Η μετονομασία της σε «Madame Déficit», τα σκάνδαλα που τη στοίχειωσαν, η φράση «ας φάνε παντεσπάνι» που ποτέ δεν είπε, αλλά και το μοιραίο της τέλος στη λαιμητόμο.
Η Μαρία Αντουανέτα υπήρξε για αιώνες το απόλυτο σύμβολο παρακμής της γαλλικής μοναρχίας.
Σήμερα όμως, 270 χρόνια μετά τη γέννησή της, το Victoria & Albert Museum στο Λονδίνο επιχειρεί με την έκθεση Marie Antoinette Style να αναμετρηθεί με τον μύθο και να παρουσιάσει μια πιο σύνθετη, λιγότερο μονοδιάστατη εικόνα της διαβόητης βασίλισσας.
Από τη Βιέννη στις Βερσαλλίες
Τον Απρίλιο του 1770, η 14χρονη αρχιδούκισσα Μαρία Αντωνία της Αυστρίας αφήνει τη Βιέννη για να παντρευτεί τον διάδοχο του γαλλικού θρόνου, Λουδοβίκο ΙΣΤ΄.
Η μητέρα της, Μαρία Θηρεσία, την προειδοποιεί: «Όλα τα βλέμματα θα είναι στραμμένα πάνω σου». Κι όντως, από την πρώτη στιγμή η νεαρή νύφη βρίσκεται στο επίκεντρο ενός ανελέητου δημόσιου φακού που θα τη συνοδεύσει σε όλη της τη ζωή.
Οι μύθοι που τη στοίχειωσαν
Η περιβόητη φράση «ας φάνε παντεσπάνι», αποδιδόμενη σε «μία μεγάλη πριγκίπισσα» στο έργο του Ρουσσώ, γράφεται όταν η Μαρία Αντουανέτα είναι ακόμη παιδί στην Αυστρία. Κι όμως, θα συνδεθεί ανεξίτηλα με το όνομά της.
Το ίδιο ισχύει με την υπόθεση του «διαμαντένιου περιδέραιου» (1785-86), που, αν και αθωώθηκε, θα ενίσχυε την εικόνα της ως έκλυτης και αχόρταγης.
Στην πραγματικότητα, όπως σημειώνουν οι ιστορικοί, η Γαλλία οδηγήθηκε στη χρεοκοπία από τις πολεμικές δαπάνες και όχι από τις δαπάνες της βασίλισσας – η οποία μάλιστα ξόδευε λιγότερα από τους αδελφούς του βασιλιά.
Στυλ, πολυτέλεια και επιρροή
Αν και η πολυτελής ζωή της προκαλεί το κοινό αίσθημα μιας χώρας βυθισμένης στη φτώχεια, η Μαρία Αντουανέτα αφήνει ανεξίτηλο αποτύπωμα στη μόδα.
Τα φορέματα με τις τεράστιες φαρδιές φούστες και οι επιβλητικές κομμώσεις γίνονται αντικείμενο μίμησης στην εποχή της και συνεχίζουν να εμπνέουν αιώνες μετά σχεδιαστές όπως ο Dior και η Vivienne Westwood.
Η επιρροή της φτάνει μέχρι τη σύγχρονη ποπ κουλτούρα – από τη Μαντόνα και τη Ριάνα μέχρι τη Sofia Coppola, που την αποθέωσε στην ταινία Marie Antoinette (2006).
Η «ξένη βασίλισσα» και οι συκοφαντίες
Η αυστριακή καταγωγή της την καθιστά ύποπτη για προδοσία, ενώ οι πολιτικές της παρεμβάσεις τροφοδοτούν ακόμη περισσότερες αντιδράσεις.
Σατιρικά φυλλάδια και πορνογραφικές καρικατούρες την παρουσιάζουν ως μοιχαλίδα, ακόλαστη, ακόμη και αιμομίκτρια.
Οι ιστορικοί μιλούν για ωμή μισογυνία, που απογυμνώνει μια γυναίκα χωρίς θεσμική εξουσία αλλά με μεγάλη δημόσια παρουσία.
Η άλλη όψη
Η έκθεση όμως αναδεικνύει και πτυχές που συχνά αγνοούνται: η βασίλισσα που υιοθετεί ορφανά παιδιά, που μοιράζει τη γκαρνταρόμπα της στο προσωπικό, που επιμένει να θηλάσει η ίδια τα παιδιά της.
Μια γυναίκα που υπήρξε ταυτόχρονα θύμα του φύλου, της καταγωγής και της εποχής της.
Η εκτέλεσή της το 1793 αποτέλεσε σύμβολο εκδίκησης της Επανάστασης. Κι όμως, αντί να εξαφανίσει την εικόνα της, τη διαιώνισε.
Δύο αιώνες αργότερα, η Μαρία Αντουανέτα παραμένει μία από τις πιο εμβληματικές μορφές της ευρωπαϊκής ιστορίας – μισητή, λατρεμένη, αλλά κυρίως αξεπέραστα συναρπαστική.
Πηγή: BBC
