Του Μιχάλη Ψύλου
[email protected]
Στράφι πήγαν πέρυσι τα 128 δισεκατομμύρια δολάρια που «έκαψε» η Τουρκική Κεντρική Τράπεζα από τα συναλλαγματικά της αποθέματα, για να στηρίξει τη λίρα. Χθες, χρειάστηκε να παρέμβει και πάλι στις αγορές συναλλάγματος αφού το τουρκικό νόμισμα υποχώρησε σε ιστορικό χαμηλό-κοντά στις 14 λίρες ανά δολάριο. «Λόγω των ανθυγιεινών διακυμάνσεων στις ισοτιμίες, γίνεται άμεση παρέμβαση προς την κατεύθυνση της πώλησης ξένου συναλλάγματος στην αγορά», ανέφερε σε ανακοίνωσή της η Κεντρική Τράπεζα στην Αγκυρα.
Μετά την ανακοίνωση, η λίρα ενισχύθηκε κάπως, αλλά ουδείς πιστεύει ότι μπορεί να ανακοπεί η πορεία του τουρκικού νομίσματος προς την άβυσσο. Ισως, μόνο ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, που έσπευσε φυσικά να επαινέσει την κίνηση: «Είναι κάτι που επιτρέπεται από τους κανόνες λειτουργίας της Κεντρικής Τράπεζας. Έχει το δικαίωμα. Απαιτείται η Κεντρική Τράπεζα κάνει τέτοιες παρεμβάσεις», είπε ο Ερντογάν μετά τη χθεσινή συνεδρίαση της Κοινοβουλευτικής Ομάδας του κόμματός του.
Αλλωστε, ο Ερντογάν είναι αυτός που αποφασίζει για κάθε κίνηση της Κεντρικής Τράπεζας .Η λίρα σημείωσε μεγάλες απώλειες μετά την απόφασή του να μειώσει τα επιτόκια κατά τέσσερις ποσοστιαίες μονάδες, από 19% τον περασμένο Σεπτέμβριο, σε 15% τον Νοέμβριο. Η λίρα έχει χάσει αυτούς τους μήνες το 28% της αξίας της και από την αρχή του έτους σχεδόν το 40%.
Ο Ερντογάν πανηγύρισε βέβαια ότι η τουρκική οικονομία αναπτύχθηκε κατά 7,4% το τρίτο τρίμηνο, αλλά όλοι οι αναλυτές «προειδοποιούν ότι ο ρυθμός ανάπτυξης δεν είναι βιώσιμος, λόγω της ραγδαίας αύξησης του πληθωρισμού και της υποτίμησης της λίρας», γράφουν οι Financial Times. «Ο Ερντογάν, ο οποίος έχει μια ανορθόδοξη άποψη ότι τα υψηλά επιτόκια προκαλούν πληθωρισμό αντί να μειώνουν τον πληθωρισμό, πίεσε την Κεντρική Τράπεζα να μειώσει τα επιτόκια τρεις φορές τους τελευταίους τρεις μήνες, παρά το γεγονός ότι ο ετήσιος πληθωρισμός ανέβηκε σχεδόν στο 20%»,γράφουν οι Financial Times. «Οι οικονομολόγοι λένε ότι ακόμη και αν ορισμένα μέρη της στρατηγικής Ερντογάν μπορεί να είναι επιτυχημένα, ο πληθωρισμός θα αυξάνει και θα διαβρώνει σοβαρά το βιοτικό επίπεδο του πληθυσμού», σημειώνουν οι FT.
Στο μεταξύ ο Ερντογάν χθες αργά το βράδυ διόρισε νέο υπουργό Οικονομικών, με προεδρικό εκτελεστικό διάταγμα που δημοσιοποιήθηκε τα μεσάνυχτα, αντικαθιστώντς τον υπουργό Οικονομικών Λουτφί Έλβαν με τον υφυπουργό του Νουρεντίν Νεμπάτι. Σύμφωνα με το προεδρικό διάταγμα, ο Τουρκος πρωθυπουργός αποδέχθηκε την παραίτηση που του υπέβαλε ο Λ. Έλβαν και διόρισε στη θέση του τον Νεμπάτι. Ωστόσο, πληροφορίες από τα τουρκικά μέσα θέλουν τον Ελβάν να εξαναγκάστηκε σε παραίτηση καθώς διαφωνούσε με την ακολοθούμενη από τον Ερντογάν πολιτική.
Δεν μπορούν να αγοράσουν τα βασικά τρόφιμα
Όλο και λιγότεροι άνθρωποι στην Τουρκία μπορούν πλέον να αγοράσουν τα πιο απαραίτητα βασικά τρόφιμα, επειδή οι τιμές αυξάνονται καθημερινά.
