Η αίθουσα συναλλαγών της Wall Street πάλλεται. Οι traders χειροκροτούν, οι οθόνες αναβοσβήνουν πράσινες, και το μεγάλο ταμπλό γράφει: 14.164,53 μονάδες. Ο Dow Jones Industrial Average σημειώνει το υψηλότερο κλείσιμο στην ιστορία του.
Το ημερολόγιο γράφει 9 Οκτωβρίου 2007. Και η ημερομηνία θα μείνει γνωστή ως η «κορυφή πριν την πτώση». Πίσω από αυτό το ρεκόρ κρύβεται μια ιστορία που ξεκινά 125 χρόνια νωρίτερα, σ’ ένα μικρό γραφείο της Νέας Υόρκης.
Στο CNBC, οι αναλυτές χαμογελούν: «Η αμερικανική οικονομία δεν γνωρίζει ύφεση». Τα στεγαστικά δάνεια ανθίζουν, οι τράπεζες δανείζουν αφειδώς, η κατανάλωση καλπάζει.
Μέσα σε δώδεκα μήνες, όμως, το ίδιο ταμπλό θα δείχνει λιγότερο από το μισό. Και ο Dow θα γίνει το πιο διάσημο σύμβολο μιας κατάρρευσης που άλλαξε τον κόσμο. Ακόμη και σήμερα αν υπάρχει ένας δείκτης που κοιτούν οι επενδυτές σε όλο τον κόσμο, είναι αυτός.
Πίσω στο 1882
Νέα Υόρκη, 1882. Στην οδό Wall Street 15, ο νεαρός δημοσιογράφος Τσαρλς Ντάου (Charles Dow) και ο συνεργάτης του Έντουαρντ Τζόους (Edward Jones) στήνουν ένα μικρό γραφείο με ένα μόνο τηλέφωνο και ένα ξύλινο τραπέζι.
Η ιδέα τους είναι απλή: να εκδίδουν ένα καθημερινό δελτίο που να εξηγεί με καθαρό τρόπο τι πραγματικά συμβαίνει στο χρηματιστήριο.
Την εποχή εκείνη, η αγορά είναι ένα χάος από φήμες και παραπληροφόρηση. Οι μεγάλοι χρηματιστές χειραγωγούν τις τιμές, και οι μικροεπενδυτές δεν έχουν ιδέα τι αγοράζουν.
Ο Ντάου πιστεύει ότι οι αριθμοί έχουν νόημα μόνο όταν μπουν σε σειρά, όταν τους δώσεις πλαίσιο. Θέλει να δημιουργήσει ένα εργαλείο που να αποτυπώνει την κίνηση της οικονομίας με ειλικρίνεια.
Έτσι, γεννιέται το “Customer’s Afternoon Letter” — ένα χειρόγραφο ενημερωτικό δελτίο με λίγες δεκάδες συνδρομητές.
Ο πρώτος δείκτης
Μέσα σε εκείνο το δελτίο, ο Ντάου δημοσιεύει κάτι νέο: έναν πίνακα με τις τιμές δώδεκα εταιρειών – σιδηροδρόμων, χαλυβουργιών, κατασκευαστών άνθρακα.
Παίρνει τις τιμές, τις προσθέτει και τις διαιρεί με τον αριθμό των εταιρειών. Ένας απλός μέσος όρος.
Χωρίς να το ξέρει, έχει δημιουργήσει τον πρώτο χρηματιστηριακό δείκτη στην ιστορία.
Ο αριθμός αυτός γίνεται σταδιακά σημείο αναφοράς. Αν ανεβαίνει, η βιομηχανία πάει καλά. Αν πέφτει, κάτι δεν πάει καλά. Είναι το πρώτο «θερμόμετρο» της αγοράς.
Από το δελτίο στην εφημερίδα
Το εγχείρημα μεγαλώνει. Το 1889, οι Ντάου και Τζόουνς ιδρύουν τη Wall Street Journal. Η εφημερίδα κυκλοφορεί με μότο «accurate, reliable, and unbiased» — ακριβής, αξιόπιστη, αμερόληπτη.
