Ένα εκτενές ντοκιμαντέρ για την κρίση στην ευρωζώνη με επίκεντρο την Ελλάδα και τους υπαρκτούς κινδύνους του Grexit από το 2009 έως τη μεγάλη νύχτα της 12 Ιουλίου του 2015 παρουσιάζει το BBC. Η κρίση του ευρώ παρουσιάζεται βήμα βήμα από τα χείλη των πρωταγωνιστών αυτής της 10ετίας: Γιώργος Παπανδρέου, Νικολά Σαρκοζί, Άγκελα Μέρκελ, Χέρμαν Βαν Ρόμπαϊ, Ντόναλντ Τουσκ, Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ, Ντομινίκ Στρος Καν, Γιάνης Βαρουφάκης, Φρανσουά Ολάντ, Ματέο Ρέντσι…
«Προσπαθούσαμε να σώσουμε την Ευρώπη από το χείλος του γκρεμού», σχολιάζει την κατάσταση στην Ε.Ε. ο πρώην πρόεδρος της Γαλλίας Νικολά Σαρκοζί.
«Σε αυτό το επεισόδιο, μία από τις μικρές οικονομίες της Ευρώπης φέρνει το πιο αισιόδοξο σχέδιο της Ε.Ε. (το ευρώ) στα όρια της κατάρρευσης», αναφέρεται στο ρεπορτάζ με τίτλο «Going for Broke» για να ξετυλιχθεί σιγά σιγά το κουβάρι κρίσης, «η οποία ξεκίνησε στην Ελλάδα, όπου επί χρόνια οι κυβερνήσεις ξόδευαν περισσότερα απ’ όσα μπορούσαν – και το έκρυβαν».
Όταν ο Γιώργος Παπανδρέου ενημέρωσε του Έλληνες ότι η χώρα κινδυνεύει να πτωχεύσει, το ευρώ βρισκόταν ήδη σε κίνδυνο, αναφέρει το ντοκιμαντέρ του BBC. Υπό αυτόν τον κίνδυνο, η Άγκελα Μέρκελ και ο τότε υπουργός Οικονομικών Βόλφγκανγκ Σόιμπλε ανακοίνωσαν στην Μπούτεστανγκ την απόφασή τους να στηρίξουν την Ελλάδα, για να σώσουν το ευρώ.
Έτσι η Ελλάδα έφθασε στο πρώτο πρόγραμμα στήριξης και το πρώτο μνημόνιο. Ήταν 23 Απριλίου 2010 όταν ο τότε πρωθυπουργός, Γιώργος Παπανδρέου, ανακοίνωνε με φόντο το γραφικό Καστελόριζο την προσφυγή στο μηχανισμό στήριξης για ένα δάνειο έως 110 δισ. ευρώ. Είχαν προηγηθεί οι αποκαλύψεις για την πραγματική έκταση του δημοσιονομικού ελλείματος και η εκτίναξη των αποδόσεων των ομολόγων, που έκλεισε ουσιαστικά τις πόρτες των αγορών στη χώρα.
Πολύ σύντομα έγινε εμφανές ότι παρά τις περικοπές σε μισθούς και συντάξεις, το μαχαίρι στα επιδόματα, τις αλλαγές σε συνταξιοδοτικό και σύστημα υγείας, την αύξηση του ΦΠΑ και άλλων φόρων και το δειλό αρχικά άνοιγμα κλειστών επαγγελμάτων, η χώρα βρισκόταν πολύ μακριά από το να διακρίνει το φως στο τούνελ. Τον Οκτώβριο του 2011 η Ε.Ε. συγκαλούσε έκτακτη Σύνοδος Κορυφής για την αντιμετώπισης της κρίσης χρέους στην Ευρωζώνη, με επίκεντρο την Ελλάδα.
