Γιώργος Σ. Κουλουβάρης
[email protected]
Σχέσεις που, πλέον, αναπαράγονται μηχανικά. Μνήμη που γίνεται ξανά πράξη. Τα πάντα που επαναλαμβάνονται, σε ένα σπίτι, γεμάτο εγκλωβισμένες γυναίκες. Χωρίς ανδρική παρουσία, μέχρι να εισβάλλει ο έρωτας και να τα ανατρέψει όλα. Αυτόν τον κόσμο σκηνοθετεί ο Ένκε Φεζολλάρι, και μας μιλά για το έργο «Το σπίτι της Μπερνάρντα Άλμπα».
Σαν μία βαλκανική τραγωδία εννέα γυναικών με αέρα αλμοδοβαρικό, το έργο του Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα, που παρουσιάστηκε το καλοκαίρι και κατέκτησε το κοινό, επιστρέφει στον χώρο τέχνης και δράσης Βρυσάκι, για περιορισμένο αριθμό παραστάσεων, έως την 1η Οκτωβρίου, από Δευτέρα έως Πέμπτη (εκτός από τις 16 και 24 Σεπτεμβρίου), στις 9.30 το βράδυ.
Ο Ένκε Φεζολλάρι μάς ανοίγει την πόρτα αυτού του σπιτιού – όπου η 60χρονη Μπερνάρντα Άλμπα, μετά τον θάνατο του δεύτερου συζύγου της, γίνεται τυραννική με τις πέντε κόρες της και επιβάλλει τον εγκλεισμό τους μέσα στο σπίτι -, και μιλά για την παράσταση και την αντανάκλασή της στο σήμερα.
Ποιες συνθήκες επικρατούσαν στην Ισπανία, όταν γράφτηκε το έργο;
Πολιτική αστάθεια. Οι έχοντες Ισπανοί μεταφέρουν τα πλούτη τους στο εξωτερικό, με αποτέλεσμα να υποβαθμιστεί η πεσέτα και, κατ’ επέκταση, να πληγεί η οικονομία της χώρας, οι μισθοί των εργατών και ο τουρισμός. Το Λαϊκό Μέτωπο βρίσκεται στην εξουσία, με εχθρό το Εθνικό Μέτωπο. Αριστερά, από τη μια, άκρα δεξιά, από την άλλη. Η πολιτική κατάσταση της χώρας είναι έκρυθμη, με επαναστάσεις, πραξικοπήματα και την αρχή ενός εμφύλιου πολέμου. Οι δυνάμεις του Φράνκο παρελαύνουν στις 17 Ιουλίου. Λίγα χρόνια πριν, η Ισπανία είχε διώξει τους βασιλιάδες. Έπρεπε να μπει σε μία διαδικασία εκσυγχρονισμού όλων των τομέων τής κοινωνίας της, που χαρακτηριζόταν – ειδικά στον αγροτικό τομέα – από φεουδαρχικούς θεσμούς. Από την άλλη, η κοινωνία ήταν βαθιά συντηρητική, προσκολλημένη σε παλιές αρχές, παραδομένη στους στρατιωτικούς, τους ιερωμένους και τους αδίστακτους μεγαλοκτηματίες.
Σε ποια ζητήματα επικεντρώνεται το τελευταίο αυτό δημιούργημα του Λόρκα;
Στην ελευθερία του ατόμου, στα αδιέξοδα της ζωής, στον εγκλεισμό, στην απομόνωση, στις παρωπίδες που βάζουμε στον ανελέητο έρωτα, που τσακίζει καρδιές και σάρκες, στον θάνατο, στη στέρηση, στο άτομο και τα πρέπει που του επιβάλλει η κοινωνία, στο άτομο και την επιβίωσή του μέσα στην κοινωνία.
Πώς το προσεγγίζετε μέσα από τη σκηνοθετική σας ματιά;
Είναι τοποθετημένο σε ανοιχτό χωρόχρονο. Με επιρροές από τον κινηματογράφο του Αλμοδόβαρ, της Γιουγκοσλαβίας, αλλά και από το ισπανικό μελόδραμα και τον ιταλικό νεορεαλισμό. Αυτά είναι τα στοιχεία, που εμπλουτίζουν τη σκηνοθεσία και τις υποκριτικές δεινότητες των ηθοποιών. Αυτό, όμως, που με ενέπνευσε και με οδήγησε, είναι, κυρίως, ο ίδιος ο λόγος του Λόρκα: αυτόν ακολούθησα, αυτό το “γιατί του κειμένου και το πως μας αφορά εν έτει 2015”. Δεν είναι καθόλου τυχαίο ένα έργο, που πραγματοποιείται στη λεκάνη της Μεσογείου. Στη Μεσόγειο των ποιητών και της σημερινής τάφρου, με πτώματα ανθρώπων που ονειρεύτηκαν καλύτερες ζωές…
Τι διαδραματίζεται μέσα στο σπίτι τής τυραννικής Μπερνάρντα Άλμπα;
Η ζωή. Η ζωή των ανθρώπων ως μονάδων αυτόνομων, αλλά και ως μελών ενός συνόλου. Στο σπίτι, βλέπουμε τον έρωτα να γεννιέται σε όλες του τις εκδοχές: ως απωθημένο, ως άρνηση, ως μέσο ιδιοτέλειας, ως αγάπη ανιδιοτελής, ως πάθος, ως επανάσταση, αλλά και ως στέρηση, ως απαγόρευση. Επίσης, βλέπουμε την καταπίεση σε όλο της το μεγαλείο: απέναντι στον εαυτό μας, απέναντι στους άλλους, για να διατηρήσουμε θέση ισχύος, απέναντι στην κοινωνία. Και, τέλος, βλέπουμε έναν μικρόκοσμο πολιτικής: τον δυνάστη που επιβάλλει κανόνες, ευνουχίζει συναισθήματα, βάζει παρωπίδες, απαγορεύει, χτυπά, περιορίζει.
