Μπροστά σε ένα ενθουσιώδες πλήθος, στην Αλεξάνδρεια, ο Γκαμάλ Άμπντελ Νάσερ παίρνει τον λόγο. Μιλάει για δύο ώρες και 35 λεπτά. Και θέτει σε εκκίνηση ένα σχέδιο που θα ανατρέψει τα πάντα.
Το ημερολόγιο γράφει 26 Ιουλίου 1956. Ο Νάσερ καταγγέλλει τις αποικιοκρατικές δυνάμεις, τον εμπαιγμό της Δύσης στο ζήτημα της χρηματοδότησης του φράγματος του Ασουάν, την ανάγκη η Αίγυπτος να σταθεί στα πόδια της.
Και μέσα στην ομιλία του ξεστομίζει μία λέξη-κωδικό: Ντε Λεσέψ. Τη στιγμή εκείνη, το μήνυμα μεταδίδεται στις αιγυπτιακές ένοπλες δυνάμεις. Αποστολή τους είναι η κατάληψη της Διώρυγας του Σουέζ. Ο Νάσερ την εθνικοποιεί.
Η απόφαση αυτή συγκλονίζει τη Δύση. Οι Βρετανοί και οι Γάλλοι – που επί δεκαετίες ήλεγχαν την εταιρεία του Σουέζ – παγώνουν. Για πρώτη φορά μετά την αποικιοκρατική ακμή του 19ου αιώνα, μια χώρα του Νότου παίρνει πίσω ένα σύμβολο οικονομικής εξάρτησης και γεωπολιτικού ελέγχου.
Η ρήξη με τη Δύση
Μερικές μέρες νωρίτερα, η Ουάσινγκτον και το Λονδίνο είχαν αποσύρει τη χρηματοδότηση για το φράγμα του Ασουάν, εξοργισμένοι από τις σχέσεις του Νάσερ με τη Σοβιετική Ένωση και την Τσεχοσλοβακία. Ο Αιγύπτιος ηγέτης απαντά με τολμηρό στοίχημα: να χρηματοδοτήσει το έργο με τα διόδια της Διώρυγας.
Υπόσχεται πλήρη αποζημίωση στους μετόχους, εθνικοποιεί τα περιουσιακά στοιχεία της εταιρείας και ανακοινώνει τη σύσταση αιγυπτιακής διοίκησης για τη λειτουργία του καναλιού.
Οι Βρετανοί και οι Γάλλοι δεν συγχωρούν την ύβρη. Θεωρούν τον Νάσερ απειλή για τα στρατηγικά τους συμφέροντα και σύντομα επιδιώκουν να τον ανατρέψουν – κρυφά και στρατιωτικά.
Η μυστική συμφωνία
Τον Οκτώβριο, εκπρόσωποι των δύο ευρωπαϊκών δυνάμεων συναντώνται μυστικά στο Σερβρ της Γαλλίας με Ισραηλινούς αξιωματούχους.
Εκπονούν σχέδιο τριμερούς επίθεσης: το Ισραήλ εισβάλλει στη Σινά, οι Βρετανοί και οι Γάλλοι επεμβαίνουν «για να διαφυλάξουν την ουδετερότητα της Διώρυγας». Στις 29 Οκτωβρίου, δέκα ισραηλινές ταξιαρχίες επιτίθενται. Οι αγγλογαλλικές δυνάμεις αποβιβάζονται στο Πορτ Σαΐντ λίγες μέρες μετά.
Αλλά το σχέδιο γυρίζει μπούμερανγκ. Η Ουάσινγκτον, που μόλις είχε καταγγείλει τη σοβιετική επέμβαση στην Ουγγαρία, δεν μπορεί να δικαιολογήσει μια αποικιοκρατική επιχείρηση από συμμάχους της στο ΝΑΤΟ.
Ο Αϊζενχάουερ ασκεί τεράστια πίεση σε Λονδίνο και Παρίσι: επιβάλλει κατάπαυση πυρός, φρενάρει χρηματοδοτήσεις και εγκρίνει ψηφίσματα στον ΟΗΕ κατά της εισβολής.
Ταυτόχρονα, η Σοβιετική Ένωση απειλεί με στρατιωτική παρέμβαση υπέρ της Αιγύπτου, προκαλώντας πανικό σε Ευρώπη και ΗΠΑ. Μέσα σε λίγες εβδομάδες, οι αγγλογαλλικές δυνάμεις αποσύρονται – ταπεινωμένες. Ο Άντονι Ίντεν, πρωθυπουργός της Βρετανίας, παραιτείται τον Ιανουάριο του 1957. Η γαλλική κυβέρνηση συγκλονίζεται από την κρίση.
Η άνοδος του Νάσερ και η νέα Μέση Ανατολή
Ο Νάσερ, αν και στρατιωτικά ηττημένος, βγαίνει πολιτικά νικητής. Ολόκληρος ο αραβικός κόσμος τον χειροκροτεί ως τον ηγέτη που τόλμησε να τα βάλει με τις πρώην αυτοκρατορίες και να νικήσει.
Το όνομά του ταυτίζεται με τον παναραβισμό, την ανεξαρτησία και την αξιοπρέπεια. Η Αίγυπτος ανακτά τον έλεγχο της Διώρυγας, χτίζει το φράγμα του Ασουάν με σοβιετική βοήθεια, και η Δύση συνειδητοποιεί ότι η μεταπολεμική εποχή των αποικιών έχει τελειώσει.
Η κρίση του Σουέζ δεν ήταν απλώς ένα τοπικό επεισόδιο. Ήταν η τελετή λήξης του βρετανικού και γαλλικού ιμπεριαλισμού, το προανάκρουσμα μιας νέας γεωπολιτικής ισορροπίας.
Οι ΗΠΑ, με το Δόγμα Αϊζενχάουερ, αναλαμβάνουν πρωταγωνιστικό ρόλο στη Μέση Ανατολή. Η Σοβιετική Ένωση πατάει πόδι στον αραβικό κόσμο. Το Ισραήλ κατανοεί ότι το μέλλον του θα κριθεί στη συμμαχία με την Αμερική.
Ο Νάσερ, με όλα του τα ελαττώματα, είχε πετύχει κάτι που κανένας ηγέτης του Τρίτου Κόσμου δεν είχε καταφέρει: να στρέψει τις πλάτες του στο Λονδίνο και το Παρίσι, χωρίς να χάσει την εξουσία – και χωρίς να χάσει το μέλλον.
