Από την έντυπη έκδοση
Του Στέλιου Παπαπέτρου
Θέμα ωρών είναι πλέον η αποστολή της τελικής πρότασης της ελληνικής κυβέρνησης για το ασφαλιστικό προς τους εκπροσώπους των θεσμών.
Ο υπουργός Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης Γιώργος Κατρούγκαλος παρουσίασε χθες στον πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα όλο τον φάκελο με την τελική και κοστολογημένη πρόταση 14 σημείων για τη συνολική μεταρρύθμιση του ασφαλιστικού συστήματος της χώρας.
Στον σκληρό πυρήνα της πρότασης που επεξεργάστηκε το κυβερνητικό επιτελείο βρίσκονται:
α) η προστασία των κύριων συντάξεων,
β) η κάλυψη της μείωσης της συνταξιοδοτικής δαπάνης κατά 1,8 δισ. ευρώ (1% ΑΕΠ) μέσα στην επόμενη χρονιά,
γ) οι τρόποι οικονομικής ανάκαμψης των ασφαλιστικών ταμείων μέσα από την αξιοποίηση της κινητής και ακίνητης περιουσίας, καθώς και η μακροπρόθεσμη ανακεφαλαιοποίηση των αποθεματικών των ασφαλιστικών ταμείων και
δ) η αύξηση των ασφαλιστικών εισφορών μόνο στις επικουρικές συντάξεις κατά 1,5%. Ο αρχικός σχεδιασμός για αύξηση των εισφορών και στις κύριες συντάξεις εγκαταλείφθηκε, επειδή -εκτός από τις αρχικές αντιδράσεις των πιστωτών- θα προκαλούσε πρόσθετες αρνητικές συνέπειες στην αύξηση του μη μισθολογικού κόστους, αλλά και στην ενίσχυση της αδήλωτης εργασίας.
Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία του υπουργείου Εργασίας, το ύψος τις κινητής περιουσίας εκτιμάται σε 17,5 δισ. ευρώ.
Εναλλακτικά σενάρια
Υψηλόβαθμα στελέχη του υπουργείου Εργασίας χαρακτηρίζουν «επιθετική» την πρόταση για το ασφαλιστικό, επειδή -όπως επισημαίνουν- εκτός από τους 14 βασικούς άξονες περιλαμβάνει και συνδυασμούς εναλλακτικών σεναρίων, τα οποία μπορούν να χρησιμοποιηθούν κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων με τους πιστωτές.
Τα εναλλακτικά σενάρια αφορούν κυρίως δύο θέματα: τη διασφάλιση ότι δεν θα γίνουν ξανά οριζόντιες μειώσεις στις κύριες συντάξεις και την άμεση εξοικονόμηση πρόσθετων πόρων, αρχής γενομένης από το 2016.
Για παράδειγμα, το σενάριο της επιβολής ειδικού τέλους στις χρηματιστηριακές ή στις τραπεζικές συναλλαγές είναι ένα από τα στοιχεία που θα χρησιμοποιηθούν ανάλογα με την πορεία των διαπραγματεύσεων.
Σε ό,τι αφορά το μείζον ζήτημα των περικοπών των συντάξεων, θεωρείται σχεδόν βέβαιο ότι προκειμένου να διασωθούν οι κύριες συντάξεις, θα υπάρξει νέος γύρος μειώσεων στις επικουρικές συντάξεις, καθώς το σωρευτικό έλλειμμα του ΕΤΕΑ (Ενιαίο Ταμείο Επικουρικής Ασφάλισης) για τη διετία 2015-2016 προσεγγίζει τα 730 εκατ. ευρώ.
Με βάση τον προϋπολογισμό του ΕΤΕΑ αυτό είναι το συνολικό ποσό του κόστους από τη μη εφαρμογή της ρήτρας μηδενικού ελλείμματος (365 εκατ. ευρώ ετησίως).
Επίσης, θεωρείται δεδομένο ότι θα υπάρξει και νέος γύρος μειώσεων στο εφάπαξ των ταμείων πρόνοιας καθώς και στα μερίσματα του Μετοχικού Ταμείου των Δημοσίων Υπαλλήλων.
