Στον ουρανό τρεμοσβήνει η λάμψη του πυραύλου Thor-Agena. Στις ανακοινώσεις γράφει «Discoverer 14», ένα ακόμα «επιστημονικό» πείραμα.
Στην πραγματικότητα, αυτό είναι ένα CORONA, το άκρως απόρρητο μάτι της Αμερικής.
Η αντίστροφη μέτρηση τελειώνει, η μηχανή βρυχάται, και ο λεπτός πύραυλος σηκώνεται σαν μία ράβδος φωτιάς που τρυπά την ομίχλη του Ειρηνικού.
Αποστολή: να φέρει πίσω φιλμ με τη Σοβιετική Ένωση όπως κανένα δορυφορικό μάτι έως τότε δεν την έχει δει.
Το ημερολόγιο γράφει 18 Αυγούστου 1960. Και είμαστε στη βάση Βάντερνμπεργκ της Καλιφόρνια.
Παρολίγο αποτυχία
Λίγα λεπτά μετά την εκτίναξη, όλοι παγώνουν. Ο δορυφόρος δεν κάθεται σωστά· γέρνει, κλυδωνίζεται, αγγίζει το όριο της ανατροπής. Ό,τι μπορεί να πάει στραβά, έχει πάει στραβά ήδη σε δώδεκα αποστολές.
Μόλις πριν εννιά ημέρες, το Discoverer 13 επιστρέφει την πρώτη άδεια κάψουλα από το Διάστημα—απόδειξη ότι η αρχιτεκτονική δουλεύει, αλλά χωρίς καρέ. Τώρα, στο 14, οι τεχνικοί κρατούν την ανάσα του.
Οι εντολές διορθώσεων φεύγουν ψυχρά μέσα από τον θόρυβο των τηλεμετρήσεων. Σιγά σιγά, το σώμα του δορυφόρου «υπακούει». Σταθεροποιείται. Η κάμερα «C» παίρνει μπρος. Το φιλμ τραβιέται, σκανάρει την επιφάνεια κάθετα προς την πορεία, μια κλωστή σε τροχιά που ράβει καρέ πάνω σε καρέ.
Η Αρκτική από ψηλά
Ο δορυφόρος περνά πάνω από σιωπηλές πόλεις και βάσεις, από πίστες όπου τα βομβαρδιστικά μοιάζουν με σπίρτα σε κουτί, από εκτοξευτήρες που η Δύση ονειρεύεται ή φοβάται.
Η εικόνα δεν είναι εξωπραγματικά «καθαρή»· είναι όμως αρκετή. Το μάτι βλέπει ό,τι χρειάζεται: διάταξη, κλίμακα, ρυθμό. Κάθε στροφή της Γης τυλίγει πληροφορίες πάνω στη λεπτή ταινία. Κάθε πέρασμα φέρνει την Αμερική πιο κοντά σε μια αλήθεια που δεν χωρά στις πολιτικές ρητορείες: πόσα πυραυλικά στόμια, πόσοι διάδρομοι, πόσα σιλό.
Ο 17ος γύρος
19 Αυγούστου. Στον 17ο γύρο πάνω από την Αλάσκα, το σήμα για την επιστροφή δίνεται. Η Satellite Return Vehicle—η κωνική κάψουλα με τον θησαυρό—αποχωρίζεται.
Ένας μικρός στερεοκινητήρας πυροδοτείται, κόβει ταχύτητα, ρίχνει την τροχιά. Το ατσάλι αρχίζει την κάθοδο προς την ατμόσφαιρα.
Η θερμική ασπίδα ανάβει σαν μετεωρίτης, τρίζει, κρατά. Η θάλασσα από κάτω είναι ένας απέραντος στόχος, τα λεπτά είναι ατελείωτα, και κάπου ανάμεσα ουρανός και νερό κρέμεται ένα λεπτό σχοινί: το αλεξίπτωτο.
Κυνήγι στον ουρανό
360 μίλια νοτιοδυτικά της Χονολουλού, ένα δικινητήριο C-119 της 6593ης Μοίρας Δοκιμών —σήμα κλήσης Pelican 9 — κόβει κύκλους.
Στο άνοιγμα της ράμπας, οι χειριστές κρατούν γάντζους τεντωμένους σαν ψαράδες του ουρανού.
«Οπτική επαφή!». Το αεροπλάνο βουτά, περνά, αστοχεί—μία φορά, δεύτερη φορά—η ένταση ανεβαίνει. Τρίτη προσέγγιση: ο γάντζος πιάνει τις γραμμές, τεντώνει, το αλεξίπτωτο σπάει, και η κάψουλα ανεβαίνει δονούμενη στην κοιλιά του μεταγωγικού.
Ο κυβερνήτης, Χάρολντ Μίτσελ, κρατά σταθερά. Στο πάτωμα του θαλάμου, κοντά στα πόδια των πληρωμάτων, ξεκουράζεται η πρώτη στην ιστορία κάψουλα με φιλμ που επιστρέφει από τροχιά και συλλαμβάνεται στον αέρα.
