
Μεγάλες οι διαφωνίες
Η ΕΕ ετοιμάζεται πάντως να αντιμετωπίσει δύσκολες διαπραγματεύσεις στην κατάρτιση του επόμενου προϋπολογισμό της έως το 2034. Ειδικά, οι επενδύσεις στην άμυνα ανοίγουν την αέναη συζήτηση σχετικά με τις χώρες που αφιερώνουν περισσότερους πόρους.
«Οι οικονομικές προοπτικές δημιουργούν πάντα ένα μεγάλο χάσμα στην ΕΕ. Ενα χάσμα Βορρά- Νότου, αλλά και δεξιάς -αριστεράς, στο πολιτικό φάσμα», τονίζουν Ευρωπαίοι παράγοντες και εξηγούν: «Η αντιπαράθεση πηγάζει από την ανάγκη αύξησης του επόμενου πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου πέραν του 1% του ΑΕΠ που υποστηρίζει σήμερα τους λογαριασμούς της ΕΕ. Οι λόγοι είναι πολλαπλοί, που κυμαίνονται από την ανάγκη χρηματοδότησης μαζικών επενδύσεων στην άμυνα έναντι εξωτερικών απειλών έως τη διαδικασία ψηφιοποίησης και την πράσινη μετάβαση».
Για να αυξήσουν τα έσοδα, οι χώρες μέλη μπορούν να πληρώσουν περισσότερα με βάση το ΑΕΠ τους ή να καταφύγουν σε νέους μηχανισμούς είσπραξης , όπως ο μηχανισμός προσαρμογής των συνόρων άνθρακα ή η εμπορία εκπομπών. «Πολλά κράτη επιλέγουν να να εξισορροπήσουν τις εθνικές συνεισφορές, κάτι που αποτελεί τη ρίζα μεγάλου μέρους της αντίθεσης που εκφράζουν οι λεγόμενες «φειδωλές» χώρες του Βορρά.
Πριν από λίγες ημέρες, η Δανία αποχώρησε μάλιστα από την ομάδα των λεγόμενων «φειδωλών» χωρών , με επικεφαλής τη Γερμανία, την Ολλανδία, τη Σουηδία και την Αυστρία.
Ηδη, η νέα γερμανική κυβέρνηση, με επικεφαλής τον Φρίντριχ Μερτς, τάσσεται υπέρ της ανακατανομής του τρέχοντος προϋπολογισμού, ο οποίος λήγει το 2027, αντί της διοχέτευσης περισσότερων πόρων, με έμφαση στην άμυνα και την ανάπτυξη ενεργειακών υποδομών.
Αντιδράσεις από δεξιά και αριστερά
Η μάχη για τον επόμενο προϋπολογισμό της ΕΕ θα πρέπει επίσης να δοθεί τόσο στη δεξιά όσο και στην αριστερή πλευρά, του πολιτικού φάσματος. Η πρόεδρος της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, αντιμετωπίζει μια ευαίσθητη νομοθετική περίοδο, κατά την οποία το δικό της κόμμα, το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα, απαιτεί να διατεθούν περισσότεροι πόροι από το 1% του ΑΕΠ για την άμυνα.
Η ανάγκη για πόρους είναι σχεδόν καθολικά κοινή σε όλο το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Ωστόσο, οι Σοσιαλιστές, το δεύτερο μεγαλύτερο πολιτικό κόμμα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο μετά το Λαϊκό Κόμμα, έχουν διαφορετικές απόψεις σχετικά με τον τρόπο χρήσης αυτών των πόρων. Διαφωνούν με το σχέδιο της φον ντερ Λάιεν να μειώσει τους πόρους που διατίθενται για τα κοινωνικά δικαιώματα, όπως η εκπαίδευση των νέων και η ανεργία.
Τι λένε τα συνδικάτα
«Η σχεδιαζόμενη συγχώνευση διαφόρων χρηματοδοτικών κονδυλίων για το «Υπερταμείο» για την Ανταγωνιστικότητα θα μπορούσε να οδηγήσει σε απώλεια κονδυλίων που προορίζονται για κοινωνική πρόνοια, μέτρα κατάρτισης των εργαζομένων ή την περιφερειακή ανάπτυξη», όπως υποστηρίζουν τα ευρωπαϊκά συνδικάτα.
Για την Ευρωπαϊκή Συνομοσπονδία Συνδικάτων, είναι σαφές: «Η χρηματοδότηση της ΕΕ θα πρέπει να πηγαίνει μόνο σε εταιρείες που συμμορφώνονται με τις συλλογικές συμβάσεις και προσφέρουν καλές, δίκαιες συνθήκες εργασίας. Είναι απαράδεκτο τα χρήματα των φορολογουμένων, τα οποία κερδίζουν κυρίως οι εργαζόμενοι, να χρησιμοποιούνται εναντίον των συμφερόντων τους».
