Το πολυσυλλεκτικό Φεστιβάλ «Fallen Trees-the agony existence» που διοργανώνει το Θέατρο ΤΟΠΟΣ ΑΛΛΟύ-Αερόπλοιο στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού προγράμματος Creative Europe, υπό την Αιγίδα του Δήμου Γαλατσίου και σε συνεργασία με τη Διεύθυνση Πολιτισμού, πραγματοποιείται αυτές τις ημέρες στο Άλσος Γαλατσίου.
Το πλούσιο πρόγραμμά του απευθύνεται σε μεγάλους και μικρούς, ενώ συνδυάζει την καλλιτεχνική έκφραση, την περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση και τη διαπολιτισμική κατανόηση. Στο επίκεντρο, η κλιματική κρίση και η αιώνια διαταραγμένη σχέση ανθρώπου και φύσης.
Επτά κορυφαία θέατρα από την Ευρώπη –από τις παγωμένες σκηνές της Σκανδιναβίας έως τις φλογισμένες πλατείες της Μεσογείου –ενώνουν τις δυνάμεις τους, συμμετέχοντας στο Φεστιβάλ που ολοκληρώνεται στις 22 Ιουνίου.
Μαζί μας μίλησε ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Θεάτρου ΤΟΠΟΣ ΑΛΛΟύ-Αερόπλοιο και διοργανωτής του Φεστιβάλ, σκηνοθέτης Νίκος Καμτσής.
Πώς προέκυψε το Φεστιβάλ «Fallen Trees» και πώς αποφασίσατε να γίνετε ο ενορχηστρωτής του;
«Η περιβαλλοντική κρίση είναι εδώ. Χρόνια τώρα γινόμαστε θεατές καταστροφών κάθε καλοκαίρι. Το θέατρο ΤΟΠΟΣ ΑΛΛΟΥ και εγώ προσωπικά δεν είμαστε κλεισμένοι σε μία φιλοσοφία ρεπερτορίου που προκύπτει ανεξάρτητα από το τα τεκταινόμενα γύρω μας. Το αντίθετο. Το ερώτημα λοιπόν “τι μπορούμε να κάνουμε εμείς σαν καλλιτέχνες” έχει προκύψει εδώ και καιρό.
Έτσι η ιδέα για το Φεστιβάλ “Fallen Trees” γεννήθηκε σχεδόν αβίαστα, μέσα από μια βαθιά ανησυχία για την περιβαλλοντική κρίση που βιώνουμε. Ζώντας και δουλεύοντας στην Αθήνα, με τη φύση να υποχωρεί ολοένα μπροστά στην αστική επέκταση και τις πυρκαγιές, οι εικόνες των πεσμένων δέντρων -συμβολικά και κυριολεκτικά- έγιναν για μένα ένα ισχυρό μήνυμα. Είδα σε αυτά τους “σιωπηλούς μάρτυρες” μιας εποχής που καλούμαστε να επανεξετάσουμε τη σχέση μας με το φυσικό περιβάλλον.
Τον ίδιο προβληματισμό έχουν και άλλοι καλλιτεχνικοί Oργανισμοί σε όλη την Ευρώπη. Το TREES CREATIVE EUROPE project μάς έδωσε την ευκαιρία να βρεθούμε να κουβεντιάσουμε και να το αποφασίσουμε. Έτσι δημιουργήθηκαν 3 Φεστιβάλ· στην Αθήνα, στην Φρανκφούρτη (Ιούλιος 2025) και στην Σεβίλλη (Οκτώβριο 2025). Της Αθήνας είναι το πρώτο.
Προσωπικά, ένιωσα την ανάγκη να μετατρέψω αυτή τη θλίψη και τον προβληματισμό σε δημιουργική πράξη. Η ιδέα ενός Φεστιβάλ που θα συνδύαζε θέατρο, χορό, περφόρμανς και δράσεις ευαισθητοποίησης μέσα σε φυσικούς χώρους, όπως ένα δάσος ή ένα άλσος, μου φάνηκε ο πιο γόνιμος τρόπος.
