Μπορεί η Ουκρανία να πολεμά τους Ρώσους εισβολείς εδώ και 18 μήνες, αλλά έχει καταφέρει να διατηρήσει σταθερή την παραγωγή και εξαγωγή σιτηρών, ιδίως σιταριού, διασφαλίζοντας τον ρόλο του στην παγκόσμια αγορά.
Για τη σοδειά 2023-2024, η Ουκρανική παραγωγή σιτηρών υπολογίζεται σε 20,5 εκατομμύρια τόνους, έναντι 20 εκατομμυρίων τόνων την προηγούμενη χρονιά και 33 εκατομμυρίων τόνων πριν από τον πόλεμο, σύμφωνα με την εταιρεία Agritel, που σχολιάζει την εξέλιξη της παγκόσμιας αγοράς σιταριού.
«Πρόκειται για ένα κατόρθωμα , που φυσικά εξακολουθεί να απειλείται , λόγω του ασταθούς γεωπολιτικού περιβάλλοντος», λέει ο Αλεξάντρ Μαρί, επικεφαλής αναλυτής για την αγορά αγροτικών προϊόντων. «Αυτό το αποτέλεσμα εξηγείται από τη μεγάλη ανθεκτικότητα που επέδειξαν οι Ουκρανοί αγρότες, οι οποίοι κατάφεραν να σπείρουν περισσότερα και σε μεγαλύτερη έκταση από ό,τι κατά την προηγούμενη σοδειά», εξηγεί ο Γάλλος ειδικός.
Προπολεμικά, η Ουκρανία, ήταν ο τέταρτος μεγαλύτερος εξαγωγέας σιταριού στον κόσμο. Η ρωσική εισβολή τον Φεβρουάριο του 2022, ανέτρεψε την ισορροπία που επικρατούσε σε αυτή τη ζωτική αγορά, θέτοντας τον κίνδυνο μιας επισιτιστικής κρίσης σε πλανητική κλίμακα. Ωστόσο, το Κίεβο δεν παραδέχεται την ήττα και συνεχίζει να κατέχει κεντρική θέση στην προμήθεια σιταριού.
Η αβεβαιότητα παραμένει πάντως ως προς την ικανότητα των Ουκρανών αγροτών για τη σοδειά 2024-2025. Θα έχουν τα μέσα να σπείρουν και να παράγουν υπό αυτές τις συνθήκες, καθώς η χώρα γίνεται τακτικά στόχος ρωσικών βομβαρδισμών;
Από τους 20,5 εκατομμύρια τόνους σιτηρών που παράγει, η Ουκρανία θα μπορέσει να εξάγει 13 εκατομμύρια, εκτιμά η Agritel. Και αυτό, ενώ η χώρα –εκτός από τον τερματισμό της συμφωνίας για την θαλάσσια μεταφορά σιτηρών- έχει δει μεγάλο μέρος των λιμενικών της εγκαταστάσεων στις ακτές της Μαύρης Θάλασσας, να καταστρέφεται από τους βομβαρδισμούς. «Αυτή τη στιγμή, αναφέρει η Agritel, το 30% των Ουκρανικών λιμενικών δυνατοτήτων στη Μαύρη Θάλασσα δεν λειτουργεί και το 50% θεωρείται ότι βρίσκεται σε κίνδυνο»
Η Ουκρανία χρειάστηκε να αναπτύξει εναλλακτικές οδούς για την εξαγωγή των σιτηρών της, καθώς έληξε με πρωτοβουλία της Μόσχας στις 17 Ιουλίου, η συμφωνία που είχε συναφθεί πέρυσι το καλοκαίρι με τη Ρωσία για την εξαγωγή σιτηρών από τα ουκρανικά λιμάνια.
«Διάδρομος αλληλεγγύης»
Ως εκ τούτου, οι θαλάσσιες μεταφορές αντικαταστάθηκαν εν μέρει από τις χερσαίες. Οδικώς και σιδηροδρομικώς μεταφέρονται πλέον 0,35 εκατομμύρια τόνοι σιτηρών το μήνα, χάρη σε έναν «διάδρομο αλληλεγγύης» που δημιούργησε η Ευρώπη, ο οποίος έχει καταργήσει τους τελωνειακούς δασμούς για τα ουκρανικά προϊόντα. Μέσω του Δούναβη επίσης, μεταφέρονται μηνιαίως, 1,3 εκατομμύρια τόνοι.
