Από την έντυπη έκδοση
Της Ιουλίας Ζαφόλια
[email protected]
Την προσοχή των επενδυτών σχετικά με τα CFDs (συμβόλαια επί διαφορών), Forex (παράγωγα επί συναλλάγματος) και άλλα κερδοσκοπικά επενδυτικά προϊόντα εφιστά η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς, με αφορμή έναν σημαντικό αριθμό καταγγελιών επενδυτών οι οποίοι αναφέρονται σε σημαντικές ζημίες συναλλασσόμενοι στα εν λόγω εξωχρηματιστηριακά παράγωγα.
Τα εξωχρηματιστηριακά παράγωγα χρησιμοποιούνται για κερδοσκοπικούς σκοπούς και εξ ορισμού είναι πολύπλοκα, ενώ εμπεριέχουν κινδύνους για τους επενδυτές, επισημαίνει η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς, προσθέτοντας πως με βάση μελέτες των εθνικών εποπτικών αρχών, οι επενδυτές που προβαίνουν σε τοποθετήσεις σε εξωχρηματιστηριακά παράγωγα, στις περισσότερες περιπτώσεις έχουν απώλειες στα κεφάλαια που επένδυσαν. Παρ’ όλα αυτά, τα εν λόγω παράγωγα διαφημίζονται ευρέως στο ευρύ επενδυτικό κοινό εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης, κυρίως μέσω διαδικτυακών πλατφορμών.
Παράλληλα, έχουν παρατηρηθεί περιπτώσεις κατά τις οποίες τα εξωχρηματιστηριακά παράγωγα διατίθενται στο επενδυτικό κοινό από μη αδειοδοτημένες και μη εποπτευόμενες οντότητες, γεγονός το οποίο αυξάνει τον κίνδυνο πρόκλησης βλάβης στους επενδυτές.
Τα σημαντικότερα θέματα που πρέπει να γνωρίζει ο υποψήφιος επενδυτής και οι κίνδυνοι από την τοποθέτηση σε εξωχρηματιστηριακά παράγωγα αφορούν τα εξής στοιχεία:
Βασικό χαρακτηριστικό των εξωχρηματιστηριακών παραγώγων είναι ότι εμπεριέχουν μόχλευση (leverage). Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι η αξία της τοποθέτησης είναι πολλαπλάσια του χρηματικού ποσού που απαιτείται ως περιθώριο (margin).
Ο πολλαπλασιαστής αυτός καλείται «συντελεστής μόχλευσης» και προσδιορίζεται από την Εταιρεία Παροχής Επενδυτικών Υπηρεσιών. Είναι αυτονόητο ότι όσο υψηλότερος είναι ο συντελεστής αυτός τόσο μεγαλύτερα είναι τα κέρδη ή οι ζημίες του επενδυτή. Επίσης, λόγω του ότι το ποσό του περιθωρίου που απαιτείται για μία συναλλαγή είναι πολύ χαμηλότερο από τη συνολική αξία της συναλλαγής, είναι δυνατό να δημιουργηθεί η εντύπωση στον επενδυτή ότι η συγκεκριμένη τοποθέτηση έχει χαμηλό κόστος και επομένως είναι ελκυστική (κίνδυνος μόχλευσης).
Στην πραγματικότητα, όμως, είναι πιθανόν τυχόν ζημίες λόγω της μόχλευσης να διογκωθούν, με αποτέλεσμα να υπερκαλύψουν το διαθέσιμο περιθώριο και να απαιτηθεί από την εταιρεία η καταβολή πρόσθετων κεφαλαίων από μέρους του επενδυτή (κίνδυνος ρευστότητας).
Επίσης, τα εξωχρηματιστηριακά παράγωγα δεν είναι τυποποιημένα χρηματοπιστωτικά μέσα, δεν αφορούν δηλαδή σε κάποιο συγκεκριμένο χρηματοπιστωτικό μέσο, αλλά περιλαμβάνουν μια ευρύτερη γκάμα, όπως μετοχές, νομίσματα, αγαθά κ.λπ. Επίσης, ορισμένα από τα βασικά χαρακτηριστικά τους, όπως ο συντελεστής μόχλευσης, οι χρεώσεις, καθώς και οι βασικοί όροι της σύμβασης, μπορεί να διαφέρουν ανάλογα με τον πάροχο του συγκεκριμένου παραγώγου.