Η τελική πρόταση προς τους θεσμούς
1. Εθνική σύνταξη 364 ευρώ + αναλογική ανταποδοτική σύνταξη. Σύμφωνα με την πρόταση, η σύνταξη θα αποτελείται από το άθροισμα δύο τμημάτων: Της εθνικής σύνταξης, ύψους 364 ευρώ, που το κόστος της θα καλύπτεται από τη φορολογία και θα είναι εγγυημένη από το κράτος και θα δίνεται σε όσους έχουν τουλάχιστον 15 χρόνια ασφάλισης χωρίς εισοδηματικά κριτήρια. Οι εκπρόσωποι των πιστωτών έχουν αντιπροτείνει η εθνική σύνταξη να δίνεται με εισοδηματικά κριτήρια. Το δεύτερο κομμάτι της σύνταξης θα είναι ανάλογο με τα χρόνια δουλειάς του ασφαλισμένου και θα αντιστοιχεί στις ασφαλιστικές εισφορές που έχει καταβάλει.
2. Ρήτρα υπολογισμού συντάξεων με βάση τον μισθό ή το εισόδημα. Στο εξής ο υπολογισμός των συντάξεων θα γίνεται με βάση τον μισθό όλου του εργασιακού βίου για τους μισθωτούς (ΙΚΑ – ΕΤΑΠ-ΜΜΕ) ή με βάση το εισόδημα για τον υπολογισμό των συντάξεων των ελευθέρων επαγγελματιών (ΟΑΕΕ-ΕΤΑΑ) και των αγροτών (ΟΓΑ).
3. Ενιαίο ποσοστό αναπλήρωσης. Ολοι οι ασφαλισμένοι, ανεξαρτήτως ασφαλιστικού τομέα στον οποίο υπάγονται ή επαγγέλματος, θα έχουν το ίδιο ποσοστό αναπλήρωσης, εάν έχουν τα ίδια χρόνια προϋπηρεσίας και ανήκουν στην ίδια εισοδηματική κατηγορία.
4. Αναπλήρωση έως 62% για άθροισμα κύριας + επικουρικής σύνταξης. Στο θέμα αυτό δύο είναι τα βασικά σενάρια. Στο σκληρό σενάριο η αναπλήρωση κυμαίνεται γύρω στο 55%, ενώ εναλλακτικά μπορεί να φτάσει έως και στο 62% στην πιο βελτιωμένη εκδοχή των υπολογισμών των αναλογιστικών μελετών.
5. Ενιαίος υπολογισμός εισφορών. Σήμερα ο νεοασφαλισμένος αγρότης πληρώνει 64 ευρώ τον μήνα, ενώ ο νεοασφαλισμένος του ΟΑΕΕ 115 ευρώ. Στο εξής οι ασφαλιστικές εισφορές θα εξαρτώνται και θα συγκρίνονται με βάση το εισόδημα που δηλώνεται στην εφορία.
6. Αύξηση ασφαλιστικών εισφορών μόνο σε επικουρικές συντάξεις. Η τελική πρόταση προς τους δανειστές προβλέπει αύξηση των εργοδοτικών εισφορών στις επικουρικές κατά 1% και των εργαζομένων κατά 0,5%. Το υπουργείο Εργασίας στην κοστολογημένη πρότασή του εκτιμά ότι το μέτρο αυτό θα αποφέρει ετήσια έσοδα ύψους 525 εκατ. ευρώ (375 εκατ. εργοδότες – 150 εκατ. ευρώ εργαζόμενοι).
7. Οργανωτική ενοποίηση όλων των ασφαλιστικών ταμείων (ΙΚΑ, ΟΑΕΕ,ΟΓΑ, ΕΤΑΑ, ΕΤΑΠ-ΜΜΕ) σε ένα φορέα κύριας ασφάλισης, με ενοποίηση των κανόνων παροχών των συντάξεων και είσπραξης των ασφαλιστικών εισφορών. Στο ταμείο αυτό θα ενσωματωθούν και όλα τα ταμεία που σήμερα χορηγούν το εφάπαξ.