Μέσα στις σελίδες της, ο δείκτης του Dow παίρνει επίσημη μορφή: στις 26 Μαΐου 1896 δημοσιεύεται για πρώτη φορά ο Dow Jones Industrial Average, με 12 μετοχές.
Ο Ντάου βλέπει τον δείκτη όχι σαν αριθμό, αλλά σαν αφήγηση. Πιστεύει πως η αγορά είναι ένας ζωντανός οργανισμός, που κινείται σε κύκλους – της ελπίδας, της ευφορίας, του φόβου και της απόγνωσης.
Από αυτή τη σκέψη γεννιέται η περίφημη “Dow Theory”: η ιδέα ότι οι αγορές αντανακλούν το συλλογικό συναίσθημα της κοινωνίας πριν καν εκδηλωθεί στην οικονομία.
Οι κύκλοι της ιστορίας
Ο Ντάου πεθαίνει το 1902, χωρίς να δει το δημιούργημά του να γίνεται μύθος. Όμως ο δείκτης ζει και μεγαλώνει.
Βλέπει τη φούσκα του 1929, τη Μεγάλη Ύφεση, τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, τη μεταπολεμική άνθηση, τις πετρελαϊκές κρίσεις, το “Black Monday” του 1987, τη φούσκα των dot-com, την πανδημία, την τεχνητή νοημοσύνη.
Κάθε φορά που ο Dow καταρρέει, ο κόσμος τρομάζει. Και κάθε φορά που σκαρφαλώνει σε νέα ύψη, οι τίτλοι μιλούν για «νέα εποχή».
Είναι ένας αριθμός που μετρά όχι μόνο τις τιμές, αλλά και την ανθρώπινη ψυχολογία.
Επιστροφή στο 2007
9 Οκτωβρίου 2007. Ο Dow γράφει το όνομά του στα βιβλία της Ιστορίας. Κανείς δεν το ξέρει τότε, αλλά αυτό είναι το τελευταίο ρεκόρ πριν το μεγάλο κραχ.
Μέσα σε έναν χρόνο, η Lehman Brothers θα χρεοκοπήσει, η Wall Street θα βουλιάξει και ο δείκτης θα χάσει πάνω από 50% της αξίας του.
Η ίδια ημερομηνία που το 2007 σηματοδοτεί την κορυφή, θα θυμίζει αργότερα το διαχρονικό μοτίβο του Dow: κάθε άνοδος κρύβει μια πτώση, και κάθε πτώση προετοιμάζει την επόμενη άνοδο.
Από τον Dow στον κόσμο
Σήμερα, ο Dow Jones δεν είναι πια ένα απλό νούμερο στο χαρτί. Είναι ένας «παλμός» που μετρά την υγεία του παγκόσμιου καπιταλισμού.
Οι 30 εταιρείες που τον συνθέτουν – από την Apple έως τη Goldman Sachs – αντιπροσωπεύουν την καρδιά της αμερικανικής οικονομίας.
Κάθε του κίνηση, κάθε νέο ρεκόρ ή βουτιά, επηρεάζει κυβερνήσεις, επενδυτές, συντάξεις, νομίσματα, ψυχολογία.
Είναι πλέον παγκόσμιο φαινόμενο: ένα μέτρο που δεν μετρά μόνο το χρήμα, αλλά και την πίστη των ανθρώπων στην πρόοδο, στην ανάπτυξη, στην αγορά.
Από εκείνο το μικρό δωμάτιο της Wall Street το 1882 μέχρι τα φωτεινά monitors του 2007 και τις σημερινές πλατφόρμες υψηλής ταχύτητας, ο δείκτης παραμένει ίδιος στην ουσία του.
Ένας καθρέφτης των ανθρώπινων συναισθημάτων που μεταφράζονται σε αριθμούς.
Και κάθε φορά που η αγορά αγγίζει μια νέα κορυφή – όπως εκείνη τη 9η Οκτωβρίου του 2007 – η σκιά του Charles Dow μοιάζει να πλανάται ακόμη πάνω από τα γραφήματα, σαν να υπενθυμίζει ότι πίσω από κάθε άνοδο υπάρχει πάντα μια ιστορία.