Λόγω της μεταβλητότητας των αγορών οι τιμές των υποκείμενων μέσων είναι πιθανό να μεταβάλλονται συχνά (κάθε δευτερόλεπτο/λεπτό/ώρα/ημέρα) και σε συνδυασμό με το ύψος της μόχλευσης να μεταβάλλουν σε σύντομο χρονικό διάστημα τις αξίες και τις αποδόσεις των εξωχρηματιστηριακών παραγώγων. Επομένως οι επενδυτές πρέπει να παρακολουθούν καθημερινά την πορεία της τοποθέτησής τους, προκειμένου να είναι σε θέση να λάβουν άμεσα τα κατάλληλα μέτρα όταν αυτό απαιτηθεί.
Οι εταιρείες συχνά παρέχουν ελκυστικά πακέτα προσφορών προκειμένου να προσελκύσουν τους υποψήφιους πελάτες.
Ειδικότερα, μπορεί να προσφέρουν «bonus εισόδου», χαμηλές χρεώσεις για τις πρόσθετες υπηρεσίες που παρέχουν, καθώς και δωρεάν συναλλαγές σε περιβάλλον προσομοίωσης (test environment), με σκοπό τη σύντομη εξοικείωση του υποψήφιου πελάτη με τις συναλλαγές στα εξωχρηματιστηριακά παράγωγα. Όπως υπογραμμίζει η Ε.Κ., οι εταιρείες θα πρέπει να αξιολογούν τη συμβατότητα των υποψήφιων πελατών τους και να τους ενημερώνουν σχετικά με τους ενδεχόμενους κινδύνους από την τοποθέτηση σε εξωχρηματιστηριακά παράγωγα.
Επίσης, οι εταιρείες υποχρεούνται να προβαίνουν σε αξιολόγηση της συμβατότητας του υποψήφιου πελάτη και στο πλαίσιο της προσυμβατικής του ενημέρωσης να του γνωστοποιούν με τυποποιημένη μορφή τους κινδύνους που εμπεριέχει η επένδυση σε αυτά. Το αποτέλεσμα της αξιολόγησης αυτής πρέπει να γνωστοποιείται στον υποψήφιο πελάτη, προκειμένου αυτός να δίδει την έγγραφη συγκατάθεσή του.
Στην πλειοψηφία των περιπτώσεων, για τις συναλλαγές σε εξωχρηματιστηριακά παράγωγα, στις οποίες προβαίνουν οι επενδυτές μέσω ηλεκτρονικής πλατφόρμας συναλλαγών, δεν παρέχονται επενδυτικές συμβουλές από τις εταιρείες. Αυτό σημαίνει ότι στις περιπτώσεις αυτές οι επενδυτές είναι αποκλειστικά υπεύθυνοι για τις αποφάσεις τους.
Οι επενδυτές κατά τη διενέργεια συναλλαγών σε εξωχρηματιστηριακά παράγωγα καταβάλλουν, βάσει της σύμβασης με τηνεΕταιρεία, πρόσθετα ποσά όπως προμήθεια ανά συναλλαγή, κ.λπ. Οι επιβαρύνσεις αυτές επηρεάζουν το καθαρό αποτέλεσμα της συναλλαγής, μειώνοντας τα δυνητικά κέρδη και αυξάνοντας τη δυνητική ζημιά.
Οι εταιρείες παρέχουν τη δυνατότητα στους πελάτες τους να επιλέξουν μία τιμή ως όριο, πέραν της οποίας η θέση τους «κλείνει» αυτόματα, προς αποφυγή πρόσθετων ζημιών. Παρ’ όλα αυτά, σε περιπτώσεις ραγδαίας πτώσης των τιμών ή κατά το κλείσιμο των αγορών η συγκεκριμένη πρακτική ενδέχεται να αποδειχθεί αναποτελεσματική και να μην παράσχει στους επενδυτές το επιθυμητό επίπεδο προστασίας.
Όταν μεσολαβεί χρονικό διάστημα από την ώρα που η εντολή εισάγεται προς διαπραγμάτευση μέχρι την εκτέλεσή της, η συναλλαγή είναι πιθανό να μην εκτελείται στην τιμή που έχει εισαχθεί από τον επενδυτή.
