Σταδιακά αρχίζουν να ξεκαθαρίζουν διάφορα σημεία του ευρωπαϊκού σχεδίου «ReArm Europe» αν και υπάρχουν ακόμα αρκετοί άγνωστοι Χ που μένει να διευκρινιστούν το επόμενο χρονικό διάστημα. Το ζήτημα ενεργοποίησης της εθνικής ρήτρας διαφυγής, με βάση τους νέους δημοσιονομικούς κανόνες, αποτελεί ένα από τα ζητήματα που συζητήθηκε τις δύο προηγούμενες ημέρες μεταξύ των υπουργών Οικονομικών στις Βρυξέλλες.
Όπως αποκάλυψε ο Επίτροπος Οικονομίας και Ανταγωνιστικότητας Βάλντις Ντομπρόβσκις, η πρόταση της Κομισιόν είναι η εθνική ρήτρα διαφυγής να ενεργοποιηθεί για περιορισμένο χρονικό διάστημα, 4 ετών, δίνοντας τη δυνατότητα στα κράτη-μέλη να αυξήσουν τις αμυντικές τους δαπάνες έως και κατά 1,5% του ΑΕΠ ετησίως. Μάλιστα η Κομισιόν θα προχωρήσει στην έκδοση κατευθύνσεων για το πώς τα ίδια τα κράτη θα υποβάλλουν το σχετικό αίτημα. Σύμφωνα με τον κ. Ντομπρόβσκις οι τελικές προτάσεις της Κομισιόν αποτελούν ζήτημα εβδομάδος ή εβδομάδων.
Δεδομένου ότι οι λεπτομέρειες για το πώς θα λειτουργήσει ακριβώς η ρήτρα διαφυγής είναι ακόμα υπό επεξεργασία, αρμόδιες πηγές εξηγούσαν στη «Ν» ότι η βασική ιδέα είναι η «εξαίρεση» των πρόσθετων αμυντικών δαπανών πάνω από τα αρχικά επίπεδα τα οποία όμως δεν έχουν ακόμα καθοριστεί. Αυτό άλλωστε αποτελεί κι ένα από τα θέματα συζήτησης μεταξύ των χωρών-μελών. Βασικό μέλημα της ελληνικής πλευράς είναι να επωφεληθεί στο μεγαλύτερο δυνατό βαθμό (με αμυντικές δαπάνες κοντά στο 3% του ΑΕΠ ετησίως) δίνοντας της τη δυνατότητα να δημιουργηθεί δημοσιονομικός χώρος για παρεμβάσεις με όφελος για τους Έλληνες πολίτες.
Μιλώντας χθες στο ευρωκοινοβούλιο η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα Φον Ντερ Λάιεν αναφερόμενη στη ρήτρα διαφυγής σημείωσε ότι «σήμερα ξοδεύουμε λίγο λιγότερο από το 2% του ΑΕΠ μας στην άμυνα. Κάθε ανάλυση συμφωνεί ότι πρέπει να κινηθούμε προς το 3%. Ολόκληρος ο ευρωπαϊκός προϋπολογισμός φτάνει μόνο το 1% του ΑΕΠ μας. Είναι λοιπόν προφανές ότι το μεγαλύτερο μέρος των νέων επενδύσεων μπορεί να προέλθει μόνο από τα κράτη μέλη. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ενεργοποιούμε την εθνική ρήτρα διαφυγής… Και προτείνουμε να ενεργοποιηθεί με ελεγχόμενο, χρονικά περιορισμένο και συντονισμένο τρόπο – για όλα τα κράτη μέλη».
Το νέο χρηματοδοτικό εργαλείο SAFE
Πέρα από τη ρήτρα διαφυγής ως εργαλείο χρηματοδότησης προωθείται η δημιουργία ενός νέου Ταμείου ύψους 150 δις. ευρώ που θα ονομάζεται «SAFE», δηλαδή «Δράση για την Ασφάλεια στην Ευρώπη, το οποίο έχει κεντρίσει το ενδιαφέρον των χωρών-μελών.
Το νέο «Ταμείο» θα προσφέρει στα κράτη-μέλη δάνεια για αμυντικές επενδύσεις. «Θα μπορούσαν να επικεντρωθούν σε μερικούς επιλεγμένους τομείς στρατηγικών δυνατοτήτων, από την αεράμυνα έως τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη, από τους στρατηγικούς μηχανισμούς στον κυβερνοχώρο, για να αναφέρουμε μερικά – έτσι ώστε να μεγιστοποιήσουμε τον αντίκτυπο των επενδύσεών μας» επεσήμανε η πρόεδρος της Κομισιόν.
Διευκρίνισε μάλιστα ότι αυτά τα δάνεια θα πρέπει να χρηματοδοτήσουν αγορές από ευρωπαίους παραγωγούς, για να βοηθήσουν στην ενίσχυση της ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας. «Οι συμβάσεις θα πρέπει να είναι πολυετείς, ώστε να παρέχεται στον κλάδο η προβλεψιμότητα που χρειάζεται. Και τέλος, θα πρέπει να δοθεί έμφαση στις κοινές προμήθειες».
Μάλιστα το προηγούμενο χρονικό διάστημα η κα Φον Ντερ Λάιεν είχε υποστηρίξει ότι με βάση τις εκτιμήσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, χρήση του συγκεκριμένου εργαλείου θα μπορούσαν να κάνουν περίπου 20 χώρες-μέλη καθώς ορισμένα κράτη έχουν τη δυνατότητα να δανείζονται από τις αγορές με χαμηλότερο επιτόκιο.
Ο ρόλος του ESM
Στην προσπάθεια εξεύρεσης κεφαλαίων για την ενίσχυση των αμυντικών δαπανών φαίνεται ότι μπορεί να παίξει ρόλο και ο Eυρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας (ESM) μέσω μια νέας πιστωτικής γραμμής για αμυντικές δαπάνες. Ωστόσο μένει να φανεί αν οι όροι που θα συνοδεύουν αυτή την πιστωτική γραμμή θα είναι «ελκυστικοί» για τα κράτη-μέλη.
Υπενθυμίζεται ότι το παζλ των «εργαλείων» του «ReArm Europe» συμπληρώνουν:
- η αναθεώρηση των κανονισμών συνοχής ώστε οι χώρες-μέλη να μπορούν να ανακατευθύνουν ορισμένα από τα μη δεσμευμένα κεφάλαιά τους σε έργα που σχετίζονται με την άμυνα (υποδομή ή έρευνα και ανάπτυξη)
- η κινητοποίηση ιδιωτικών κεφαλαίων για επενδύσεις στην άμυνα με τη βοήθεια της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων.
