Από την έντυπη έκδοση
Της Νατάσας Στασινού
[email protected]
Με την πρώτη κιόλας εμφάνισή της στις αγορές χρέους η Aramco έσπασε όλα τα ρεκόρ, εξασφαλίζοντας ζήτηση άνω των 100 δισ. δολαρίων για μία έκδοση ομολόγου αξίας 12 δισ. δολαρίων. Και όταν το 2021 περάσει το κατώφλι του χρηματιστηρίου, πολύ πιθανόν να επαναλάβει το «θαύμα» με μία αρχική δημόσια εγγραφή που θα της προσδώσει σύμφωνα με τους ειδικούς κεφαλαιοποίηση 2 τρισ. δολαρίων – υπερδιπλάσια από εκείνη της Apple. Υπερδιπλάσια εκείνων του τεχνολογικού γίγαντα ήταν άλλωστε πέρυσι και τα ετήσια κέρδη της.
Κανείς μάλλον δεν μπορούσε να φανταστεί αυτή την εξέλιξη το 1933, όταν τέθηκαν τα θεμέλια της εταιρείας. Αξίζει να θυμηθούμε τους βασικούς σταθμούς στην ιστορία της.
Η Aramco γεννήθηκε σε σαουδαραβικό έδαφος, αλλά ήταν μία αμερικανική πρωτοβουλία και για αρκετές δεκαετίες παρέμενε υπό αμερικανικό έλεγχο. Όλα άρχισαν από τις πετρελαϊκές φιλοδοξίες του Ιμπν Σαούντ, ιδρυτή του ενιαίου σαουδικού κράτους. Μέσα σε λιγότερο από έναν χρόνο από τότε που ανέλαβε την εξουσία, το 1932, υπέγραψε σύμβαση παραχώρησης με τη Standard Oil Company of California (SOCAL) με την ελπίδα ότι η χώρα έχει πετρέλαιο. Κανείς δεν ήξερε τότε εάν και πόσο μεγάλα αποθέματα υπήρχαν, αλλά ο ηγέτης του βασιλείου θέλησε να φέρει μία εταιρεία με εμπειρία και γεωλόγους από την Αμερική. Η SOCAL είναι η εταιρεία που σήμερα ξέρουμε ως Chevron – η δεύτερη μεγαλύτερη πετρελαϊκή των ΗΠΑ. Για τους Αμερικανούς ήταν ένα μεγάλο στοίχημα χωρίς εγγυημένο αποτέλεσμα τότε.
Τον Νοέμβριο του 1933 ιδρύθηκε η εταιρεία διαχείρισης του έργου της παραχώρησης, με το όνομα California Arabian Standard Oil Company ή Casoc, η σημερινή Aramco. Έναν χρόνο αργότερα ο Αμερικανός γεωλόγος Μαξ Στάινεκε πιστώνεται την πρώτη ανακάλυψη πετρελαίου στην αρχή και οι εργασίες γεώτρησης αρχίζουν. Η πρώτη ανακάλυψη μεγάλης ποσότητας έρχεται το 1938 και έναν χρόνο αργότερα το πρώτο τάνκερ με σαουδαραβικό πετρέλαιο ταξιδεύει για το εξωτερικό. Το όνομα Aramco κάνει για πρώτη φορά την εμφάνισή του στην αγορά το 1944 και είναι η σύντομη γραφή του Arabian American Oil Company. Το 1949 παράγει 500.000 βαρέλια ημερησίως και έναν χρόνο αργότερα ο Σαουδάραβας βασιλιάς απειλεί να την εθνικοποιήσει εάν οι Αμερικανοί δεν συμφωνήσουν να μοιράζονται τα κέρδη της εταιρείας 50%-50%. Φοβούμενοι ότι θα χάσουν τα πάντα, οι Αμερικανοί υποχωρούν και η εταιρεία συνεχίζει τη δυναμική ανάπτυξή της. Πέντε χρόνια αργότερα έχει ανεβάσει την παραγωγή της στο 1 εκατομμύριο βαρέλια ημερησίως.
Ο ρόλος του ΟΠΕΚ
Το μεγάλο βήμα για την κυριαρχία της στην αγορά πετρελαίου γίνεται με την ίδρυση του ΟΠΕΚ τη δεκαετία του 1960. Ωστόσο θα πρέπει να σημειώσουμε ότι και τότε παρέμενε ουσιαστικά υπό αμερικανικό έλεγχο και όχι στα χέρια του Ριάντ.