Έχοντας στην Ελλάδα έντονο το πρόβλημα της καταστροφής των δασών κάθε καλοκαίρι, αποφάσισα να αναλάβω τον ρόλο του “ενορχηστρωτή”, όχι απλώς ως διοργανωτής, αλλά ως κάποιος που φέρνει κοντά διαφορετικούς καλλιτέχνες και κοινότητες γύρω από έναν κοινό σκοπό: να δώσουμε φωνή στα δέντρα που έπεσαν, να μιλήσουμε για όσα χάνονται, αλλά και για όσα μπορούν ακόμη να σωθούν. Το “Fallen Trees”, με όλες τις δράσεις και θεατρικές παραστάσεις, είναι μια πρόσκληση σε συλλογικό στοχασμό και δράση — και μια υπενθύμιση ότι η τέχνη μπορεί να αγγίξει, εκεί όπου οι λέξεις δεν φτάνουν».
Επτά κορυφαία ευρωπαϊκά θέατρα συνεργάζονται για έναν κοινό σκοπό: την προώθηση της βιωσιμότητας. Πόσο σημαντική είναι για εσάς, ως θεατράνθρωπος, αυτή η διασυνοριακή σύμπραξη;
«Είναι πολύ σημαντική, είναι ολοφάνερο το γιατί. Για μένα έχει τεράστια σημασία -τόσο ως καλλιτέχνη όσο και ως πολίτη. Διότι η συνάντηση με άλλους ευρωπαϊκούς Οργανισμούς δεν αφορά μόνο το περιεχόμενο (τα δάση και το περιβάλλον) αλλά έχει και άλλες διαστάσεις. Φιλοσοφικές, ιδεολογικές, αισθητικές, θεατρικές.
Το θέατρο από τη φύση του είναι μια συλλογική πράξη· απαιτεί συνεργασία, διάλογο, ανταλλαγή ιδεών και εμπειριών. Όταν αυτή η δυναμική επεκτείνεται πέρα από τα εθνικά σύνορα, αποκτά ακόμη μεγαλύτερη δύναμη. Γινόμαστε μέρος ενός ευρύτερου ευρωπαϊκού πολιτισμικού ιστού, όπου μπορούμε να μάθουμε ο ένας από τον άλλον και να δημιουργήσουμε νέες, απροσδόκητες συνθέσεις.
Η βιωσιμότητα δεν είναι μόνο ένα οικολογικό ζήτημα· είναι και βαθιά πολιτισμικό και ηθικό. Αγγίζει τον τρόπο που παράγουμε, που καταναλώνουμε, που φερόμαστε στον πλανήτη και στους άλλους ανθρώπους. Το να βλέπω επτά μεγάλα ευρωπαϊκά θέατρα να ενώνουν τις δυνάμεις τους για να αναδείξουν αυτό το μήνυμα μέσω της τέχνης, μου δίνει πίστη ότι ο πολιτισμός μπορεί να σταθεί στην πρώτη γραμμή αυτής της μάχης.
Ως θεατράνθρωπος που εργάζεται χρόνια με διεθνείς συνεργασίες, ξέρω καλά ότι αυτές οι συμπράξεις δεν είναι πάντα εύκολες. Αλλά ακριβώς εκεί κρύβεται και η αξία τους: στο ότι μαθαίνουμε να συνεργαζόμαστε παρά τις διαφορές, να χτίζουμε γέφυρες. Και αν θέλουμε να χτίσουμε ένα βιώσιμο μέλλον, αυτές οι γέφυρες είναι απαραίτητες.
Για μένα, λοιπόν, αυτή η σύμπραξη είναι ένα ισχυρό πολιτισμικό και πολιτικό μήνυμα: η Ευρώπη της τέχνης μπορεί -και πρέπει- να γίνει Ευρώπη της βιωσιμότητας».
