Η ελπίδα στα ακριτικά νησιά: Πώς η στήριξη οικογενειών και υποδομών φιλοδοξεί να συμβάλλει στην ανατροπή του δημογραφικού προβλήματος και το χτίσιμο βιώσιμων κοινοτήτων.
Από το 2011, ο πληθυσμός συρρικνώνεται σταθερά, με τις γεννήσεις να πέφτουν από 118.000 το 2008 σε λιγότερες από 85.000 το 2020, σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat. Με ποσοστό γονιμότητας μόλις 1,38 παιδιά ανά γυναίκα –το χαμηλότερο στην Ευρώπη– η χώρα μας προβλέπεται να χάσει το 29% του πληθυσμού της μέχρι το 2100, από 10,3 εκατομμύρια σήμερα σε λιγότερα από 7,5 εκατομμύρια.
Οι επιπτώσεις είναι πολυδιάστατες: κοινωνικά, οδηγούμαστε σε γήρανση του πληθυσμού, με λιγότερους νέους να στηρίζουν τους ηλικιωμένους, εντείνοντας την πίεση στο ασφαλιστικό σύστημα και τις συνταξιοδοτικές δαπάνες που ήδη καταλαμβάνουν μεγάλο μέρος του ΑΕΠ. Οικονομικά, η μείωση του εργατικού δυναμικού υπονομεύει την παραγωγικότητα, ενώ σε ακριτικές περιοχές όπως τα Δωδεκάνησα ή τα νησιά του Αιγαίου, η υπογεννητικότητα οδηγεί σε ερήμωση, με σχολεία να κλείνουν, τοπικές οικονομίες να συρρικνώνονται και κοινότητες να χάνουν τη ζωντάνια τους.
Στα ακριτικά νησιά, οι δυσκολίες είναι ακόμη μεγαλύτερες: η γεωγραφική απομόνωση δυσχεραίνει την πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας και εκπαίδευσης, ενώ οι εργαζόμενες μητέρες αντιμετωπίζουν διλήμματα ισορροπίας μεταξύ καριέρας και οικογένειας, εντείνοντας την ανισότητα των φύλων. Τα παιδιά σε αυτές τις περιοχές στερούνται συχνά συνομηλίκων και δομών κοινωνικοποίησης, με συνέπεια η ανάπτυξή τους να γίνεται πιο δύσκολη. Χωρίς παρεμβάσεις, η Ελλάδα κινδυνεύει να δει περαιτέρω συρρίκνωση, με αύξηση των κοινωνικών ανισοτήτων και οικονομική στασιμότητα, ιδιαίτερα στις ακριτικές γωνιές που αποτελούν τα “φρούρια” της εθνικής ταυτότητας.
Σε αυτό το πλαίσιο, η Eurolife FFH, αναγνωρίζοντας τη σύνδεση μεταξύ υπογεννητικότητας και οικονομικής βιωσιμότητας, έχει ενώσει δυνάμεις με τη HOPEgenesis από το 2019 σε ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα που στοχεύει να φιλοδοξεί να συμβάλλει στην ανατροπή του αρνητικού, εστιάζοντας σε 12 υιοθετημένες απομακρυσμένες περιοχές: Πάτμος, Άγραφα, Καστελόριζο, Ανάφη, Άνω Κουφονήσι, Νίσυρος, Χάλκη, Κάσος, Τήλος, Λειψοί, Σίκινος και Οινούσσες. Μέσω αυτής της συνεργασίας, η Eurolife FFH παρέχει ολοκληρωμένη ιατρική και ψυχολογική στήριξη σε γυναίκες και ζευγάρια που επιθυμούν να δημιουργήσουν οικογένεια, καλύπτοντας ανάγκες από την κύηση μέχρι τον τοκετό, συμπεριλαμβανομένων δωρεάν υπηρεσιών υγείας, μεταφορών σε μαιευτήρια και ψυχολογικής υποστήριξης, ενώ αναλαμβάνει τα έξοδα για να εξασφαλίσει πρόσβαση σε αυτές τις υπηρεσίες ακόμη και από απομακρυσμένα νησιά.
