Της Μαρίας Γαζούλη, καθηγήτριας Βιολογίας / Γενετικής – Νανοϊατρικής στην Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
ΖΟΥΜΕ σε μια εποχή όπου η τεχνολογία επαναπροσδιορίζει κάθε πτυχή της ζωής μας. Από την εργασία και την επικοινωνία μέχρι τη μετακίνηση και την ψυχαγωγία, η ψηφιακή πραγματικότητα επηρεάζει τον τρόπο που λειτουργούμε.
ΩΣΤΟΣΟ, ένας τομέας στον οποίο είναι όχι μόνο χρήσιμη, αλλά αναγκαία η χρήση και η εφαρμογή της τεχνολογίας είναι ο κρίσιμος τομέας της υγείας και ο τεχνολογικός της εκσυγχρονισμός.
Η ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ στον τομέα της υγείας συνεπάγεται και καινοτομίες, όμως, παρά τις πολλές δυνατότητες και τα διαθέσιμα εργαλεία, η καινοτομία στην υγειονομική περίθαλψη συχνά συναντά εμπόδια πριν φτάσει στον ασθενή.
ΤΟ ΠΡΩΤΟ και ίσως πιο σοβαρό εμπόδιο είναι η ίδια η δομή των συστημάτων υγείας. Δεν μιλάμε για έναν ενιαίο οργανισμό, αλλά για ένα περίπλοκο πλέγμα ανθρώπων, θεσμών και
διαδικασιών. Αυτό σημαίνει ότι κάθε αλλαγή επηρεάζει πολλούς κρίκους της αλυσίδας και συνεπώς συνοδεύεται από φυσικές αντιστάσεις.
Η εισαγωγή ενός ψηφιακού συστήματος ή μιας καινοτόμου εφαρμογής δεν είναι ποτέ απλή υπόθεση και πάντως χρειάζεται πολλή πειθώ για την εφαρμογή της, καίτοι μπορεί να επηρεάσει πολύ θετικά τον τρόπο που λειτουργεί ένα νοσοκομείο, που οργανώνεται μια κλινική ή που εξυπηρετείται ένας ασθενής.
ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΣ ανασταλτικός παράγοντας, ανάμεσα σε άλλους, είναι και ο ανθρώπινος παράγοντας. Όταν μια νέα τεχνολογία έρχεται να αλλάξει καθημερινές ρουτίνες ή καθιερωμένα μοντέλα εργασίας, η αντίσταση στην αλλαγή είναι απολύτως φυσιολογική.
ΠΟΛΛΟΙ επαγγελματίες υγείας μπορεί να δουν μια νέα εφαρμογή όχι ως πρόκληση ή βοήθημα, αλλά ως απειλή ή πρόσθετο βάρος. Ειδικά όταν δεν έχει προηγηθεί ουσιαστική εκπαίδευση ή όταν δεν έχουν ερωτηθεί για τις πραγματικές ανάγκες τους ή ακόμα – ακόμα δεν έχουν ενεργό συμμετοχή στην εύρεση ή υλοποίηση αυτής της εφαρμογής.
ΑΥΤΗ, βεβαίως, είναι και η μεγάλη πρόκληση: να σχεδιάζουμε τεχνολογίες για τους ανθρώπους που τις χρειάζονται, όχι για εκείνους που απλώς μπορούν να τις κατασκευάσουν.
Όσο πιο ενεργά εμπλέκονται οι επαγγελματίες υγείας στον σχεδιασμό και στην εφαρμογή των λύσεων, τόσο αυξάνεται η πιθανότητα αποδοχής και χρήσης.
Το ίδιο ισχύει και για τους ασθενείς, που δεν πρέπει να είναι παθητικοί δέκτες της φροντίδας, αλλά συμμέτοχοι σε μια διαδικασία που τους αφορά άμεσα.
Η επιτυχία της καινοτομίας στην υγεία εξαρτάται από τη συνεργασία όλων των εμπλεκομένων.
Χρειαζόμαστε όραμα, πολιτική βούληση, τεχνογνωσία, αλλά και ευελιξία. Πρέπει να μπορούμε να δοκιμάζουμε νέες ιδέες, να μαθαίνουμε από τα λάθη μας, και να προχωρούμε σταδιακά.
Ο ψηφιακός μετασχηματισμός δεν γίνεται από τη μια μέρα στην άλλη, ούτε με μια μόνο απόφαση. Είναι μια συνεχής διαδικασία που απαιτεί υπομονή, προσαρμοστικότητα και, κυρίως, εμπιστοσύνη.
ΠΑΡΑ τις δυσκολίες, η Ελλάδα τα τελευταία χρόνια έχει κάνει αξιοσημείωτα βήματα προς την ψηφιοποίηση της υγείας.
Η εφαρμογή της άυλης συνταγογράφησης, για παράδειγμα, αποτέλεσε ένα καθοριστικό ορόσημο που διευκολύνει εκατομμύρια πολίτες, μειώνοντας τις γραφειοκρατικές διαδικασίες και ενισχύοντας την πρόσβαση στη φαρμακευτική αγωγή.
Επιπλέον, η δημιουργία του myHealthapp, που επιτρέπει στους πολίτες να έχουν πρόσβαση στον ιατρικό τους φάκελο, στις εξετάσεις και στις συνταγές τους, αποτελεί ένα σημαντικό βήμα ενίσχυσης της διαφάνειας και της αυτονομίας του ασθενούς.