Το βασίλειο εισέπραττε κέρδη, αλλά δεν αποφάσιζε, δεν καθόριζε τη στρατηγική. Χρειάστηκε να περάσουν 23 χρόνια από την πρώτη απειλή για εθνικοποίηση για να γίνει αυτή πράξη, εν μέρει.
Το 1973 το κράτος απέκτησε μερίδιο 25% στην εταιρεία. Είχε προηγηθεί η αραβο-ισραηλινή διαμάχη (στην οποία οι ΗΠΑ συντάχθηκαν με το Ισραήλ) και η απόφαση του ΟΠΕΚ να αυξήσει ραγδαία τις τιμές του πετρελαίου για τις χώρες της Δύσης. Ήταν η πρώτη ένδειξη για το πόσο ισχυρό είναι το «όπλο» του πετρελαίου και στα γεωπολιτικά παιχνίδια. Το μερίδιο του Ριάντ στην εταιρεία αυξήθηκε στο 60% το 1974 και η εθνικοποίηση ολοκληρώθηκε τη δεκαετία του 1980. Το 1988 το όνομα άλλαξε και πάλι ελαφρώς, ώστε να αντανακλά τη νέα πραγματικότητα: Saudi Aramco.
Έκτοτε τη μοίρα της Aramco αποφασίζει η βασιλική οικογένεια και η μοίρα του βασιλείου εξαρτάται άμεσα από την Aramco. Η εταιρεία στις τρεις δεκαετίες που ακολούθησαν γιγαντώθηκε, με την παραγωγή της να εκτινάσσεται στα 12 εκατ. βαρέλια ημερησίως το 2009.
Είναι βεβαίως η μεγαλύτερη με διαφορά πηγή κρατικών εσόδων και για αυτό η προσπάθεια του διαδόχου του θρόνου Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν να διαφοροποιήσει την οικονομία του βασιλείου περιορίζοντας την εξάρτησή του από τον μαύρο χρυσό δεν μπορούσε παρά να συνοδευθεί από απόφαση για αναμόρφωση του πετρελαϊκού κολοσσού σε έναν όμιλο συμμετοχών, που θα περάσει το κατώφλι του χρηματιστηρίου.
Τα σχέδια για την αρχική δημόσια εγγραφή είχαν ανακοινωθεί ήδη από το 2016 και τα μεγάλα χρηματιστήρια του πλανήτη άρχισαν να δίνουν μάχη ώστε να εξασφαλίσουν την εγγραφή. Μάλιστα, ο Αμερικανός πρόεδρος, Ντόναλντ Τραμπ, α-πηύθυνε ο ίδιος πρόσκληση στην εταιρεία να «μετακομίσει» χρηματιστηριακά στη Νέα Υόρκη. Το μεγάλο βήμα έχει μετατεθεί για το 2021.
Μεταστροφή στρατηγικής
Το Ριάντ δηλώνει ότι προετοιμάζεται για έναν κόσμο χωρίς πετρέλαιο, αλλά, έως ότου αυτός έρθει, δεν θέλει σε καμία περίπτωση να χάσει την κυριαρχία του στον κόσμο του μαύρου χρυσού. Πριν από δύο μήνες σε συνέντευξή του στους Financial Times o Σαουδάραβας υπουργός Ενέργειας και πρόεδρος της πετρελαιοβιομηχανίας, Χαλίντ Αλ Φαλίχ, διεμήνυε πως «ο κόσμος θα γίνει η παιδική χαρά της Aramco», σηματοδοτώντας τη φιλοδοξία για πλήρη μεταστροφή στην έως τώρα στρατηγική της εταιρείας. Αν και κορυφαία παραγωγός πετρελαίου στον κόσμο, δεν έχει επιχειρήσει ποτέ μεγάλα ανοίγματα στο εξωτερικό, αλλά στηρίζεται εν πολλοίς στα κοιτάσματα της χώρας.
Τώρα εμφανίζεται έτοιμη για μεγάλα ανοίγματα σε ξένες αγορές. Και έχει σίγουρα την οικονομική δυνατότητα να το κάνει. Όπως αποκάλυψε πρόσφατα, μόνο το 2018 είχε κέρδη ύψους 111 δισ. δολαρίων.