Τα ξημερώματα της 27ης Οκτωβρίου ανακοινώθηκε συμφωνία για αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους και ένα δεύτερο πρόγραμμα στήριξης. «Από τότε που ξέσπασε η κρίση στην Ελλάδα, η ανεργία υπερδιπλασιάστηκε. Περισσότεροι από το ένα τρίτο των Ελλήνων βρίσκονταν στα όρια της φτώχειας. Υπό το βάρος των διαδηλώσεων, ο πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου αποφασίσει να θέσει τη συμφωνία σε δημοψήφισμα. “Ήταν μία τρέλα”», υπογραμμίζει ο Νικολά Σαρκοζί, ο οποίος επέμεινε μέχρι κεραίας τότε ότι ένα δημοψήφισμα – έστω για το πρόγραμμα και όχι για την παραμονή ή όχι της Ελλάδας στο ευρώ, όπως υποστήριζε ο Γ. Παπανδρέου – θα ήταν «ταπεινωτικό».
«Βλέπαμε να γίνεται κομμάτια ό,τι προσπαθούσαμε τόσα χρόνια να πετύχουμε», επισημαίνει από την πλευρά του ο πρώτος πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Χέρμαν Βαν Ρόμπαϊ. Ο Γιώργος Παπανδρέου ακύρωσε εν τέλει το δημοψήφισμα. Και παραιτήθηκε.
Το 2011 ήταν η πιο επικίνδυνη στιγμή – έως τότε τουλάχιστον για το ευρώ. Η κρίση του ευρώ ήταν στην κορυφή της ατζέντας της Συνόδου της G20 στις Κάννες, και όχι μόνο για τους Ευρωπαίους.
Η Ιταλία βρισκόταν επίσης στο επίκεντρο της κρίσης, κυρίως λόγω της άρνησης του τότε πρωθυπουργού Σίλβιο Μπερλουσκόνι να δεχτεί το πρόβλημα, επιμένοντας ότι η ιταλική είναι μία ισχυρή οικονομία. «Δεν είναι το πρόβλημα η Ιταλία, το πρόβλημα είσαι εσύ», του έλεγε τότε ο Σαρκοζί, σύμφωνα με όσα καταθέτει ο ίδιος στο ντοκιμαντέρ. Ο Μπερλουσκόνι ωστόσο δήλωνε αποφασισμένος να παραμείνει στη θέση του, καθώς δεν πίστευε ότι «κανείς άλλος στην Ιταλία, θα μπορούσε να υπερασπιστεί τα συμφέροντα της χώρας». Η αποφασιστικότητα αυτή δεν διήρκεσε πολύ. Λίγο αργότερα παραιτήθηκε.
Στα χρόνια που ακολούθησαν, λαϊκά κινήματα – είτε από τα δεξιά είτε από τα αριστερά – κέρδισαν σημαντικό έδαφος, κυρίως λόγω της δυσαρέσκειας για τα σκληρά μέτρα λιτότητας, αναφέρει το BBC. «Στην Ελλάδα, όπου η κρίση είχε αρχίσει πέντε χρόνια πρωτύτερα, ο αριστερός ΣΥΡΙΖΑ κέρδισε τις εκλογές και ο Αλέξης Τσίπρας έγινε ο πρωθυπουργός της πρώτης λαϊκής κυβέρνησης της Ε.Ε.».
Δύο εβδομάδες αργότερα, ο υπουργός Οικονομικών Γιάνης Βαρουφάκης βρισκόταν στις Βρυξέλλες για το πρώτο του Eurogroup. «Ήρθε με υπερβολική αυτοπεποίθηση, και ξέρετε οι υπουργοί Οικονομικών σε αυτές τις συναντήσεις είναι πολύ προσγειωμένοι», σχολιάζει ο πρώην πρόεδρος του Eurogroup Γερούν Ντέισελμπλουμ ενθυμούμενος εκείνη την επεισοδιακή συνάντηση και το τηλεφώνημα του Έλληνα υπουργού με τον Πρωθυπουργό, το οποίο διήρκεσε μία ώρα και εξαγρίωσε τον Σόιμπλε, με αποτέλεσμα να αποχωρήσει.