Ειδικότερα, η Ουκρανία έχει αναπτύξει δύο λιμενικές υποδομές που βρίσκονται στον Δούναβη-τα λιμάνια του Ρένι και του Ισμαίλ, τα οποία επιτρέπουν σε μικρότερα σκάφη να φτάσουν στην Κωνστάντζα, στη Ρουμανία, και το φορτίο τους στη συνέχεια να μεταφορτώνεται σε μεγαλύτερα πλοία. Η Ρουμανία, βελτιώνοντας τις μεταφορικές της υποδομές, θέλει μάλιστα να επιτρέψει να περάσουν τα σύνορα διπλάσια ουκρανικά σιτηρά από ό,τι πριν.
Σύμφωνα με τον Πρωθυπουργό της Ρουμανίας Μαρτσέλ Τσιολάκου ,η μηνιαία μεταφορά πρόκειται να αυξηθεί από δύο εκατομμύρια σε τέσσερα εκατομμύρια τόνους. «Ελπίζουμε ότι περισσότερο από το 60% των συνολικών εξαγωγών σιτηρών της Ουκρανίας θα διέρχεται μέσω της Ρουμανίας», πρόσθεσε.”
Η Ρουμανία είναι αυτή τη στιγμή η τρίτη πιο σημαντική χώρα διέλευσης για τα ουκρανικά σιτηρά, δήλωσε ο Ουκρανός πρωθυπουργός Ντένις Σμιχάλ. Το λιμάνι της Κωνστάντζας ήταν ήδη βασικό σημείο διέλευσης πριν η Ρωσία αποσυρθεί από τη διεθνή συμφωνία για τα σιτηρά τον Ιούλιο. Από τον Ιανουάριο έως τον Ιούλιο ,8,6 εκατομμύρια τόνοι μεταφέρθηκαν μέσω του ρουμανικού λιμανιού.
Αλλά και η Κροατία προσφέρθηκε επίσης να συμβάλει στην εξαγωγή ουκρανικών σιτηρών. «Συμφωνήσαμε για τη δυνατότητα χρήσης κροατικών λιμανιών στο Δούναβη και την Αδριατική για τη μεταφορά ουκρανικών σιτηρών», δήλωσε ο Ουκρανός υπουργός Εξωτερικών Ντμίτρο Κουλέμπα μετά από συνάντηση με τον Κροάτη ομόλογό του Γκόρνταν Γκρλίτς Ράντμαν στις αρχές Αυγούστου. Τώρα θα πρέπει να διευκρινιστεί ποιες διαδρομές θα ήταν κατάλληλες για αυτό.
Ωστόσο, αρκετές γειτονικές χώρες της Ουκρανίας, όπως η Πολωνία και η Ουγγαρία, εμποδίζουν τη μεταφορά σιτηρών μέσω των εθνικών τους συνόρων. Ο λόγος είναι ότι πολλοί αγρότες φοβούνται μια πτώση των τιμών εάν τα ουκρανικά σιτηρά κατακλύσουν την αγορά
Όμως, παρά τις καλές προοπτικές για τη συγκομιδή 2023-2024, το γεωπολιτικό πλαίσιο καθιστά επισφαλείς τις ουκρανικές εξαγωγές. «Η εκτίμησή μας λαμβάνει υπόψη ότι θα παραμείνουν ανοικτά, όλα τα λιμάνια που λειτουργούν αυτή τη στιγμή. Αλλά αν αποκλειστούν τα λιμάνια που κινδυνεύουν, αυτό θα μειώσει τον ρυθμό των εξαγωγών, επιδεινώνοντας περαιτέρω την παγκόσμια.
Η ρωσική κυριαρχία παραμένει
Και αν η Ουκρανία έχει καταφέρει να διατηρήσει την παραγωγή σιταριού της, η Ρωσία από την πλευρά της εξακολουθεί να διασφαλίζει την κυριαρχία της όσον αφορά τις εξαγωγές. «Αυτή τη στιγμή, η Ρωσία κυριαρχεί στο εμπόριο σιτηρών», τονίζει ο Αλεξάντρ Μαρί. «Η Μόσχα μπορεί εφέτος να επιτύχει νέο ρεκόρ εξαγωγών , με 49 εκατομμύρια τόνους, έναντι 48,1 εκατομμυρίων, πέρυσι. Το μερίδιο αγοράς της Ρωσίας θα πλησίαζε τότε, για πρώτη φορά, το ένα τέταρτο του παγκόσμιου εμπορίου», προσθέτει.
Οι ρωσικές εξαγωγές είναι πάνω απ’ όλα «ουσιαστικές για την παγκόσμια ισορροπία που αυτή τη στιγμή είναι επισφαλής» , προσθέτει ο αναλυτής σύμφωνα με τον οποίο «χωρίς αυτές τις εξαγωγές, η αγορά θα ήταν υποχρεωμένη να βρει εναλλακτικές λύσεις».
