Πριν από τρεις δεκαετίες συν μία χρονιά, λένε κάποιοι ότι έγινε μεγάλη ζημιά. Ανάμεσά τους ο Πολωνός πρωθυπουργός, που φτύνει στον κόρφο του στο ενδεχόμενο τριμερούς για την Ουκρανία στη Βουδαπέστη. «Ίσως είμαι προληπτικός, αλλά αυτή τη φορά θα προσπαθούσα να βρω άλλο μέρος».
Η πόλη είναι θαυμάσια, άλλα ειν’ τρισβάρβαρα και άθλια. Άλλωστε, δεν θα παν’, αν και όταν, για τουρισμό. Όλοι τεντώνουν την προσοχή τους ως την έντρομη ελπίδα του «τι θα γίνει», του «κάτι θα γίνει», «κάτι θα τολμήσει να γίνει».
Τι έγινε, όμως, τον Δεκέμβριο του 1994; Για εκείνους που μπορεί να έχουν ξεχάσει, η Ουκρανία συμφώνησε να εγκαταλείψει το τρίτο μεγαλύτερο πυρηνικό οπλοστάσιο στον κόσμο τότε, πάνω από το άθροισμα των όπλων μαζικής καταστροφής της Κίνας, της Γαλλίας και του Ηνωμένου Βασιλείου, 1.900 στρατηγικές πυρηνικές κεφαλές, κληρονομιά από τη Σοβιετική Ένωση. Αφοπλισμένη η Ουκρανία προσχώρησε στη Συνθήκη για τη μη διάδοση των πυρηνικών (NPT) και προχώρησε στη μεταφορά των πυρηνικών κεφαλών της στη Ρωσία, η οποία αναδείχθηκε ως ο μοναδικός πυρηνικός διάδοχος της ΕΣΣΔ. Back in the U.S.S.R.
Σε αντάλλαγμα, τρεις πυρηνικές δυνάμεις -ΗΠΑ, Ρωσία και Ηνωμένο Βασίλειο- παρείχαν εγγυήσεις ασφαλείας για την ανεξαρτησία και την εδαφική κυριαρχία της Ουκρανίας. Η δέσμευσή τους αποτυπώθηκε σε ένα έγγραφο 493 λέξεων, γνωστό ως Μνημόνιο της Βουδαπέστης, που υπογράφηκε από τους Κλίντον, Γέλτσιν, Μέιτζορ και τον Ουκρανό Κούτσμα και τέθηκε άμεσα σε ισχύ.
Το έκτο σημείο ανεμίζει σαν χαίτη, κόσμε ψεύτη. «Θα πραγματοποιήσουν διαβουλεύσεις σε περίπτωση κατάστασης που εγείρει ερωτήματα σχετικά με αυτές τις δεσμεύσεις». Κατάσταση στην κατάσταση, κατοικημένη από ίσκιους σε βαθύ στενάδι, οι δεσμεύσεις άδειασαν και δεν βγήκε το φεγγάρι να διώξει τις σκιές.
Λάθος στο λάθος οι σκιές ζωντάνεψαν, πόλεις ορφάνεψαν, άνθρωποι και πόροι χάθηκαν, διαβεβαιώσεις και εγγυήσεις κάηκαν. Κυρίως, όμως, εμπιστοσύνη. Γι’ αυτό δεν βγαίνει από τα ορύγματα η ειρήνη. Ακόμη.