«Περισσότερο από όλα τα U-2»
Στη Χονολουλού τη λένε «λαβή του αιώνα». Στην Ουάσιγκτον τη λένε «αλλαγή παραδείγματος».
Όταν τα καρέ εμφανίζονται, οι αναλυτές παγώνουν, όχι από φόβο, αλλά από το εύρος: σε μία μόνο αποστολή, οι ΗΠΑ έχουν πλατύτερη κάλυψη της ΕΣΣΔ από όση πέτυχαν όλες οι πτήσεις U-2 μαζί μέχρι τότε.
Ο μύθος του «missile gap»—ότι οι Σοβιετικοί προηγούνται συντριπτικά—αρχίζει να ξεφουσκώνει. Τα σιλό είναι λιγότερα από τις εκτιμήσεις. Οι διάδρομοι δεν φιλοξενούν αμέτρητα βομβαρδιστικά. Η εικόνα γίνεται τεκμήριο. Η πολιτική ερμηνεία ακολουθεί: ψυχραιμία αντί πανικού, υπολογισμός αντί υποθετικών σεναρίων.
Το πρόγραμμα γίνεται ραχοκοκκαλιά
Η CORONA δεν είναι πια «πρόγραμμα-γέφυρα». Γίνεται ραχοκοκκαλιά. Στα χρόνια που έρχονται, 145 αποστολές θα φύγουν—περισσότερες κάψουλες ανά δορυφόρο, καλύτερη ανάλυση εικόνας.
Κάθε επιστροφή φιλμ προσθέτει ένα στρώμα διαφάνειας στον Ψυχρό Πόλεμο: πόσοι πύραυλοι, πόσα υποβρύχια, πόσα βομβαρδιστικά.
Η δυνατότητα επαλήθευσης καθιστά εφικτές τις συμφωνίες περιορισμού όπλων. Η κρίση δεν παύει να είναι κρίση· απλώς παύει να είναι τυφλή.
Τα πρόσωπα στο περιθώριο
Οι περισσότεροι πρωταγωνιστές δεν θα μιλήσουν ποτέ δημόσια. Ο Χάρολντ Μίτσελ, πιλότος του C-119 που κατάφερε να αναχαιτίσει στον αέρα την κάψουλα με το φιλμ του Discoverer 14, θα τιμηθεί με το Bronze Star. Το πλήρωμα με τα Air Medals, και θα συνεχίσουν, σιωπηλοί, να «ψαρεύουν» ουράνια κουτιά σε θάλασσες και ωκεανούς.
Οι μηχανικοί της Fairchild, της General Electric, της Lockheed θα λύσουν πρόβλημα πάνω στο πρόβλημα: φιλμ που δεν καίγεται στο κενό, μηχανισμοί που δεν μπλοκάρουν στο κρύο, αλεξίπτωτα που ανοίγουν στο σωστό ύψος.
Ο κόσμος θα χειροκροτεί τους αστροναύτες που χαμογελούν μπροστά στις κάμερες· οι άνθρωποι της CORONA θα χειροκροτούν σιωπηλά κάθε φορά που ένας γάντζος πιάνει σκοινί πάνω από τον Ειρηνικό.
Το μυστικό κρατά μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του ’90. Το 1995 το πρόγραμμα αποχαρακτηρίζεται. Το 1996 έρχεται η επίσημη αναγνώριση ότι οι ΗΠΑ είχαν (και έχουν) διαστημικά προγράμματα αναγνώρισης.
Τότε γίνεται σαφές τι ακριβώς συνέβη εκείνον τον Αύγουστο του 1960: σε μία ημέρα εκτόξευσης και μία ημέρα ανάκτησης, η Δύση κέρδισε κάτι σπανιότερο από τεχνολογία—κέρδισε βεβαιότητα. Κι αυτή η βεβαιότητα, εικόνα την εικόνα, απομακρύνει τη σκιά της καταστροφής όσο την τρέφει η άγνοια.
Ένα τέλος που είναι αρχή
Στις 16 Σεπτεμβρίου, ο «σκελετός» του Discoverer 14 καίγεται καθώς ξαναμπαίνει στην ατμόσφαιρα. Κανείς δεν τον θρηνεί· έχει ήδη παραδώσει το φορτίο του. Το CORONA θα συνεχίσει μέχρι το 1972, θα αφήσει πίσω του πάνω από οκτακόσιες χιλιάδες φωτογραφίες, θα χαρτογραφήσει κόσμους, θα βαθμονομήσει φόβους.
Κι έτσι γράφεται ένα από τα πιο αθόρυβα—αλλά καθοριστικά—κεφάλαια του Ψυχρού Πολέμου. Όχι με λόγια, ούτε με παρελάσεις. Με ένα «χτύπημα» στον ουρανό και με φως αποτυπωμένο πάνω σε φιλμ.