Σύμφωνα με τα στοιχεία του Εθνικού Αστεροσκοπείο Αθηνών, από το 2017, στην περιφέρεια Αττικής οι φωτιές έχουν καταστρέψει το 37% της δασικής και χορτολιβαδικής έκτασης. Έχει τη δύναμη η τέχνη να γίνει το μέσο μιας μεγάλης, θετικής αλλαγής;
«Όταν ακούω αυτό το 37%, νιώθω ότι ακούμε τον στεναγμό του τόπου μας. Τα καμένα δέντρα, οι σιωπηλοί κορμοί, τα χαμένα πουλιά η απόγνωση των ζώων —είναι η μνήμη της φύσης που μας καλεί να ξυπνήσουμε.
Η τέχνη μπορεί να γίνει ο παλμός αυτής της μνήμης. Έχει τη δύναμη να πάρει τον άμορφο πόνο και να τον μετατρέψει σε ιστορία, σε συγκίνηση, σε πράξη. Εκεί που οι αριθμοί κουράζουν, μια εικόνα, ένας στίχος, μια σκηνή μπορούν να μείνουν χαραγμένα μέσα μας για πάντα.
Το θέατρο μέσα στη φύση, το “Fallen Trees”, δεν είναι για μένα απλώς ένα Φεστιβάλ. Είναι ένα τελετουργικό μνήμης και ελπίδας. Θέλουμε να πούμε: “Ακούστε αυτά που χάνονται, δείτε τι απομένει, φροντίστε ό,τι ακόμη ανασαίνει.”
Μια θετική αλλαγή ξεκινά όταν η καρδιά συγκινείται. Η τέχνη μπορεί να γίνει αυτή η σπίθα — και να κρατήσει τη φλόγα ζωντανή όχι για να κάψει, αλλά για να ξαναγεννήσει.
Το “Fallen trees” αλλά και η δική μας παράσταση “Η ΑΝΑΣΑ ΤΗΣ ΓΗΣ” είναι μια κραυγή κινδύνου που δεν μπορούμε πια να αγνοήσουμε. Κι εδώ ακριβώς είναι που η τέχνη έχει έναν ρόλο που ξεπερνά την αισθητική ή την ψυχαγωγία: μπορεί να γίνει μέσο βαθιάς ευαισθητοποίησης και κινητοποίησης.
Η τέχνη έχει τη μοναδική ικανότητα να μιλά στην καρδιά και στο μυαλό, ταυτόχρονα. Εκεί όπου οι αριθμοί και τα επιστημονικά δεδομένα συχνά κουράζουν ή τρομάζουν, το θέατρο, η μουσική, η εικόνα, η ποίηση μπορούν να αγγίξουν τον θεατή σε υπαρξιακό επίπεδο, να του δώσουν λόγο να νοιαστεί, να δράσει.
Φυσικά, η τέχνη από μόνη της δεν μπορεί να σβήσει τις φωτιές ή να αναγεννήσει τα καμένα δάση. Μπορεί όμως να αλλάξει συνειδήσεις —και οι συνειδήσεις αλλάζουν πολιτικές και κοινωνικές πρακτικές. Αυτό είναι και το μεγάλο μας στοίχημα με το “Fallen Trees”: να δημιουργήσουμε έργα που δεν απλώς μιλούν για το πρόβλημα, αλλά που εμπνέουν το κοινό να γίνει συμμέτοχος στη λύση του.
Στον πυρήνα κάθε μεγάλης κοινωνικής αλλαγής υπάρχει πάντα μια αφήγηση που συγκινεί και ενώνει. Η τέχνη έχει τη δύναμη να προσφέρει αυτή την αφήγηση — και ναι, να γίνει καταλύτης θετικής αλλαγής».
Καλείτε το κοινό να φέρει μαζί του, στο Άλσος Γαλατσίου, «την οργή, την ελπίδα, τη φωνή του». Υπάρχει χώρος για όνειρα, ακόμη και μέσα στις στάχτες;
«Όχι μόνο υπάρχει χώρος για όνειρα —είναι επιτακτική ανάγκη να τα διατυπώσουμε τώρα.