8. Ο ΟΓΑ και το ΝΑΤ θα παραμείνουν αυτοτελή νομικά πρόσωπα, αλλά μόνο για την άσκηση της προνοιακής τους αρμοδιότητας.
9. Ενοποίηση επικουρικών. Ολα τα επικουρικά ταμεία θα ενοποιηθούν κάτω από την «ομπρέλα» του ΕΤΕΑ, ενώ προτείνεται να αντικατασταθεί η ρήτρα μηδενικού ελλείμματος από συντελεστή βιωσιμότητας.
10. Οι περικοπές στις επικουρικές θεωρούνται δεδομένες. Το ΕΤΕΑ εκτός από το έλλειμμα των 730 εκατ. ευρώ, αντιμετωπίζει τεράστιες ανισότητες στη σημερινή απονομή των συντάξεων. Για τα ίδια χρόνια δουλειάς και ασφάλισης υπάρχουν, για παράδειγμα, κατώτατες επικουρικές των 60 ευρώ αλλά και των 200 ευρώ.
11. Μείωση του ανώτατου πλαφόν των συντάξεων από τα 2.720 ευρώ που είναι σήμερα στα 2.200 – 2.400 ευρώ. Βέβαια, τα 2.720 ευρώ ανώτατη σύνταξη είναι το ονομαστικό ποσό της σύνταξης, καθώς με τις μνημονιακές περικοπές το «καθαρό» ποσό κυμαίνεται περίπου στα 1.500 ευρώ.
12. Μειώσεις των εφάπαξ και των μερισμάτων του Μετοχικού Ταμείου Δημοσίων Υπαλλήλων. Και σε αυτή την περίπτωση θεωρείται δεδομένο ότι θα υπάρξουν μειώσεις προκειμένου να αποφευχθούν νέες περικοπές στις κύριες συντάξεις. Οι μειώσεις στο εφάπαξ εκτιμάται ότι θα κυμανθούν περίπου στο 10% (ήδη περικόπηκαν κατά 38%), ενώ τα μερίσματα κινδυνεύουν με «ψαλίδι» έως και 30%.
13. Αξιοποίηση των αποθεματικών ύψους 17,5 δισ. ευρώ μέσα από τη δημιουργία ενός ειδικού λογαριασμού (fund).
14. Περιορισμός ανασφάλιστης εργασίας. Εκτιμάται ότι μόνο το ΙΚΑ έχει ετήσιες απώλειες περίπου 2 δισ. ευρώ από την «έκρηξη» της ανασφάλιστης εργασίας, η οποία κυμαίνεται περίπου στο 23%-25%, ανάλογα με τη χρονική περίοδο που διενεργούνται οι έλεγχοι.
Οι 14 άξονες της τελικής πρότασης για το ασφαλιστικό
1. Εθνική σύνταξη 364 ευρώ + αναλογική ανταποδοτική σύνταξη
2. Ρήτρα υπολογισμού συντάξεων με βάση τον μισθό ή το εισόδημα
3. Ενιαίο ποσοστό αναπλήρωσης για όλους
4. Αναπλήρωση έως 62% για άθροισμα κύριας + επικουρικής σύνταξης
5. Ενιαίος υπολογισμός εισφορών βάσει μισθού ή εισοδήματος
6. Αύξηση εισφορών 1,5% σε επικουρικές (1% εργοδότες + 0,5% εργαζόμενοι)
7. Ενα υπερταμείο κύριας ασφάλισης + ταμεία πρόνοιας (εφάπαξ)
8. ΟΓΑ – ΝΑΤ: Διατηρούν μόνο τον προνοιακό τομέα
9. Συγχώνευση επικουρικών στο ΕΤΕΑ
10. Μειώσεις επικουρικών συντάξεων
11. Μείωση ανώτατου πλαφόν κύριων συντάξεων
12. Αξιοποίηση κινητής περιουσίας (17,5 δισ. ευρώ, Οκτ. 2015)
13. Δραστικός περιορισμός «μαύρης» εργασίας
14. Μειώσεις σε εφάπαξ και μερίσματα Δημοσίου