Ταυτόχρονα, η Eurolife FFH δεσμεύεται να δημιουργήσει από έναν παιδικό σταθμό –τον πρώτο σε κάθε περιοχή– σε συνεργασία με τοπικούς δήμους, έχοντας ήδη παραδώσει έξι: σε Πάτμο, Άγραφα, Λειψούς, Καστελόριζο, Χάλκη και Κάσο, με τις εργασίες για τους υπόλοιπους έξι να προχωρούν δυναμικά. Αυτοί οι σταθμοί δεν είναι απλές δομές φύλαξης· προσφέρουν στα παιδιά χώρους κοινωνικοποίησης, ανάπτυξης δεξιοτήτων και δημιουργικότητας, ενώ ανακουφίζουν τις εργαζόμενες μητέρες, προάγοντας την ισότητα των φύλων και επιτρέποντας στις οικογένειες να παραμείνουν στον τόπο τους.
Μέχρι σήμερα, το πρόγραμμα έχει φέρει 246 γεννήσεις, με 28 ακόμη αναμενόμενες, ωφελώντας 270 οικογένειες και γεμίζοντας τα ακριτικά νησιά με παιδικές φωνές, ενώ τα οδοιπορικά της Eurolife FFH και της HOPEgenesis σε αυτές τις περιοχές προωθούν το μήνυμα και παρακινούν περισσότερες γυναίκες να συμμετέχουν, δημιουργώντας βιώσιμες κοινότητες όπου η οικογένεια γίνεται προτεραιότητα.
Εμβληματικό παράδειγμα είναι τα εγκαίνια του παιδικού σταθμού στην Κάσο στις 5 Οκτωβρίου, όπου η Eurolife FFH παρέδωσε μια σύγχρονη δομή που θα φιλοξενεί τα παιδιά του νησιού, προσφέροντας ασφάλεια και δημιουργικές δραστηριότητες, ενώ η παρουσία της Υπουργού Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας, Δόμνας Μιχαηλίδου, και του Δημάρχου Μιχάλη Ερωτόκριτου, υπογράμμισε τη σημασία τέτοιων συνεργειών. Η Υπουργός τόνισε πως “δράσεις όπως η σημερινή αποδεικνύουν την αξία της συνεργασίας μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα”, ενώ ο Δήμαρχος σημείωσε πως ο σταθμός “θα δώσει μια μεγάλη ανάσα στις οικογένειες του νησιού”. Ο Πρόεδρος της HOPEgenesis, Στέφανος Χανδακάς, πρόσθεσε πως “η Κάσος αποκτά έναν χώρο δημιουργίας και αγάπης για τα παιδιά της”, και ο Πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος της Eurolife FFH, Αλέξανδρος Σαρρηγεωργίου, δήλωσε πως “αξία έχει να βρισκόμαστε δίπλα στους ανθρώπους… αυτός ο τόπος θα γεμίσει παιδικές φωνές”. Αυτές οι ενέργειες δεν είναι απλές φιλανθρωπίες· είναι στρατηγικές επενδύσεις στη βιωσιμότητα της χώρας, ανατρέποντας την ερήμωση των ακριτικών περιοχών και ενισχύοντας την οικονομία μέσα από νέες θέσεις εργασίας και διατήρηση του τοπικού πολιτισμού.
Σε νησιά όπως η Κάσος, όπου η απομόνωση δυσχεραίνει την καθημερινότητα, τέτοιοι σταθμοί κοινωνικοποιούν τα παιδιά, βοηθώντας τα να αναπτύξουν δεξιότητες και να ενσωματωθούν αρμονικά στην κοινότητα, ενώ οι γυναίκες αποκτούν ελευθερία να εργάζονται, προάγοντας την ισότητα.
Οι προβλέψεις για το μέλλον είναι ανησυχητικές: χωρίς παρεμβάσεις, η Ελλάδα μπορεί να δει περαιτέρω συρρίκνωση, με αύξηση των κοινωνικών ανισοτήτων και οικονομική στασιμότητα. Ωστόσο, προγράμματα σαν αυτό δείχνουν τον δρόμο: επενδύοντας σε υποδομές και στήριξη, χτίζουμε κοινωνίες όπου κάθε παιδί μεγαλώνει με ίσες ευκαιρίες, ανεξάρτητα από τη γεωγραφική θέση.