Μελέτη της σύμβασης
Πριν οι επενδυτές προβούν στη διενέργεια συναλλαγών σε εξωχρηματιστηριακά παράγωγα, πρέπει να έχουν μελετήσει τη σχετική σύμβαση που έχουν συνάψει με την εταιρεία. Ειδικότερα, πρέπει να έχουν γίνει απολύτως κατανοητά τουλάχιστον τα εξής: Το ύψος της μόχλευσης (leverage) της συναλλαγής, το ύψος του εκάστοτε περιθωρίου που απαιτείται για τη διενέργεια κάθε συναλλαγής, ο τρόπος τιμολόγησης των συναλλαγών στα εν λόγω παράγωγα, τι θα συμβεί σε περίπτωση που διατηρηθεί ανοικτή η θέση καθ’ όλη τη διάρκεια της νύχτας (overnight), εάν παρέχεται η δυνατότητα στην εταιρεία να παρέμβει στην τιμή της εντολής αμέσως μετά την εισαγωγή της προς εκτέλεση, τι συμβαίνει στις περιπτώσεις κατά τις οποίες υπάρχει μεγάλη διαφορά στην τιμή από την ώρα που η εντολή εισάγεται προς εκτέλεση από τον επενδυτή, μέχρι την ώρα εκτέλεσής της.
Οι επενδυτές θα πρέπει να ελέγχουν κατά πόσον υφίσταται σύστημα εγγύησης επενδύσεων (συνεγγυητικό), στην περίπτωση αδυναμίας από την εταιρεία να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις της προς τους πελάτες. Εαν δεν γίνονται κατανοητοί οι όροι της διάθεσης των εξωχρηματιστηριακών παραγώγων, συνιστάται οι επενδυτές να μην προβαίνουν σε συναλλαγές επί αυτών.
Τι πρέπει να γνωρίζει ο επενδυτής για τα εξωχρηματιστηριακά παράγωγα
Βασικό χαρακτηριστικό των εξωχρηματιστηριακών παραγώγων είναι ότι εμπεριέχουν μόχλευση (leverage).
* Τα εξωχρηματιστηριακά παράγωγα δεν είναι τυποποιημένα χρηματοπιστωτικά μέσα (περιλαμβάνουν μετοχές, νομίσματα, αγαθά κ.λπ.)
* Λόγω της μεταβλητότητας των αγορών οι τιμές των υποκείμενων μέσων είναι πιθανό να μεταβάλλονται συχνά (κάθε δευτερόλεπτο/λεπτό/ώρα/ημέρα).
* Οι εταιρείες συχνά παρέχουν ελκυστικά πακέτα προσφορών προκειμένου να προσελκύσουν τους υποψήφιους πελάτες.
* Οι εταιρείες υποχρεούνται να προβαίνουν σε αξιολόγηση της συμβατότητας του υποψήφιου πελάτη και να του γνωστοποιούν με τυποποιημένη μορφή τους κινδύνους που εμπεριέχει η επένδυση σε αυτά.
* Στην πλειοψηφία των περιπτώσεων, για τις συναλλαγές σε εξωχρηματιστηριακά παράγωγα, στις οποίες προβαίνουν οι επενδυτές μέσω ηλεκτρονικής πλατφόρμας συναλλαγών, δεν παρέχονται επενδυτικές συμβουλές από τις εταιρείες.
*Οι επενδυτές κατά τη διενέργεια συναλλαγών καταβάλλουν βάσει της σύμβασης με την εταιρεία πρόσθετα ποσά, όπως προμήθεια ανά συναλλαγή, κλπ.
* Οι εταιρείες παρέχουν τη δυνατότητα στους πελάτες τους να επιλέξουν μία τιμή ως όριο, πέραν της οποίας η θέση τους «κλείνει» αυτόματα.
* Όταν μεσολαβεί χρονικό διάστημα από την ώρα που η εντολή εισάγεται προς διαπραγμάτευση μέχρι την εκτέλεσή της, η συναλλαγή είναι πιθανό να μην εκτελείται στην τιμή που έχει εισαχθεί από τον επενδυτή.
* Οι επενδυτές θα πρέπει να ελέγχουν κατά πόσον υφίσταται σύστημα εγγύησης επενδύσεων (συνεγγυητικό).
