Του Μιχάλη Μάρκου
MBA, διευθυντικού στελέχους – συμβούλου Επιχειρήσεων & καθηγητή Διοίκησης Επιχειρήσεων/ Marketing
Η εμπορική απαξίωση των αυτοκινήτων είναι ένα από τα πιο σημαντικά ζητήματα που απασχολούν τόσο τους αγοραστές όσο και τους πωλητές οχημάτων εδώ και πολλά χρόνια, ιδιαίτερα μετά την οικονομική κρίση που βίωσε η χώρα.
Σε κάθε περίπτωση, είτε πρόκειται για καινούργια είτε για μεταχειρισμένα αυτοκίνητα, η αξία τους τείνει να μειώνεται με την πάροδο του χρόνου, καθιστώντας την αγορά ή την κατοχή ενός οχήματος μια οικονομική απόφαση που χρειάζεται προσεκτική σκέψη.
Η απαξίωση, που απορρέει από τη μείωση της εμπορικής αξίας ενός οχήματος, δεν είναι απλώς ένα στατιστικό γεγονός, αλλά είναι ένα πολυπαραγοντικό φαινόμενο, που συνδέεται με την προσφορά και τη ζήτηση, την τεχνολογία, τις εκπομπές ρύπων, την ψυχολογία των καταναλωτών και τα πρότυπά τους, αλλά και με τις πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες που επικρατούν σε κάθε χώρα.
Από τη στιγμή που ένα καινούργιο αυτοκίνητο βγαίνει από την αντιπροσωπεία και τίθεται σε κυκλοφορία, χάνει άμεσα ένα σημαντικό ποσοστό της αξίας του.
Υπολογίζεται ότι κατά το πρώτο έτος κυκλοφορίας μπορεί να προκληθεί απώλεια έως και 20%-30% της αρχικής του τιμής. Αυτό το φαινόμενο συχνά αποκαλείται και ως «απαξίωση στην πρώτη στροφή», μιας και το όχημα, αν και ουσιαστικά άθικτο, από την ώρα που βγήκε από την έκθεση θεωρείται πλέον μεταχειρισμένο. Αυτό που ενισχύει το φαινόμενο είναι η αντίληψη των αγοραστών πως ένα όχημα, ακόμα και λίγων μηνών, φέρει τον κίνδυνο χρήσης και φθοράς, ακόμη και αν βρίσκεται σε άριστη κατάσταση. Η απαξίωση δεν σταματά στο πρώτο έτος.
Κατά κανόνα, η αξία ενός αυτοκινήτου μειώνεται κατά 10%-15% ετησίως για τα επόμενα 4-5 χρόνια. Πέραν της 5ετίας, ο ρυθμός απαξίωσης του οχήματος συνεχίζεται, με αποτέλεσμα κάθε επιπλέον χρόνο να χάνει ένα ποσοστό της τάξης του 3,5%-5%, έως ότου συμπληρωθεί η 12ετία. Μετά τη 12ετία, η απαξίωση ενός αυτοκινήτου συνεχίζει με χαμηλότερους ρυθμούς και περιορίζεται περίπου στο 2% ανά διετία. Φυσικά, υπάρχουν εξαιρέσεις, ωστόσο η πλειονότητα των οχημάτων ακολουθεί αυτή την πορεία. Η μείωση αυτή εξαρτάται από διάφορους παράγοντες, όπως το μοντέλο και η μάρκα του αυτοκινήτου, η χώρα προέλευσης, η φήμη της αξιοπιστίας του, το επίπεδο εξοπλισμού, καθώς και οι εξελίξεις στον τεχνολογικό τομέα ή οι οικολογικές απαιτήσεις της αγοράς.
Τα τελευταία χρόνια, η απαξίωση των οχημάτων επέρχεται λόγω και των πολιτικών που υιοθετούνται σχετικά με τις εκπομπές ρύπων και την κλιματική αλλαγή. Τα αυτοκίνητα που κινούνται με ντίζελ έχουν υποστεί σημαντική μείωση στη μεταπωλητική τους αξία λόγω των περιορισμών σε πολλά μεγάλα αστικά κέντρα και της σταδιακής στροφής προς την ηλεκτροκίνηση. Η στροφή προς την ηλεκτροκίνηση προσθέτει μια νέα διάσταση στην απαξίωση των οχημάτων. Αν και τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα θεωρούνται το μέλλον της αυτοκίνησης, ακόμα και αυτά αντιμετωπίζουν το φαινόμενο της απαξίωσης για διαφορετικούς λόγους. Οι τεχνολογικές εξελίξεις στον τομέα των μπαταριών είναι μεγάλες, με αποτέλεσμα οι πρώτες γενιές ηλεκτρικών οχημάτων να έχουν ήδη ξεπεραστεί από νεότερα μοντέλα με μεγαλύτερη αυτονομία και ταχύτερους χρόνους φόρτισης. Επίσης, οι καταναλωτές εξακολουθούν να ανησυχούν για τη μακροχρόνια αξιοπιστία των μπαταριών, την υποδομή φόρτισης και το κόστος αντικατάστασης, γεγονός που οδηγεί σε συγκρατημένη ζήτηση για μεταχειρισμένα ηλεκτρικά οχήματα.
