Στο σκοτεινό δωμάτιο προβολής της CIA, μια σειρά ασπρόμαυρες εικόνες περνούν μπροστά από τα μάτια των αναλυτών. Οι φωτογραφίες έχουν τραβηχτεί από ένα αμερικανικό αναγνωριστικό αεροσκάφος U-2 που πετά πάνω από την Κούβα.
Ένας νεαρός αναλυτής σταματά απότομα την προβολή. «Κοιτάξτε εδώ», λέει. Στην οθόνη φαίνεται καθαρά μια μακριά σκιά – οι χαρακτηριστικές σιλουέτες των σοβιετικών πυραύλων R-12.
Μέσα σε λίγα λεπτά, η αίθουσα γεμίζει ένταση. Οι πράκτορες κοιτάζουν ο ένας τον άλλον σιωπηλοί. Ξέρουν τι σημαίνει αυτό: οι Σοβιετικοί έχουν φέρει στην αμερικανική “γειτονιά” πυραύλους με πυρηνικές κεφαλές ικανές να πλήξουν Ουάσιγκτον, Νέα Υόρκη και Μαϊάμι σε λιγότερο από δέκα λεπτά. Ήταν Οκτώβριος του 1962.
Ο πρόεδρος καλείται εσπευσμέναΤο επόμενο πρωί, το χαρτοφύλακο με τις φωτογραφίες φτάνει στο Οβάλ Γραφείο. Ο John F. Kennedy κοιτάζει τα πλάνα με σφιγμένα χείλη. Δίπλα του, ο αδελφός του Robert Kennedy και ο σύμβουλος εθνικής ασφάλειας McGeorge Bundy.
Η φράση του προέδρου είναι κοφτή: «Αυτό αλλάζει τα πάντα».
Αμέσως συγκροτείται η περίφημη ExComm — η Εκτελεστική Επιτροπή του Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας. Στρατηγοί, διπλωμάτες, αναλυτές, όλοι σε ένα δωμάτιο όπου η λάθος απόφαση μπορεί να σημάνει πυρηνικό πόλεμο. Ο στρατός ζητά άμεση επίθεση στην Κούβα. Οι διπλωμάτες μιλούν για αποκλεισμό και διαπραγμάτευση.
Ο κόσμος κρατά την ανάσα του
Οι ημέρες που ακολουθούν είναι ηλεκτρισμένες. Ο Τύπος δεν γνωρίζει ακόμη τίποτα, αλλά οι κινήσεις στα παρασκήνια είναι καταιγιστικές.
Η Ουάσιγκτον κατασκοπεύει την Αβάνα, η Μόσχα τηρεί σιωπή. Οι δορυφορικές φωτογραφίες επιβεβαιώνουν: η Σοβιετική Ένωση, υπό τον Νικίτα Χρουστσόφ, εγκαθιστά μυστικά πυρηνικές εγκαταστάσεις στο νησί.
Όταν ο Κένεντι απευθύνεται τελικά στο έθνος, στις 22 Οκτωβρίου, ο κόσμος σταματά να αναπνέει.
«Μια απόπειρα εγκατάστασης πυρηνικών όπλων τόσο κοντά στις ακτές μας δεν μπορεί να γίνει ανεκτή», λέει με σταθερή φωνή.
Οι τηλεοράσεις μεταδίδουν το μήνυμα παντού. Σχολεία κάνουν ασκήσεις προστασίας, οικογένειες στήνουν καταφύγια στα υπόγεια, στρατιωτικά πλοία πλέουν προς την Καραϊβική.
Ο αποκλεισμός της Κούβας
Η αμερικανική κυβέρνηση ανακοινώνει «ναυτικό αποκλεισμό». Τα αμερικανικά πλοία παρατάσσονται γύρω από την Κούβα, περιμένοντας τα σοβιετικά φορτηγά πλοία που μεταφέρουν εξοπλισμό.
Όλοι γνωρίζουν πως, αν κάποιος ρίξει την πρώτη βολή, δεν θα υπάρξει επιστροφή.
Στην Κούβα, ο Φιντέλ Κάστρο προετοιμάζεται για το χειρότερο. «Αν πρόκειται να καταστραφούμε, ας το κάνουμε με αξιοπρέπεια», γράφει σε ένα μήνυμα προς τη Μόσχα.
Το τηλεγράφημα της σωτηρίας
Η ένταση κορυφώνεται. Στις 26 Οκτωβρίου, ο Χρουστσόφ στέλνει ένα μήνυμα στον Κένεντι: «Αν εγγυηθείτε ότι δεν θα εισβάλετε στην Κούβα, θα αποσύρουμε τους πυραύλους».
Μια μέρα αργότερα, ένα δεύτερο τηλεγράφημα φτάνει, πιο επιθετικό. Η Ουάσιγκτον επιλέγει να απαντήσει μόνο στο πρώτο.
Τα σοβιετικά πλοία στρέφουν πορεία. Οι βάσεις αρχίζουν να διαλύονται. Στις 28 Οκτωβρίου, ο κόσμος γλιτώνει από το χείλος της πυρηνικής καταστροφής.
Η φωτογραφία που έσωσε τον κόσμο
Όλα ξεκίνησαν από εκείνη τη φωτογραφία — μια ασπρόμαυρη εικόνα με σκιές σε ένα χωράφι της Κούβας. Ένα στιγμιότυπο που θα μείνει στην ιστορία όχι μόνο ως τεκμήριο ενός σχεδόν πολέμου, αλλά και ως σύμβολο της δύναμης της πληροφορίας.
Χωρίς αυτή τη φωτογραφία, ο Κένεντι δεν θα είχε προειδοποιηθεί. Χωρίς εκείνη την έγκαιρη αποκάλυψη, ίσως ο κόσμος να είχε γνωρίσει τον πυρηνικό όλεθρο.
Η κρίση της Κούβας κράτησε μόλις 13 ημέρες. Μα κάθε λεπτό της έδειξε πόσο εύθραυστη είναι η ισορροπία του πλανήτη.
Η φωτογραφία εκείνη, που τραβήχτηκε από έναν ανώνυμο πιλότο ψηλά πάνω από την Καραϊβική, έγινε ο καθρέφτης μιας εποχής τρόμου — και της ψυχραιμίας που έσωσε τον κόσμο.
Ο Οκτώβριος του 1962 μένει στην Ιστορία ως ο μήνας που ο κόσμος έφτασε πιο κοντά από ποτέ στον πυρηνικό αφανισμό. Και μια φωτογραφία – ίσως η πιο σημαντική του 20ού αιώνα – θυμίζει ακόμη πόσο λεπτή είναι η γραμμή ανάμεσα στην ειρήνη και την καταστροφή.