Λόγω της αδύναμης λίρας, οι προμηθευτές προϊόντων απαιτούν μετρητά εκ των προτέρων για παραγγελίες ή επιμένουν σε συμβάσεις σε ξένο νόμισμα. Ο Ερντογάν έχει καλέσει τους πολίτες να ανταλλάξουν όλα τα ευρώ και τα δολάρια που κρύβουν κάτω από τα …στρώματα, με τουρκικές λίρες. Όσοι ανταποκρίθηκαν σε αυτό το κάλεσμα, έχουν χάσει πολλά σήμερα – όχι μόνο σε χρηματική αξία, αλλά και στην πίστη τους στον ίδιο τον Τούρκο Πρόεδρο. «Ένα λίτρο κραμβέλαιο κόστιζε λιγότερο από δέκα λίρες πριν κάποιους μήνες, σήμερα πληρώνεις 40 με 50 λίρες. Το βούτυρο κόστιζε 35 λίρες, τώρα κάνει 95 λίρες. Για να αγοράσουμε προϊόντα που κόστιζαν 50 λίρες, τώρα πληρώνουμε 250 λίρες», λένε κάτοικοι της Κωνσταντινούπολης στο πρακτορείο ειδήσεων ANF. «Οι πελάτες που έρχονται εδώ για να ψωνίσουν μπορούν να ξοδέψουν το πολύ 50 λίρες. Αυτά αρκούν για ένα πακέτο αυγά και δύο κιλά ντομάτες», προσθέτει ένας καταστηματάρχης. «Η πατρίδα μας ανήκει σε όλους μας, αλλά ο θυμός μας δεν στρέφεται προς τη χώρα, στρέφεται προς την κυβέρνηση», τονίζει και προσθέτει: «Σήμερα ο κατώτατος μισθός είναι 2.600 λίρες, που ισοδυναμεί με λιγότερα από 200 ευρώ. Με αυτά τα χρήματα απλώς καλύπτονται τα έξοδα για τα πιο απαραίτητα είδη στο σούπερ μάρκετ για μια τριμελή οικογένεια. Χωρίς φυσικά να συμπεριλαμβάνεται το ενοίκιο και το ρεύμα. Αλλά ο μισθός του Ερντογάν είναι 100.000 λίρες».
Ο ίδιος ο Ερντογάν, βλέποντας πάντως να ξεσπούν τις τελευταίες ημέρες αυθόρμητες διαδηλώσεις στην Άγκυρα, την Κωνσταντινούπολη και άλλες πόλεις, με κύριο σύνθημα «να παραιτηθεί η κυβέρνηση», έσπευσε χθες να αφήσει ανοικτό το ενδεχόμενο της αύξησης του κατώτατου μισθού. «Δεν θα καταπιέσουμε τον λαό μας. Το αρμόδιο υπουργείο ξεκίνησε τη συζήτηση για τον κατώτατο μισθό. Ελπίζω να το ανακοινώσουμε σύντομα», είπε αόριστα ο Τούρκος πρόεδρος.
Ξορκίζει το ΔΝΤ
Ο Τζέισον Τάβει της Capital Economics εκτιμά πάντως προειδοποίησε ότι «οι επιπτώσεις της πρόσφατης νομισματικής κρίσης θα προκαλέσουν πιθανότατα συρρίκνωση της τουρκικής οικονομίας το τέταρτο τρίμηνο, αν και η ύφεση αναμένεται να αποδειχθεί λιγότερο σοβαρή από εκείνη που ακολούθησε την κρίση του 2018». Εκτιμά όμως ότι ο πληθωρισμός θα αυξηθεί πάνω από το 25% ετησίως και θα παραμείνει σε αυτά τα επίπεδα για τους επόμενους έξι έως εννέα μήνες, διαβρώνοντας τα πραγματικά εισοδήματα των νοικοκυριών και μειώνοντας τις καταναλωτικές δαπάνες».
Η απάντηση του Ερντογάν; Ξορκίζει το φάντασμα του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου: «Η Τουρκία δεν θα υποβάλει ποτέ ξανά το πολιτικό και οικονομικό της μέλλον στις συνταγές του ΔΝΤ και παρόμοιων παγκόσμιων οικονομικών ιδρυμάτων κηδεμονίας, όπως θέλει η αντιπολίτευση», είπε ο Τούρκος πρόεδρος, μιλώντας στην Κοινοβουλευτική Ομάδα του κόμματός του. «Από τον Αντνάν Μεντερές ως τον Τουργκούτ Οζάλ και τον αείμνηστο Ερμπακάν, όσοι θέλησαν να απεγκλωβιστούν από αυτό το σύστημα και να επαναφέρουν τη χώρα στον δικό της δρόμο, υπέστησαν παράνομες και ανήθικες επιθέσεις», τόνισε ο Ερντογάν, εμφανιζόμενος ως θύμα του …ιμπεριαλισμού. Μόνο που η πολιτική που ακολουθεί ο Τούρκος Πρόεδρος θυμίζει πλέον την «αρχή του τέλους του», o Ερντογάν δεν είναι από τους πολιτικούς που θα παραδεχτεί την ήττα του.
Όπως εκτιμά το αμερικανικό think tank “Just Security”, «οι αυταρχικοί λαϊκιστές δεν παραχωρούν την εξουσία χωρίς μάχη. Λόγω των εξασθενημένων θεσμικών ελέγχων και ισορροπιών στην Τουρκία, ο Ερντογάν μπορεί ακόμα να ξεκινήσει ένα άλλο κύμα καταστολής ή να πιέσει για μια νέα στρατιωτική εκστρατεία για να εδραιώσει τη βάση του πριν από τις εκλογές», εκτιμά το αμερικανικό think tank. Σε κάθε περίπτωση, ο Τούρκος πρόεδρος θα χρειαστεί να παίξει με τη φωτιά…