Δεν μπορούμε να αποδεχτούμε έναν κόσμο που κάθε καλοκαίρι καιγόμαστε, που τα δάση χάνονται, που η ζωή μας μικραίνει και λερώνεται. Η τέχνη δεν είναι πολυτέλεια μέσα σε αυτή την κατάσταση. Είναι όπλο, είναι εργαλείο αντίστασης, είναι χώρος δημόσιου διαλόγου.
Η φύση μας διδάσκει κάτι πολύτιμο: μετά από κάθε φωτιά, μέσα στο μαύρο χώμα, τα πρώτα μικρά βλαστάρια είναι όνειρα που επιμένουν. Έτσι και στον άνθρωπο: όταν όλα μοιάζουν χαμένα, τότε είναι που χρειάζεται περισσότερο να ξαναφανταστούμε τον κόσμο.
Γι’ αυτό καλούμε το κοινό να έρθει ενεργά: με την οργή του —για να μην ξεχαστούν οι ευθύνες. Με την ελπίδα του —για να σχεδιάσουμε ένα άλλο μέλλον. Με τη φωνή του —για να ενωθούν πολλές φωνές μαζί.
Το “Fallen Trees” είναι μια πλατφόρμα όπου η τέχνη συναντά την οικολογική και την πολιτική συνείδηση. Θέλουμε να υπενθυμίσουμε ότι τίποτα δεν είναι αναπόφευκτο, και ότι η αλλαγή ξεκινά από τη συλλογική φαντασία και δράση.
Μέσα στις στάχτες υπάρχουν σπόροι. Το στοίχημα είναι: θα τους αφήσουμε να ανθίσουν ή θα αποδεχτούμε τη σιωπή;
Το “Fallen Trees” δεν είναι ένα Φεστιβάλ θρήνου. Είναι ένας ύμνος στο ότι ακόμη και όταν τα δέντρα πέφτουν, μπορούμε να φυτέψουμε καινούρια, να φυτέψουμε όνειρα. Κι αυτά τα όνειρα γεννιούνται όταν άνθρωποι συναντιούνται, συγκινούνται, θυμούνται, φαντάζονται μαζί.
Ναι, υπάρχει χώρος για όνειρα —και αν η τέχνη δεν ανοίγει αυτόν τον χώρο, τότε ποιος θα το κάνει;»
Το πρόγραμμα του Φεστιβάλ απευθύνεται σ’ όλη την οικογένεια. Δώστε μας κάποια από τα highlights του.
«Πράγματι, το “Fallen Trees “είναι σχεδιασμένο έτσι ώστε να απευθύνεται σε όλη την οικογένεια· από τα μικρά παιδιά μέχρι τους ενήλικες και τους πιο απαιτητικούς θεατές. Θέλουμε το Φεστιβάλ να είναι μια συλλογική εμπειρία, ένα γεγονός για όλη την κοινότητα.
Μερικά από τα highlights που θα ξεχώριζα:
Διεθνείς παραστάσεις από κορυφαία ευρωπαϊκά θέατρα που έρχονται για πρώτη φορά στην Ελλάδα, με έργα που συνομιλούν με τα θέματα της φύσης, της κλιματικής κρίσης και της βιωσιμότητας.
Χοροθεατρικά δρώμενα μέσα στο φυσικό τοπίο του Άλσους, όπου οι θεατές θα ακολουθούν τους performers ανάμεσα στα δέντρα, βιώνοντας μια διαφορετική σχέση με τον χώρο.
Δράσεις για παιδιά και οικογένειες: θεατρικά εργαστήρια, παιχνίδια περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης και εκπαιδευτικές διαδρομές μέσα στο άλσος. Θέλουμε τα παιδιά να συνδεθούν από νωρίς με την ιδέα της προστασίας του περιβάλλοντος —μέσα από τη χαρά και το παιχνίδι.
Ανοιχτές συζητήσεις και στρογγυλές τράπεζες, όπου καλλιτέχνες, επιστήμονες και πολίτες θα συζητούν για το μέλλον των δασών και το πώς μπορεί η τέχνη να συμβάλει στη διαμόρφωση μιας νέας περιβαλλοντικής κουλτούρας.