Ένα άλλο σημαντικό στοιχείο που συμβάλλει στην απαξίωση είναι η ψυχολογία των αγοραστών και η εικόνα του αυτοκινήτου στην αγορά. Κάποια μοντέλα, για παράδειγμα, φέρουν τη «φήμη» ότι είναι «κακοσυντηρημένα» ή «ιδιότροπα» στη χρήση ή την επισκευή. Άλλα πάλι έχουν αρνητική φήμη λόγω βλαβών σε συγκεκριμένες γενιές ή κατασκευαστικά προβλήματα. Αυτά τα χαρακτηριστικά επηρεάζουν την αντίληψη των αγοραστών σε σχέση με την αξία τους, ακόμη και αν το συγκεκριμένο μεταχειρισμένο όχημα δεν έχει εμφανίσει ποτέ τέτοια προβλήματα. Η αντίληψη, δηλαδή, υπερισχύει της πραγματικότητας. Επιπλέον, ο γρήγορος ρυθμός κυκλοφορίας νέων μοντέλων οδηγεί σε ταχύτερη γήρανση των υπαρχόντων οχημάτων. Οι κατασκευαστές, προκειμένου να διατηρήσουν το ενδιαφέρον του κοινού, ανανεώνουν πολύ συχνά τα μοντέλα τους ή κυκλοφορούν νέες γενιές με αισθητικές ή τεχνολογικές διαφοροποιήσεις. Αυτό ενισχύει την αίσθηση του «παλαιού» και μειώνει την ελκυστικότητα των παλαιότερων οχημάτων, ανεξαρτήτως κατάστασης.
Το κόστος της απαξίωσης είναι ιδιαίτερα σημαντικό για όσους σκέφτονται το αυτοκίνητο όχι μόνο ως μέσο μεταφοράς, αλλά και ως επένδυση (που είναι λάθος ως τρόπος σκέψης). Παρόλο που το αυτοκίνητο δεν θεωρείται επένδυση με τη στενή έννοια του όρου, πολλοί καταναλωτές ελπίζουν να το διατηρήσουν για αρκετά χρόνια χωρίς μεγάλες απώλειες στην αξία του. Δυστυχώς, αυτή η προσδοκία σπανίως ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Οι περισσότεροι οδηγοί διαπιστώνουν ότι, ανεξάρτητα από το πόσο καλά συντηρούν το όχημά τους, η μεταπώληση είναι οικονομικά ασύμφορη συγκριτικά με την αρχική τιμή αγοράς. Με τις τωρινές συνθήκες, αυτοκίνητα στα 2.000 κ.εκ. θεωρούνται αντιεμπορικά και χάνουν πολύ γρήγορα την αξία τους. Αυτοκίνητα πάνω από 2.000 κ.εκ. θεωρούνται πανάκριβα στη χρήση και συντήρηση, οπότε και η εμπορική αξία τους είναι πεσμένη πολύ. Αυτοκίνητα με κινητήρα 1.400-1.600 κ.εκ. θεωρούνται πιο εμπορικά μιας και έχουν θεωρητικά μικρά κόστη χρήσης και συντήρησης.
Συνοψίζοντας, η εμπορική απαξίωση των αυτοκινήτων είναι ένα αναπόφευκτο φαινόμενο, το οποίο καθορίζεται από ποικίλους εξωτερικούς και εσωτερικούς παράγοντες. Από την τεχνολογική πρόοδο και τις ρυθμιστικές απαιτήσεις, μέχρι την ψυχολογία του καταναλωτή και τις μεταβαλλόμενες τάσεις της αγοράς, όλα συντελούν στη σταθερή και συχνά ραγδαία μείωση της αξίας των οχημάτων. Η σωστή πρακτική που πρέπει να ακολουθείται στις ημέρες μας από την πλευρά των εμπόρων στην αγορά του μεταχειρισμένου αυτοκινήτου, είναι «Αγοράζω φτηνά, για να πουλήσω φτηνά». Από την πλευρά τους οι ιδιώτες θα πρέπει να κατανοήσουν (μιας και οι ιδιώτες πωλητές είναι οι πιο ανίδεοι/άσχετοι στο να ορίσουν μια σωστή και αποτελεσματική τιμή πώλησης του μεταχειρισμένου οχήματός τους) ότι η αγορά (προσφορά & ζήτηση) και η εμπορική απαξίωση ορίζουν τις τελικές τιμές πώλησης των μεταχειρισμένων οχημάτων.
Η συνειδητοποίηση ότι η κατοχή ενός αυτοκινήτου, όσο χρήσιμη κι αν είναι στην καθημερινή ζωή, εμπεριέχει και την έννοια της σταθερής οικονομικής απαξίωσης, μπορεί να βοηθήσει στη λήψη πιο ορθολογικών αποφάσεων και στην κατανόηση του πώς λειτουργεί η εμπορική απαξίωση στην αγορά των μεταχειρισμένων οχημάτων.