Σε αυτή τη φάση μάλιστα, ο Ντέισελμπλουμ αποκαλύπτει ότι θεώρησε πως ήταν καλύτερο να συνομιλεί με τον ίδιο τον Αλέξη Τσίπρα. Αυτό και έκανε. Βρήκε τον Έλληνα πρωθυπουργό με τον οποίο συζήτησε και κατέληξε στο ότι ήταν πολύ λογικός και αντιλαμβανόταν ότι «έπρεπε να συνεχίσουμε μαζί».
Η τελική βόμβα έπεσε τον Ιούνιο του 2015, όταν επιστρέφοντας από τις Βρυξέλλες, ο Αλέξης Τσίπρας ενημέρωσε μέσω τηλεδιάσκεψης τον Γάλλο πρόεδρο Φρανσουά Ολάντ και την Άγκελα Μέρκελ ότι θα θέσει το κείμενο της συμφωνίας σε δημοψήφισμα. Σε ξεχωριστή συνομιλία τους ο Γάλλος πρόεδρος και η Γερμανίδα καγκελάριος συνειδητοποίησαν πλέον ότι ο κίνδυνος του Grexit ήταν πολύ σοβαρός.
Η είδηση έπιασε τους Ευρωπαίους ηγέτες εξαπίνης, αναφέρεται στο ντοκιμαντέρ. Ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ντόναλντ Τουσκ έκρουσε τον κώδωνα του κινδύνου στον Έλληνα πρωθυπουργό, εξηγώντας του χαρακτηριστικά: «Ξέρεις και άλλες χώρες μπορούν να διοργανώσουν δικά τους δημοψηφίσματα. Σκέψου τι θα γινόταν εάν ρωτούσαν τους λαούς τους εάν θέλουν να πληρώσουν το ελληνικό χρέος».
Στις 5 Ιουλίου του 2015, ο ελληνικός λαός είπε «όχι» στη συμφωνία. Ο Γιάνης Βαρουφάκης πήγε να συναντήσει το ίδιο βράδυ τον Πρωθυπουργό στο γραφείο του, όπου τον βρήκε «βυθισμένο όσο ποτέ» στην καρέκλα του. «Μου είπε: “Τα κάναμε θάλασσα”».
«Εσύ κέρδισες, η Ελλάδα έχασε», είχε μόλις πει ο Ολάντ στον Πρωθυπουργό, από τους πρώτους που του τηλεφώνησαν μετά την ανακοίνωση του αποτελέσματος. Ο Αλέξης Τσίπρας καταλάβαινε ότι δεν είχε άλλη επιλογή από το να επιστρέψει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων αφού ήταν σαφές πως ήθελε την Ελλάδα εντός της ευρωζώνης. Ο Γιάνης Βαρουφάκης υπέβαλε την παραίτησή του.
Ο κίνδυνος αυτός ήταν περισσότερο από σαφής, όταν πριν από την έκτακτη κρίσιμη Σύνοδο Κορυφής, ο Σόιμπλε μοίρασε στους Ευρωπαίους ηγέτες έγγραφο, στο οποίο προβλεπόταν ότι η Ελλάδα είτε θα δεχόταν τους όρους της συμφωνίας είτε θα αποχωρούσε από το ευρώ για πέντε χρόνια. Για όλους ωστόσο ήταν ξεκάθαρο, σχολιάζει ο Ντόναλντ Τουσκ ότι «εάν φύγεις, φεύγεις για τα καλά».
Σύμφωνα με τον Ντέισελμπλουμ, ορισμένοι Ευρωπαίοι ηγέτες στην αρχή εκείνης της συνόδου κορυφής στράφηκαν κατά του Πρωθυπουργού και της ελληνικής κυβέρνησης, λέγοντας πως ήταν «ψεύτες» ενώπιον του ελληνικού λαού με τις υποσχέσεις που είχαν δώσει.
