Της Νατάσας Στασινού
[email protected]
H EKΤ ετοιμάζει για ισχυρές τονωτικές ενέσεις στη ζώνη του ευρώ και ο Ντόναλντ Τραμπ δεν σταματάει τις επιθέσεις στην Fed, την οποία κατηγορεί ότι με την «αφέλειά» της καταστρέφει τις προοπτικές της αμερικανικής οικονομίας. Για εκείνον το κλειδί της ανάπτυξης βρίσκεται στα επιτόκια, για αυτό και θα ήθελε έναν… Ντράγκι στο τιμόνι της αμερικανικής νομισματικής αρχής. Σε μία από τις τελευταίες αναρτήσεις του ζήτησε να μηδενιστούν ή και να οδηγηθούν σε αρνητικό έδαφος. Τα αρνητικά επιτόκια είναι μία ιδέα, που έχει ήδη εφαρμοστεί εδώ και χρόνια στην Ευρώπη και την Ιαπωνία. Έχουν φέρει όμως τα επιδιωκόμενα αποτελέσματα;
Η σύντομη απάντηση είναι «όχι». Αν και σε καμία από τις πέντε οικονομίες, που έχουν υιοθετήσει αρνητικά επιτόκια, κανείς δεν μπορεί να πει με βεβαιότητα εάν τα πράγματα θα ήταν καλύτερα ή χειρότερα χωρίς αυτά, σε καμία περίπτωση δεν έχουμε δει δυναμική ανάκαμψη διαρκείας. Το μόνο ξεκάθαρο κέρδος φαίνεται να είναι η μεγάλη πτώση στο κόστος δανεισμού των κυβερνήσεων. Για την υπόλοιπη οικονομία είναι θολή, αφού πληθαίνουν οι διαμαρτυρίες από τις τράπεζες, που τονίζουν ότι κατατρώνε τα κέρδη τους και έτσι περιορίζουν τη δυνατότητά τους να ανοίξουν τις στρόφιγγες για νοικοκυριά και επιχειρήσεις.
Η ΕΚΤ κρατάει στο μηδέν το βασικό επιτόκιο δανεισμού, αλλά δεν δίστασε να οδηγήσει υπό το μηδέν το καταθετικό επιτόκιο, σε μία προσπάθεια να αποθαρρύνει τις τράπεζες να «παρκάρουν» τα χρήματά τους σε αυτήν και να τις αναγκάζει να τα ρίξουν στην πραγματική οικονομία. Το καταθετικό επιτόκιο είναι τώρα στο -0,4% και θα οδηγηθεί πιθανότατα εντός της ημέρας στο -0,5%. Μέχρι στιγμής δεν έχει προσφέρει ιδιαίτερη τόνωση ούτε στο ΑΕΠ ούτε στον πληθωρισμό που μένει πολύ μακριά από το στόχο του 2%. Το παρακάτω γράφημα του Reuters είναι αποκαλυπτικό.
Η Iαπωνία ακολούθησε το δρομο των αρνητικών επιτοκίων το 2016 και τα αποτελέσματα είναι ακόμη πιο φτωχά από εκείνα στη ζώνη του ευρώ.
Όσο για τη Σουηδία, είδε πράγματι κάποιους καρπούς από τις προσπάθειες που άρχισε το 2015 οδηγώντας το κόστος δανεισμού υπό το μηδέν. Τόσο η ανάπτυξη όσο και ο πληθωρισμός ανέβασαν ταχύτητα. Όσο όμως περνάει ο χρόνος τόσο περιορίζεται και ο θετικός αντίκτυπος.
Στην Ελβετία, που έχει ωθήσει τα επιτόκια βαθύτερα σε αρνητικό έδαφος, από οποιαδήποτε άλλη περιοχή, η υποτίμηση του ελβετικού φράγκου έδωσε στήριγμα στις εξαγωγές, που όμως αποδείχθηκε προσωρινό.
Στη Δανία τα αρνητικά επιτόκια είναι πραγματικότητα από το 2012 και ενώ έδωσαν ώθηση για ένα σημαντικό διάστημα στην ανάπτυξη, απέτυχαν να τονώσουν τον πληθωρισμό.
Πάντως σε μελέτη του τον περασμένο Φεβρούαριο το ΔΝΤ υποστήριζε πως τα αρνητικά επιτόκια μπορούν να αναδειχθούν υπό προϋποθέσεις σε εφικτή και αποτελεσματική λύση για τις κεντρικές τράπεζες. Ποιες είναι οι προϋποθέσεις αυτές; Η κυριότερη θα ήταν να έχουμε έναν κόσμο χωρίς μετρητά. Και αυτό σίγουρα δεν το έχουμε ακόμη.
Όπως εξηγούν στη μελέτη οι ειδικοί του Ταμείου μία κεντρικη τράπεζα θα μπορούσε να μειώσει το βασικό επιτόκιό της από το 2 στο -4% προκειμένου να αντιμετωπίσει άμεσα μία σοβαρή ύφεση, καθώς σε έναν κόσμο χωρίς μετρητά δεν υπάρχει κατώτερο όριο για τα επιτόκια.
Το επιτόκιο θα περνούσε στις τραπεζικές καταθέσεις, τα δάνεια και τα ομόλογα. Χωρίς μετρητά, οι καταθέτες θα έπρεπε να πληρώσουν για να κρατήσουν τα χρήματά τους στην τράπεζα. Αυτό θα καθιστούσε την κατανάλωση και τις επενδύσεις πολύ πιο ελκυστική επιλογή. Θα έδινε ώθηση στις χορηγήσεις δανείων, θα τόνωνε τη ζήτηση και κατά συνέπεια την οικονομία.
Όταν υπάρχουν διαθέσιμα μετρητά, τα χρήματα μπορεί να μην μπαίνουν σε τραπεζικούς λογαριασμούς, αλλά μένουν στο σπίτι, κάτω από το στρώμα και δεν περνούν εύκολα στην κατανάλωση.
