Πώς περάσαμε από την πολυθεΐα στη μονοθεΐα; Μετά το bestseller «Πόσο Ελληνικό είναι το Βυζάντιο; Πόσο Βυζαντινοί οι Νεοέλληνες;», η Ελένη Γλύκατζη – Αρβελέρ στο νέο της πόνημα που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Gutenberg, με τίτλο «Από τον Δία στον Χριστό», μας γνωρίζει τους επτά αιώνες που διαμόρφωσαν την Ευρώπη.
«Ευρωπαίος», λέει ο Paul Valéry, «είναι αυτός που γνώρισε και στηρίχτηκε στην αρχαιοελληνική ορθολογιστική σκέψη, στη νομοθετική ρωμαϊκή προσφορά και στην ιουδαιοχριστιανική πνευματικότητα. Εκεί όπου έχει απήχηση το όνομα του Μωυσή, του Αποστόλου Παύλου, του Πλάτωνα και του Σωκράτη, του Κικέρωνα και του Οράτιου, εκεί είναι Ευρώπη».
Πότε και πώς, όμως, συνδέθηκαν όλες αυτές οι προσωπικότητες και αντίστοιχα η Αθήνα με τη Ρώμη και την Ιερουσαλήμ; Ποιες πολιτικές και κοινωνικές συνθήκες ευνόησαν τη συνάντηση αυτή; Ποιες πνευματικές αναζητήσεις ώθησαν προς αυτή την κοσμοϊστορική αλλαγή;
Ξεκινώντας από την εποχή που στο «κέντρο του κόσμου», τη Ρώμη, λατρεύονταν δεκάδες θεοί, η Ελένη Γλύκατζη – Αρβελέρ οδηγεί τον αναγνώστη βήμα – βήμα στο Βυζάντιο και στον έναν Θεό που, όπως λέει ο Απόστολος Παύλος, «πάντας ανθρώπους θέλει σωθήναι».
Με αφετηρία τις αλλαγές που συντελέστηκαν στον ρωμαϊκό κόσμο όταν αυτοκράτορας έγινε ο Αύγουστος, η γνωστή βυζαντινολόγος εξηγεί πώς συνδέεται η μοναρχία με την επικράτηση του ενός Θεού· περιγράφει τις κοινωνικές συνθήκες της εποχής· μιλά για τον ρόλο που έπαιξαν οι ελληνιστικές πόλεις και η ελληνολατρία που αναπτύχτηκε· περνά από τις διονυσιακές τελετές και τις διάφορες δοξασίες στον μοναχισμό και το χριστιανικό δόγμα· αποκαλύπτει με παραδείγματα πώς η εποχή αυτή άλλαξε ακόμα και το νόημα των λέξεων που χρησιμοποιούμε και διαμόρφωσε τον τρόπο που σήμερα αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο.
«Η αναφορά του κειμένου αυτού στα πολιτισμικά θεμέλια της Ευρώπης», καταλήγει η Ελένη Γλύκατζη – Αρβελέρ, «προδικάζει ίσως την αναγέννηση της γηραιάς ηπείρου, που έπαψε τώρα να μονοπωλεί την παγκόσμια ιστορία. Το μάθημα της τριλογίας που σχημάτισαν Αθήνα, Ρώμη κι Ιερουσαλήμ δεν πρέπει να είναι όραμα νοσταλγικό του παρελθόντος, αλλά ελπιδοφόρο εφόδιο για το μέλλον μιας Ευρώπης υπό κατασκευήν».
