Στο σταυροδρόμι της τεχνητής νοημοσύνης, της κρατικής ασφάλειας, της μαζικής συλλογής δεδομένων και της ιδεολογικής επιδίωξης μιας τεχνοκρατίας της «αποδοτικότητας», αναδύεται μια εταιρεία και ένας άνθρωπος: η Palantir και ο Πίτερ Τιλ.
Ο αθόρυβος επενδυτής που ξεκίνησε με το PayPal έχει εξελιχθεί σε αρχιτέκτονα ενός πλέγματος εξουσίας που απλώνεται από τα data centers μέχρι τις αίθουσες αποφάσεων του Λευκού Οίκου.
Ο Ρόμπερτ Ράιχ εξηγούσε σε άρθρο του στον Guardian προ μηνών πώς ο Τιλ επέκτεινε την ισχύ του. Βάλτε τέσσερις κύκλους πάνω στο χαρτί: στον πρώτο, όλα τα assets της αμερικανικής τεχνητής νοημοσύνης· στον δεύτερο, τα μέσα και τους πόρους του αμερικανικού στρατού· στον τρίτο, όσα αφιερώνονται στη μαζική συλλογή και συρραφή προσωπικών δεδομένων εκατομμυρίων πολιτών· στον τέταρτο, εκείνο το κομμάτι της Σίλικον Βάλεϊ που με ιδεολογικό ζήλο θέλει να αντικαταστήσει την αντιπροσωπευτική δημοκρατία με μια τεχνοκρατία «αποδοτικότητας».
Όπου τέμνονται αυτοί οι κύκλοι, αναδύεται ένα όνομα: Palantir Technologies. Και πίσω της, ο Πίτερ Τιλ — επενδυτής, ιδρυτής και «βασιλιάς» μιας νέας τάξης ισχύος που απλώνεται από τα data centers μέχρι τα δωμάτια λήψης αποφάσεων του Λευκού Οίκου. Η ισχύς δεν είναι απλώς τεχνολογική· είναι πολιτική.
Η «παλαντίρ» του 21ου αιώνα
Στον κόσμο του Τόλκιν, η palantír είναι μια βλέπουσα σφαίρα: δείχνει, αλλά και παραπλανά. Η ομώνυμη εταιρεία που ίδρυσαν το 2003 ο Πίτερ Τιλ με τους Άλεξ Καρπ, Στίβεν Κοέν και Τζο Λόνσντεϊλ έγινε το εργαλείο που υπόσχεται να «ράψει» κάθε θραύσμα πληροφορίας σε μια ενιαία εικόνα.
Το Gotham — η κυβερνητική σουίτα — εισάγει και ενοποιεί δομημένα και αδόμητα δεδομένα, τα προβάλλει σε γραφήματα σχέσεων, χρονογραμμές και γεωχαρτογραφήσεις, και επιτρέπει ερωτήματα σε κλίμακα που μέχρι χθες ήταν αδιανόητη.
Το Metropolis απευθύνεται στη Wall Street και στους ομίλους που θέλουν να αντλήσουν «νόημα» από ωκεανούς δεδομένων.
Η Palantir διάλεξε από νωρίς πελάτες: κυβερνήσεις και υπηρεσίες ασφαλείας. Η CIA, μέσω του In-Q-Tel, στήριξε τα πρώτα βήματα. Έκτοτε, το λογισμικό της βρέθηκε στον πυρήνα έργων άμυνας, αντικατασκοπείας, εσωτερικής ασφάλειας, επιβολής του νόμου.
Η εταιρεία έχει εξασφαλίσει συμβόλαια πολλών δισεκατομμυρίων με τον αμερικανικό δημόσιο τομέα και βλέπει τη μετοχή της να ευνοείται από το ράλι της AI, με αποτίμηση που εκτιμάται περί τα 273 δισ. δολάρια.
Το πιο πολύτιμο στοιχείο της, όπως σημειώνει ο Ράιχ, είναι πως θεωρείται αναντικατάστατη: όταν ένα κράτος «δένει» κρίσιμες λειτουργίες πάνω σε ιδιωτικό λογισμικό, η απεξάρτηση γίνεται πολιτικά και τεχνικά δυσθεώρητη.
Η στιγμή της υπερ-βάσης: όταν όλα τα δεδομένα ενώνονται
Τον Μάρτιο, προεδρική εντολή υποχρέωσε ομοσπονδιακές υπηρεσίες να διαμοιράζονται δεδομένα πολιτών.