Ο στόχος είναι το κοινό να φύγει όχι μόνο συγκινημένο αλλά και εμπνευσμένο και πιο συνειδητοποιημένο».
Και πείτε μας λίγα λόγια και για την δική σας, πολύ ξεχωριστή παράσταση.
«Η δική μας παράσταση που θα κλείσει το Φεστιβάλ την Κυριακή 22 Ιουνίου “Fallen Trees” λέγεται “Η ανάσα της γης” (Breathing Earth) — και είναι ακριβώς αυτό: μια απόπειρα να αφουγκραστούμε την ανάσα του κόσμου μέσα από τους μύθους και τους ήχους που κουβαλούν τα δέντρα.
Στην ελληνική μυθολογία, τα δέντρα δεν ήταν απλώς φύση —ήταν οντότητες εμψυχωμένες, φορείς θεϊκής ενέργειας και συμβολισμών. Η ελιά, η βελανιδιά, η δάφνη: κάθε ένα κρύβει ιστορίες αιώνων για τη ζωή, τη σοφία, την αντίσταση, την αναγέννηση. Αυτές τις ιστορίες προσπαθούμε να φέρουμε στο φως μέσα από μια υβριδική σκηνική σύνθεση, όπου ο λόγος (κείμενο-σκηνοθεσία δική μου), σκηνικό και κοστούμια (Μίκα Πανάγου), η κίνηση (Ναταλία Στυλιανού) και η ζωντανή πρωτότυπη μουσική (Χρήστος Ξενάκης) υφαίνουν έναν μυθολογικό και ονειρικό ιστό. Πολύ περισσότερο που οι ευφάνταστες μάσκες και τα σκηνικά αντικείμενα (Ιωάννα Καραγιώργου) μεταφέρουν σε έναν άλλο κόσμο, αυτόν τον αθέατο κόσμο του δάσους και κάνουν την εντύπωση ακόμη πιο δυνατή. Και, φυσικά, οι ηθοποιοί, έξι νέα κορίτσια γεμάτα δύναμη, φρεσκάδα, όρεξη και ορμή που δίνουν την ψυχή τους πάνω στη σκηνή ερμηνεύοντας πολλούς ρόλους με τραγούδι, χορό, κίνηση, λόγο.
Η μουσική του Χρήστου Ξενάκη είναι για μένα η “φωνή” της γης: γι’ αυτό αντλούμε υλικό από δημοτικά τραγούδια και παραλογές, επεξεργασμένα με σύγχρονες ηχητικές τεχνικές και αισθητική, ώστε να δημιουργείται μια διαχρονική ακουστική εμπειρία.
Η “Ανάσα της γης” (Breathing Earth) είναι, επίσης, μια σκηνική έρευνα πάνω στο πώς η μυθολογική σκέψη και η παραδοσιακή μουσική μάς προσφέρουν ακόμη σήμερα δρόμους σύνδεσης με το φυσικό περιβάλλον.
Ξεκινώ από τρεις εμβληματικούς δεντρο-μύθους της ελληνικής παράδοσης: την ελιά -σύμβολο σοφίας και ειρήνης, τη βελανιδιά -δέντρο της μαντικής και των θεϊκών φωνών, και τη δάφνη -σύμβολο μεταμόρφωσης και μνήμης. Αυτοί οι μύθοι λειτουργούν ως δραματουργικός σκελετός πάνω στον οποίο αναπτύσσεται μια πολυφωνική παράσταση: με λόγο, σωματικό θέατρο, ηχητικά τοπία και ζωντανή μουσική.
Η παράσταση είναι μια τελετουργία μνήμης και αναστοχασμού: προσκαλεί τον θεατή να σταθεί ανάμεσα στα δέντρα, να ακούσει τις φωνές του παρελθόντος, να αναρωτηθεί πώς μπορούμε σήμερα να ξαναβρούμε έναν βαθύ, σεβαστικό δεσμό με τη φύση».
