Tου δρ. Βασιλείου Ζιώγα
Κύριου ερευνητή, προϊσταμένου Διεύθυνσης Υποστήριξης Ερευνητικών, Αναπτυξιακών Έργων και Προϊόντων Έρευνας του ΕΛΓΟ – ΔΗΜΗΤΡΑ
Η κλιματική κρίση επηρεάζει ήδη τις περιοχές παραγωγής ΠΟΠ/ΠΓΕ προϊόντων. Συγκεκριμένα, η άνοδος των θερμοκρασιών επιφέρει αλλαγές στον χρόνο ωρίμανσης των καρπών και την ποιότητα των πρώτων υλών.
Οι σύντομες αλλά έντονες και απρόβλεπτες καιρικές συνθήκες δημιουργούν αστάθεια στην παραγωγή, ενώ η έλλειψη νερού ή και σε συνδυασμό με φαινόμενα ξηρασίας επιβάλλουν νέα μοντέλα διαχείρισης των παραγωγικών συστημάτων και των φυσικών πόρων.
Για παράδειγμα, η συγκομιδή σε ορεινές περιοχές πραγματοποιείται νωρίτερα, ενώ παραδοσιακές ποικιλίες αντιμετωπίζουν πιέσεις από ασθένειες που ευνοούνται από την υγρασία ή τη ζέστη. Αυτές οι αλλαγές θέτουν σε δοκιμασία τα όρια των υφιστάμενων προδιαγραφών που χαρακτηρίζουν ένα προϊόν ως ΠΟΠ ή ΠΓΕ.
Στο πλαίσιο αυτό, γεννάται το ερώτημα «Πώς προσαρμόζονται οι προδιαγραφές»; Πρέπει να τονιστεί ότι η προσαρμογή δεν σημαίνει απώλεια αυθεντικότητας. Η προσαρμογή είναι στενά συνδεδεμένη με τη συνειδητή και τεκμηριωμένη εξέλιξη, ώστε το προϊόν να συνεχίσει να εκφράζει τον τόπο του, ακόμη και υπό τις νέες συνθήκες (κλιματικές). Οι πρακτικές προσαρμογής που αναπτύσσονται ή συζητούνται εστιάζουν στην: 1) ευελιξία στις ημερομηνίες συγκομιδής, ώστε να ανταποκρίνονται στις κλιματικές μεταβολές, 2) στην εισαγωγή ανθεκτικότερων τοπικών ποικιλιών, χωρίς αλλαγή στο οργανοληπτικό προφίλ του προϊόντος, 3) στη χρήση και υιοθέτηση νέων τεχνολογιών και τεχνικών άρδευσης (όπως στάγδην ή αισθητήρες υγρασίας, IoT, γεωργία ακριβείας), 4) καθορισμός μικροζωνικής διαφοροποίησης μέσα στη ζώνη ΠΟΠ/ΠΓΕ, με βάση το υψόμετρο ή το έδαφος και το ειδικό μικροκλίμα που δημιουργείται.
Η συμβολή της έρευνας στην ανθεκτικότητα
Η επιστημονική έρευνα αποτελεί καθοριστικό εργαλείο για την ανθεκτικότητα των ΠΟΠ/ΠΓΕ προϊόντων, καθώς μέσω των αποτελεσμάτων και των ερευνητικών έργων παράγεται γνώση που επιτρέπει την καταγραφή και ανάλυση περιβαλλοντικών επιπτώσεων, όπου επιστήμονες και παραγωγοί δύναται να προβλέπουν τους κινδύνους και τις προκλήσεις της κλιματικής κρίσης και να προσαρμόζουν τις καλλιεργητικές τους πρακτικές στα υφιστάμενα δεδομένα. Κλειδί αποτελεί η επιλογή κατάλληλων ποικιλιών και γεωργικών πρακτικών. Ειδικότερα, στα ινστιτούτα του ΕΛΓΟ – ΔΗΜΗΤΡΑ δημιουργούνται και δοκιμάζονται γηγενείς ποικιλίες, με αντοχή στις αβιοτικές καταπονήσεις και αξιολογούνται μοντέλα παραγωγής χαμηλών εισροών.
Επίσης, μέσω των ερευνητικών έργων, τεκμηριώνεται η αυθεντικότητα των προϊόντων, καθώς με τη χρήση εργαστηριακών αναλύσεων τεκμηριώνεται η σύνδεση του προϊόντος με τον τόπο, βοηθώντας στην επιτυχή τροποποίηση των προδιαγραφών χωρίς την απώλεια της ταυτότητας και του τοπικού χαρακτήρα. Τέλος, η έρευνα προάγει τη δημιουργία αλλά και την ενσωμάτωση στην παραγωγή ψηφιακών συστημάτων (αισθητήρες, δορυφορικά δεδομένα, εφαρμογές κινητών) που βοηθούν την ιχνηλασιμότητα και τους ελέγχους, παρέχοντας αξιόπιστες και έγκαιρες προειδοποιήσεις προς τους παραγωγούς.
Τελικά, τα ΠΟΠ και ΠΓΕ προϊόντα δεν είναι στατικά. Είναι ζωντανά συστήματα που εξελίσσονται, στηριζόμενα στις ρίζες τους. Η επιστημονική έρευνα, σε συνέργεια με τους παραγωγούς και τους θεσμούς, δημιουργεί τις βάσεις για ένα νέο μοντέλο παραγωγής: ανθεκτικό, βιώσιμο και αυθεντικό. Όπως λένε και οι ίδιοι οι παραγωγοί, «η παράδοση δεν είναι κάτι που διατηρείς μόνο -είναι κάτι που συνεχίζεις, με ευθύνη».