Η Palantir βρέθηκε στο κέντρο αυτού του εγχειρήματος: να συμπλέξει πληροφορίες από το Υπουργείο Εσωτερικής Ασφάλειας, το Πεντάγωνο, την Υγεία, την Κοινωνική Ασφάλιση, την Εφορία — ακόμη και τραπεζικούς λογαριασμούς ή ιατρικές αξιώσεις.
Πρώην στελέχη της Palantir προειδοποίησαν δημόσια ότι ο συνδυασμός τόσων πηγών «εκτοξεύει» τον κίνδυνο κατάχρησης. Ακόμη και Ρεπουμπλικανοί νομοθέτες προειδοποίησαν ότι τέτοιες συγχωνεύσεις στοιχείων καταλήγουν σε ψηφιακές ταυτότητες ευάλωτες στην αυθαιρεσία. Η εταιρεία αντιτείνει μηχανισμούς ελέγχου και auditing.
Από το PayPal στον έλεγχο υποδομών
Ο Πίτερ Τιλ δεν είναι ο θορυβώδης σταρ της τεχνολογίας. Είναι ο άνθρωπος που σχεδιάζει δίκτυα ισχύος. Η αρχή έγινε στα τέλη των 1990s με το PayPal, μαζί με τον Μαξ Λέβτσιν (και αργότερα τον Ίλον Μασκ μέσω της συγχώνευσης με το X.com).
Η πώληση στο eBay (2002) του έδωσε το πρώτο κεφάλαιο. Η προσπάθεια του Clarium Capital να «διαβάσει» τις μακροοικονομικές ροές κατέρρευσε μετά το 2008, αλλά ο Τιλ είχε ήδη αλλάξει στρατηγική: όχι αυτοκρατορία που φαίνεται· επιρροή που διαχέεται.
Με την πρώτη εξωτερική επένδυση στο Facebook (2004), απέκτησε θέση στο Δ.Σ. και πρόσβαση σε μια πλατφόρμα που αναδιαμόρφωσε τον δημόσιο λόγο.
Με το Founders Fund (2005), στήριξε ιδρυτές και εταιρείες που έμελλε να γίνουν υποδομές: SpaceX, Airbnb, Stripe, Anduril, Neuralink.
Η φιλοσοφία του ήταν καθαρή: στήριξη ανθρώπων που μπορούν να δημιουργήσουν μονοπωλιακές θέσεις σε κρίσιμους τομείς. Έτσι κερδίζει κανείς επιρροή όχι σε μία, αλλά σε πολλές «στρώσεις» του ψηφιακού κόσμου: πληρωμές, επικοινωνία, μεταφορές, άμυνα, Τεχνητή Νοημοσύνη.
Παράλληλα, ο Τιλ επένδυσε στην OpenAI στα πρώιμα βήματα της. Η συμμετοχή του στο Rumble (με Narya Capital και Colt Ventures) τον έδεσε με το συντηρητικό μιντιακό οικοσύστημα. Όλα αυτά συνέκλιναν σε μια χαμηλού προφίλ αλλά υψηλής ισχύος παρουσία: ένας άνθρωπος που σπανίως μιλάει δημόσια, αλλά διαμορφώνει πορείες εταιρειών που επηρεάζουν δισεκατομμύρια χρήστες.
Η γέφυρα προς την Ουάσιγκτον
Η επιρροή αυτή δεν έμεινε στην Καλιφόρνια. Ο Τιλ στήριξε ανοιχτά τον Ντόναλντ Τραμπ το 2016 και έκτοτε κράτησε ανοιχτούς διαύλους με τον συντηρητικό χώρο. Ο Τζέι Ντι Βανς ήταν η πιο εντυπωσιακή απόδειξη: μια ένεση 15 εκατ. δολαρίων στην καμπάνια του στο Οχάιο, μια ιδεολογική σύγκλιση που τον έφερε στη Γερουσία το 2022 και —στη συνέχεια— στην αντιπροεδρία.
Η παρουσία του Ντέιβιντ Σακς ως «τσάρου» για την τεχνητή νοημοσύνη και τα κρυπτονομίσματα στο επιτελείο πολιτικής συνέδεσε τις αγορές ρίσκου της Σίλικον Βάλεϊ με τον τεχνοπολιτικό προσανατολισμό του Λευκού Οίκου.