Πώς εισβάλλει ο έρωτας μέσα σε αυτό;
Από τις χαραμάδες των τοίχων. Από τα παράθυρα και τους φεγγίτες. Κρυφά, φευγαλέα, περιορισμένα, αλλά αρκεί – έστω και λίγο – να φέγγει στο σκοτάδι.
Με ποιον τρόπο γίνεται αισθητή η παρουσία του μοναδικού άνδρα του έργου, ο οποίος δεν εμφανίζεται ποτέ στη σκηνή;
Ο ποιητής τον παρουσιάζει σαν σκιά. Ποτέ δεν τον βλέπουμε. Υπάρχει η σάρκα που περιφέρεται, αλλά κανείς μας δεν τη βλέπει. Μόνο η Αδέλα τη γεύεται. Εξού και ολοκληρώνει την ιστορία της, φτάνει στο τέλος της.
Οι ηρωίδες βγαίνουν, τελικά, από το τέλμα ή βυθίζονται ακόμα περισσότερο σε αυτό;
“Θα βυθιστούμε όλες σε έναν ωκεανό πένθους” μουρμουρίζει, θρηνώντας, η Μπερνάρντα. Φαίνεται σαν να μην έχουν άλλη επιλογή από το να βυθιστούν στο τέλμα αυτό. Η μόνη, που ξεφεύγει, είναι εκείνη που επαναστατεί. Εκείνη που γεύεται, που απολαμβάνει τον έρωτα και τη ζωή και που, τελικά, ορίζει τη μοίρα και τη ζωή της.
Πώς το έργο αντικατοπτρίζει τη σημερινή ζωή μας και πόσο μοιάζει ο κόσμος του με αυτόν, στον οποίο ζούμε;
Αφοπλιστικά πολύ. Από την Ανδαλουσία του ’36, μεταφερόμαστε στην Πλάκα του 2015, χωρίς κάτι να μας ξενίζει ή να μας παραξενεύει. Όλα είναι πολύ οικεία: το πένθος που μας επιβάλλεται, η τυραννία και η καταδυνάστευση των δικαιωμάτων μας για μία αξιοπρεπή ζωή. Κι όλα αυτά, σε μία ιστορική στιγμή που και η ίδια μας η χώρα προσπαθεί να βρει την οντότητα και την ανεξαρτησία της μέσα σε ένα σκληρό τραπεζικό σύστημα. Είναι πολύ ευτυχής, νομίζω, η συγκυρία του ότι, στη χώρα που γέννησε τη δημοκρατία, στη σκιά της Ακρόπολης, παίζεται ένα έργο – σχόλιο πάνω στα τυραννικά καθεστώτα και τον φασισμό.
Ταυτότητα παράστασης
Κείμενο: Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα, μετάφραση: Μαρία Σκαφτούρα, σκηνοθεσία – μουσική επιμέλεια – φωτισμοί: Ένκε Φεζολλάρι, δραματολογική επεξεργασία: Ναταλί Μηνιώτη, κοστούμια – επιμέλεια σκηνικού χώρου: Χριστίνα Κωστέα, βοηθός σκηνοθέτη: Στεφανία Βλάχου, φωτογραφίες: Κική Παπαδοπούλου, κομμώσεις: Τάσος Καστανιάς, επιμέλεια μακιγιάζ: Make up lab by Yannis Marketakis, παραγωγή: People Entertainment. Ερμηνεύουν: Δώρα Στυλιανέση, Μαρία Σκαφτούρα, Αντιγόνη Κουλουκάκου, Ελεονώρα Αντωνιάδου, Δανάη Παπουτσή, Αγάπη Παπαθανασιάδου, Βέφη Ρέδη, Φρύνη Θετάκη, Ξανθή Κρανίδη.
Πληροφορίες
Χώρος τέχνης και δράσης Βρυσάκι: Bρυσακίου 17 – Πλάκα, τηλ.: 210 3210179. Διάρκεια παράστασης: 90 λεπτά (χωρίς διάλειμμα). Τιμές εισιτηρίων: γενική είσοδος: 10 ευρώ, μειωμένο (φοιτητές, σπουδαστές): 5 ευρώ. Κρατήσεις: τηλεφωνικά: 210 3210179, ηλεκτρονικά: vryssaki.gr.
