Ακόμη και εάν τα ψήσετε, τα παγώσετε, τα εκτοξεύσετε με όπλο ή τα στείλετε στο Διάστημα, τα περίφημα βραδύπορα – γνωστά και ως «αρκουδάκια του νερού» – θα συνεχίσουν να ζουν.
Αυτά τα οκτάποδα μικροσκοπικά ζώα, μήκους μόλις ενός χιλιοστού, θεωρούνται από πολλούς επιστήμονες οι πιο ανθεκτικοί οργανισμοί στον πλανήτη και πιθανοί «τελευταίοι επιζώντες» όταν ο Ήλιος μας σβήσει, όπως επισημαίνει σε ρεπορτάζ του το BBC.
Σχεδόν αθάνατοι
Για τον άνθρωπο, ένα ταξίδι στο Διάστημα χωρίς προστασία θα ήταν μοιραίο. Τα βραδύπορα, όμως, έχουν αντέξει κάτι τέτοιο – και μάλιστα το 2007 κάποια επιβίωσαν και γέννησαν υγιείς απογόνους μετά την επιστροφή τους στη Γη.
Το 2019 βρέθηκαν και στο ισραηλινό σκάφος Beresheet που συνετρίβη στη Σελήνη, με τους επιστήμονες να αναρωτιούνται αν κατάφεραν να ζήσουν ακόμη κι εκεί.
Η έρευνα δείχνει πως μπορούν να επιβιώσουν σε θερμοκρασίες έως 150 βαθμούς Κελσίου ή σχεδόν στο απόλυτο μηδέν, σε ακτινοβολία 1.000 φορές πιο θανατηφόρα για τον άνθρωπο, αλλά και σε ταχύτητες μεγαλύτερες από μια σφαίρα.
Το μυστικό της «παύσης ζωής»
Το μεγάλο τους όπλο είναι η ικανότητα να μπαίνουν σε κατάσταση αναστολής λειτουργιών. Όταν το σώμα τους αφυδατώνεται, μαζεύουν τα πόδια και το κεφάλι και ο μεταβολισμός τους πέφτει σχεδόν στο μηδέν. Σε αυτή τη μορφή μπορούν να παραμείνουν δεκαετίες, για να «αναστηθούν» μόλις βρουν ξανά νερό, όπως εξηγεί το BBC.
Αυτό το φαινόμενο είχε παρατηρηθεί ήδη από τη δεκαετία του 1920, όταν Γερμανοί επιστήμονες ξαναζωντάνεψαν δείγματα που έμοιαζαν νεκρά. Ακόμη πιο εντυπωσιακό: το 1948, ένα μουσειακό δείγμα που είχε ξεμείνει σε σκόνη για πάνω από 120 χρόνια έδειξε σημάδια ζωής μόλις προστέθηκε νερό.
Οι πρωτεΐνες – ασπίδες
Η επιβίωση δεν εξηγείται μόνο από την ικανότητα αναστολής λειτουργιών. Το 2017, ερευνητές εντόπισαν μια ομάδα πρωτεϊνών που παράγονται μόνο από βραδύπορα, τις λεγόμενες TDPs (tardigrade-specific intrinsically disordered proteins). Αυτές σχηματίζουν ένα «δίχτυ» μέσα στο κύτταρο, κρατώντας τα ευαίσθητα μόρια στη θέση τους ακόμη και χωρίς νερό.
Μάλιστα, όταν οι επιστήμονες μετέφεραν αυτά τα γονίδια σε μαγιά και βακτήρια, η αντοχή τους στην αφυδάτωση αυξήθηκε εκατό φορές. Άλλες έρευνες έδειξαν ότι συγκεκριμένες πρωτεΐνες, όπως η Dsup, λειτουργούν σαν ασπίδα γύρω από το DNA, προστατεύοντάς το από την καταστροφική ακτινοβολία.
Από τα εργαστήρια στη Γη και το Διάστημα
Αυτές οι ιδιότητες δεν είναι απλώς επιστημονική περιέργεια. Ερευνητές σε ΗΠΑ και Ιαπωνία εξετάζουν το πώς μπορούν να αξιοποιηθούν για την προστασία καρκινοπαθών που υποβάλλονται σε ακτινοθεραπεία, ώστε οι υγιείς ιστοί να μην καταστρέφονται μαζί με τους όγκους.
Άλλες εφαρμογές αφορούν τη διατήρηση εμβολίων και φαρμάκων σε θερμοκρασία δωματίου – κάτι που θα μπορούσε να αλλάξει τα δεδομένα σε χώρες χωρίς ψυκτικές αλυσίδες.
Η NASA μελετά τους μικροσκοπικούς επιζώντες για να δει αν μπορούν να βοηθήσουν στην αποθήκευση τροφίμων και φαρμάκων σε μελλοντικά ταξίδια στον Άρη ή ακόμη πιο μακριά.
Πώς ανέπτυξαν «υπερδυνάμεις»;
Παραμένει μυστήριο γιατί τα μυστήρια ανέπτυξαν τέτοια «υπερδυνάμεις». Μια θεωρία είναι ότι, λόγω του πολύ μικρού μεγέθους τους, συχνά μεταφέρονται με τον άνεμο σε περιβάλλοντα ακραία – είτε καυτά, είτε παγωμένα, είτε με έλλειψη νερού.
Για να επιβιώσουν σε αυτά τα τυχαία ταξίδια, έπρεπε να αναπτύξουν μηχανισμούς αντοχής που φτάνουν στα όρια του αδιανόητου.
Παρά την εκπληκτική ανθεκτικότητά τους, δεν είναι εντελώς άτρωτα. Ορισμένα είδη φαίνεται να μην αντέχουν θερμοκρασίες άνω των 37 βαθμών Κελσίου, αν δεν προλάβουν να μπουν σε αναστολή λειτουργίας. Κάτι που σημαίνει ότι ακόμη κι αυτά μπορεί να κινδυνεύουν από την κλιματική αλλαγή.
Όμως η μελέτη τους μπορεί να αποκαλύψει λύσεις που σώζουν ζωές – από την υγεία έως την εξερεύνηση του Διαστήματος. Τα αρκουδάκια του νερού αποδεικνύουν ότι η φύση κρύβει ακόμη μυστικά που ξεπερνούν κάθε ανθρώπινη φαντασία.