Περί τις 4.00 τα ξημερώματα, ο Τουσκ εκτιμούσε ότι είχε επιτέλους επιτευχθεί συμφωνία. Λάθος. «Ο Τσίπρας είπε ότι δεν μπορούσε να αποδεχθεί τους όρους που προσφέραμε. Το πρόβλημά του ήταν ότι τα έσοδα από τις ιδιωτικοποιήσεις δεν θα επενδύονταν στο μέλλον της Ελλάδας», θυμάται ο Ολάντ. «Η Μέρκελ είπε “αποκλείεται”. “Χρειαζόμαστε αυτά τα λεφτά για να μειώσουμε το χρέος σας. Πρέπει να μας αποπληρώσετε”», συνεχίζει τη διήγηση ο Γερούν Ντέισελμπλουμ.
Τον λόγο στο ντοκιμαντέρ παίρνει ο τότε πρωθυπουργός της Ιταλίας Ματέο Ρέντσι για να περιγράψει πώς έπειτα από μία δύσκολη νύχτα τον ξύπνησε κακήν κακώς ο Ολάντ για να τον προειδοποιήσει ότι η Μέρκελ είναι έτοιμη για το Grexit και συνεπώς είναι απαραίτητος ο συμβιβασμός.
Σύμφωνα με τα λεγόμενα του Ρέντσι, πήγε και βρήκε ο ίδιος τη Μέρκελ για να την προειδοποιήσει με τη σειρά του ότι ένα Grexit είναι η «πιο ανόητη απόφαση για την Ευρώπη».
Ο κ. Τουσκ περιγράφει στη συνέχεια πώς συγκέντρωσε τους βασικούς πρωταγωνιστές στο γραφείο του και τους είπε ότι δεν επρόκειτο να φύγουν αν δεν κατέληγαν σε συμφωνία, η οποία τελικά επετεύχθη το επόμενο πρωί, με την Άγκελα Μέρκελ να δέχεται ότι το ένα τέταρτο των εσόδων του ταμείου ιδιωτικοποιήσεων θα μπορούσε να επενδυθεί στην ελληνική οικονομία.
Ο Αλέξης Τσίπρας κατέληξε στη «λιγότερο αρνητική επιλογή», όπως είπε σε κατοπινή του συνέντευξη, και «η Ελλάδα θα παρέμενε στην ευρωζώνη με ένα τεράστιο δάνειο 86 δισ. ευρώ». Οι όροι όμως της συμφωνίας ήταν πολύ χειρότεροι από εκείνους πριν από το δημοψήφισμα», σχολιάζει το BBC.
Κατά την επίσημη δήλωσή του ο Ντόναλντ Τουσκ ήταν έτοιμος να δανειστεί κάτι από Σάιξπηρ, όταν συνεργάτης του του άφησε ένα σημείωμα: «We have agreekment». Με το λογοπαίγνιο της συμφωνίας για την Ελλάδα έκλειναν εκείνες οι δραματικές 17 ώρες διαπραγματεύσεων.
«Ο Αλέξης Τσίπρας επανεξελέγη δύο μήνες αργότερα. Όπως ο Τσίπρας, οι Έλληνες κοίταξαν καλύτερα στον γκρεμό και αποφάσισαν ότι ήταν καλύτερα μέσα στο ευρώ παρά έξω στο κρύο. Η Ευρωπαϊκή Ένωση είχε επιβιώσει από τη μεγαλύτερη κρίση», καταλήγει το BBC προλογίζοντας «τα χειρότερα» τα οποία έφερε η μεταναστευτική κρίση και τα οποία θα παρουσιάσει σε επόμενο ντοκιμαντέρ του.
naftemporiki.gr