Ο Στίβεν Μίλερ έδωσε το ιδεολογικό περίγραμμα σε ζητήματα μετανάστευσης και «νόμου και τάξης». Έτσι, διαμορφώθηκε ένας άξονας ισχύος ανάμεσα σε γραφεία επενδυτικών κεφαλαίων, αίθουσες Δ.Σ. και οβάλ γραφεία, που λειτουργεί συμπληρωματικά με το λογισμικό: το software επιτρέπει, το πολιτικό δίκτυο αποφασίζει, το κεφάλαιο επιταχύνει.
Αυτός ο μηχανισμός δεν χρειάζεται εκλογές για να λειτουργεί — χρειάζεται συμβόλαια, πρόσβαση, πρόσωπα.
Η Palantir ως «ψηφιακό νευρικό σύστημα» του κράτους
Στην καρδιά αυτού του μηχανισμού βρίσκεται η Palantir. Η εταιρεία δεν κάνει «ένα πράγμα». Κάνει το πλαίσιο μέσα στο οποίο γίνονται πολλά πράγματα: από την αντιτρομοκρατία και την ανάλυση χρηματοοικονομικών απάτων μέχρι την επιβολή μεταναστευτικής πολιτικής και τη στρατιωτική ΤΝ.
Το Gotham συνδέει κλειστά συστήματα που δεν «μιλούν» μεταξύ τους, «καθαρίζει» δεδομένα που δεν ταιριάζουν, και τα φέρνει σε μορφή που ο αναλυτής να μπορεί να δει μοτίβα, να θέσει ερωτήματα, να σχεδιάσει δράσεις. Στα χαμηλά στρώματα, σημαίνει κανονικοποίηση (ομογενοποίηση διαφορετικών πεδίων). Στα μεσαία, σημαίνει συσχέτιση (γραφικές αναπαραστάσεις σχέσεων, χρονικών συμπτώσεων, γεωγραφικών γειτονοτήτων). Στα υψηλά, μεταφράζεται σε απόφαση: ποιους ελέγχουμε, πού στέλνουμε πόρους, ποιον στοχοποιούμε.
Η Palantir απαντά με διαδικασίες και συμβατικές δεσμεύσεις. Ωστόσο, το ερώτημα παραμένει: ποιος ελέγχει τον ελέγχοντα;
Η οικονομία της επιρροής
Ως το 2025, η καθαρή περιουσία του Πίτερ Τιλ εκτιμάται πάνω από 20 δισ. δολάρια. Η αρχή έγινε με το PayPal και την πρώιμη συμμετοχή στο Facebook, αλλά το χαρτοφυλάκιο δεν είναι απλή λίστα επιτυχιών· είναι σχέδιο ισχύος. Meta (πρώτος εξωτερικός επενδυτής), OpenAI (πρώιμη στήριξη), Stripe (υποδομή πληρωμών της νέας εποχής), Anduril (αυτόνομη άμυνα, με γύρους που φτάνουν τα 2,5 δισ. δολάρια), Rumble (συντηρητικό μιντιακό οικοσύστημα). Το Founders Fund διαχειρίζεται πάνω από 12 δισ. (2023), στοιχηματίζοντας σε «βαθιά» τεχνολογία με ορίζοντα δεκαετίας.
Αυτά δεν είναι απλώς κέρδη. Είναι μοχλοί: κάθε συμμετοχή ανοίγει πόρτες, δημιουργεί εξαρτήσεις, παράγει αφήγημα. Σε αυτή τη μηχανική, ο ρόλος του Τιλ δεν είναι να «τρέχει» ο ίδιος τα πάντα — είναι να οργανώνει πλέγματα.
Στο σχήμα των τεσσάρων κύκλων, το σημείο τομής δεν είναι πια ιδέα· είναι διεύθυνση, σύμβαση, API. Είναι γραφεία σε Μένλο Παρκ και Άρλινγκτον, κώδικας που τρέχει σε κυβερνητικά δίκτυα, dashboards που αποφασίζουν ποιος κινείται, ποιος ελέγχεται, ποιος στοχοποιείται. Η Palantir είναι το εργαλείο. Ο Πίτερ Τιλ είναι ο αρχιτέκτονας του πλέγματος που αξιοποιεί το εργαλείο. Και η δημοκρατία είναι ο θεσμός που οφείλει να βρει —και να επιβάλει— τους κανόνες, προτού το software παγιώσει μια νέα «κανονικότητα» χωρίς λογοδοσία.