Παράλληλα, η προσπάθεια δημιουργίας του Εθνικού Ηλεκτρονικού Φακέλου Υγείας και η σταδιακή διασύνδεση των νοσοκομείων μεταξύ τους δείχνει μια σαφή τάση προς ένα πιο ενιαίο και αποτελεσματικό σύστημα υγείας.
ΦΥΣΙΚΑ δεν μπορούμε να μιλάμε για τεχνολογική πρόοδο στην υγεία χωρίς να αναγνωρίσουμε τον θεμελιώδη ρόλο της επιστημονικής έρευνας και της καινοτομίας.
Πανεπιστημιακά ιδρύματα, ερευνητικά κέντρα και νεοφυείς επιχειρήσεις (startups) στην Ελλάδα συμβάλλουν ολοένα και περισσότερο στην ανάπτυξη νέων εφαρμογών, διαγνωστικών εργαλείων και ψηφιακών λύσεων που ενισχύουν τη δημόσια υγεία.
Η σύνδεση της ερευνητικής δραστηριότητας με την κλινική πράξη -μέσω προγραμμάτων όπως το HorizonEurope ή το ΕΣΠΑδημιουργεί γόνιμο έδαφος για μεταφορά τεχνογνωσίας και γρήγορη αξιοποίηση καινοτόμων ιδεών.
ΠΑΡΑΛΛΗΛΑ, βλέπουμε τη γέννηση «οικοσυστημάτων καινοτομίας» γύρω από τον τομέα της υγείας, όπως τα digitalhealthhubs και οι συνεργασίες ανάμεσα σε δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς.
Η έρευνα δεν πρέπει να παραμένει στα εργαστήρια, χρειάζεται στήριξη για να περάσει στην πράξη, να επιταχύνει διαγνώσεις, να βελτιώσει θεραπείες και -τελικά- να σώσει ζωές.
ΕΝΑ ΑΛΛΟ κρίσιμο σημείο στην τεχνολογική εξέλιξη είναι η εκπαίδευση. Οι γιατροί, οι νοσηλευτές, οι διοικητικοί υπάλληλοι πρέπει να έχουν τα κατάλληλα εργαλεία για να κατανοήσουν και να αξιοποιήσουν την τεχνολογία.
Αν δεν επενδύσουμε στους ανθρώπους, καμία τεχνολογική λύση -όσο έξυπνη κι αν είναι- δεν πρόκειται να πετύχει.
Η ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ στην υγεία είναι πάνω απ’ όλα μια κοινωνική διαδικασία. Δεν είναι απλώς θέμα προϋπολογισμών, λογισμικών ή συσκευών. Είναι θέμα νοοτροπίας, σχέσεων, εμπιστοσύνης και διαλόγου.
Η τεχνολογία από μόνη της δεν λύνει προβλήματα. Μπορεί όμως να γίνει ισχυρό εργαλείο όταν ενσωματώνεται ορθά σε ένα σύστημα που σέβεται και κατανοεί τον ανθρώπινο παράγοντα.
Ο ΨΗΦΙΑΚΟΣ μετασχηματισμός στην υγεία δεν είναι απλώς η υιοθέτηση νέων τεχνολογιών, είναι μια βαθύτερη αλλαγή κουλτούρας, που απαιτεί άνοιγμα στην καινοτομία και στήριξη της επιστημονικής έρευνας.
Η τεχνολογία προσφέρει τα μέσα, αλλά η καινοτομία είναι αυτή που θέτει τις ερωτήσεις, σχεδιάζει τις λύσεις και ωθεί τα όρια του εφικτού.
ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΛΛΗ, ο ψηφιακός μετασχηματισμός δημιουργεί τις συνθήκες ώστε η καινοτομία να δοκιμάζεται και να εφαρμόζεται σε πραγματικό χρόνο: Να συνδέει δεδομένα, να υποστηρίζει κλινικές αποφάσεις, να μειώνει τις αναμονές και να εξατομικεύει τη φροντίδα.
Η ΣΥΝΘΕΣΗ αυτών των δύο δυνάμεων -τεχνολογικού εκσυγχρονισμού και καινοτόμου σκέψης- είναι απαραίτητη αν θέλουμε ένα βιώσιμο, ευέλικτο και ανθρώπινο σύστημα υγείας.
Σε αυτή τη διασταύρωση γεννιούνται οι πραγματικές λύσεις: Εκεί όπου η επιστήμη, η τεχνολογία και η κοινωνία συνεργάζονται για έναν κοινό σκοπό.
ΑΝ ΘΕΛΟΥΜΕ ένα καλύτερο, πιο αποτελεσματικό και πιο δίκαιο σύστημα υγείας, τότε η τεχνολογία είναι απαραίτητη.
Όχι όμως ως αυτοσκοπός, αλλά ως μέσο για να ενισχύσουμε την ποιότητα της φροντίδας, να μειώσουμε τις ανισότητες και να στηρίξουμε τον επαγγελματία και τον ασθενή.
Ο ψηφιακός μετασχηματισμός της υγείας είναι ένα στοίχημα που αξίζει να κερδίσουμε. Αρκεί να θυμόμαστε πάντα ότι στο κέντρο κάθε καινοτομίας πρέπει να βρίσκεται ο άνθρωπος.
